Morgunblaðið - 06.11.1999, Page 58

>58 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Skátafélagið
Skjöldungar 30 ára
HINN 5. október árið 1969 stofn-
uðu skátar í Voga- og Heimahverfi
nýtt skátafélag. Það er athyglisvert
að af stofnendum félagsins sem
voni tæplega þrjú hundruð talsins
voru einungis fimmtán fjárráða.
Mun meðalaldur skátanna hafa ver-
ið um 13 ár. Má með sanni segja að
ungt fólk með bjartsýnina eina í
> veganesti hafi leitt skátafélagið
fyrstu skrefin. Ekki má líta svo á að
félagið hafi hafið störf upp úr þurru.
Tæpum 15 árum fyrr höfðu vaskir
strákar á allir á fimmtánda ári feng-
ið í lið við sig framtakssaman skáta-
foringja, Hafstein Eyjólfsson, nú
rafvirkjameistara í Keflavík, og
stofnuðu skátasveitina Skjöldunga í
Skátafélagi Reykjavíkur. Eru
margir þeirra þjóðkunnir menn þótt
hér sé einungis minnst á þá Jón Há-
kon Magnússon og dr. Eystein Sig-
urðsson. Þótt sveitin hafi verið fá-
menn í iyrstu óx hún og dafnaði og
varð árið 1958 fullgild deild í Skáta-
félagi Reykjavíkur. Á árunum 1958-
1969 efldist skátastarfið í Reykjavík
■% mjög, ekki síst með tilkomu skipu-
lagðrar foringjamenntunar og voru
skátaforingjar Skjöldunga duglegir
við að afla sér allrar fáanlegrar for-
ingjamenntunar. Sérstaklega ber
að minnast tveggja látinna félaga,
sem áttu mestan og traustastan þátt
í starfi Skjöldunga á þessum árum,
þeirra Óla Kristinssonar og Hákon-
ar J. Hafliðasonar, en báðir lögðu
þeir grunn að öflugu skátafélagi
með því að ala upp öflugan hóp
skátaforingja. Þegar það var svo
__ .ákveðið árið 1969 að leggja niður
'";>Skátafélag Reykjavíkur og Kven-
skátafélag Reykjavíkur og stofna í
þeirra stað hverfisfélög byggðu hin
nýju skátafélög á traustum grunni.
Stofnfundur Skjöldunga fór fram
í húsi Vogaskóla og var fundarstað-
ur troðfullur. Voru þar saman
komnir skátar, foreldrar þeirra og
gestir. Fyrir atbeina Helga Þor-
lákssonar skólastjóra, sem ávallt
hefur haft skilning og áhuga á upp-
eldisgildi skátastarfsins, fékk skáta-
félagið inni i kjallara skólans. Helgi
Þorláksson varð frá upphafi sér-
stakur vemdari félagsins og tals-
maður. Fyrsti félagsforingi Skjöld-
unga var Björgvin Magnússon
skólastjóri, sem jafnframt var skól-
'Kstjóri Giíwell-skólans, alþjóðlegs
foringjaskóla skáta. Nutu hinir
ungu skátaforingjar góðs af leið-
sögn þessara reyndu skólamanna.
Stofnun félagsins vakti talsverða
athygli og var mjög til stofnfundar-
ins vandað. Þar talaði Jónas B.
Jónsson skátahöfðingi, Þór Sand-
holt formaður Skátasambands
Reykjavíkur auk félagsforingja en
skátar fluttu annál Skjöldunga und-
ir leikstjórn Gríms Þ. Valdimars-
sonar.
Eggert G. Þorsteinsson félags-
málaráðherra flutti kveðjur og ár-
naðaróskir ríkisstjórnarinnar og
gat sérstaklega um gagnsemi skáta-
hreyfingarinnar, sem hann sagðist
SLIM-LINE
dömubuxur frá
. gardeur
Qhmtv
tískuverslun
v/Nesveg, Seltj., s. 561 1680
Skátastarf
Alla tíð hafa Skjöldung-
ar átt á að skipa dug-
miklum skátaforingjum,
segir Matthías Guð-
mundur Pétursson, sem
lagt hafa ómældan tíma
og alúð í félagsstarfíð.
þekkja vel af starfi sínu í skátafé-
lagi.
Þó að sæmilega virtist tryggt
með húsnæði félagsins í fyrstu
reyndist það ekki vera svo og má
segja að fyrstu tíu starfsárin hafi
einkennst af húsnæðishraki og
vandræðum sem því tengdist. Samt
var skátastarfið rekið af áhuga og
krafti og allir gerðu sitt til þess að
kraftur væri í Skjöldungum er þeir
gætu hafið störf í nýju glæsilegu fé-
lagsheimili árið 1979.
Á áttunda áratugnum hafði
skátafélagið afnot af tveimur úti-
leguskálum í nágrenni Reykjavíkur,
öðrum við Elliðavatn en hinum við
Lögberg. Er ekki vafi að þetta varð
til þess að efla útilegustarf skáta-
flokka og skátasveita, sem mynduðu
fyrir bragðið sterkari félagsheildir
en ella. Eiga margir gamlir Skjöld-
ungar góðar minningar úr Dalakof-
anum og Núpstúni. Síðar eignaðist
félagið útileguskála á Hellisheiði,
Kút og stórglæsilega útilífsmiðstöð
við Hafravatn sem nefnd er Hleiðra,
sem var aðsetur Skjöldunga hinna
fornu.
Er vert í þessu sambandi að
minnast eins ötulasta skátaforingja
Skjöldunga, Helga Eiríkssonar,
sem nú er látinn, en hann var öflug-
ur skálasmiður og stóð fyrir margs
konar útilífsævintýrum fyrir
skátafélagið.
Ef nefna á sérkenni skátastarfs í
Skátafélaginu Skjöldungum má
einkum nefna áherslu á grundvall-
areiningu skátahreyfingarinnar,
skátaflokkinn. Hafa skátaflokkarnir
með tímanum eignast langa og
skemmtilega sögu, sem
segir margt af hugmyndaheimi
og uppátækjum krakka í höfuð-
borginni á liðnum áratugum.
Áherslan á starfið í skátaflokknum
birtist meðal annars í þeirri ný-
breytni sem Skjöldungar brydduðu
uppá með því að halda skátamót
ætlað starfandi skátaflokkum. Hafa
skátamót þessi, sem heita í höfuðið
á elstu skátasveit félagsins, Mjnka-
sveit, verið afar vel heppnuð.
Þar hafa skátamir þurft að sýna í
verki kunnáttu í skátalistum þeim,
sem æfðar voru á skátafundum.
Skátarnir í félaginu hafa verið
duglegir að sækja skátamót og hafa
fjölmennt á Landsmót skáta, þar
sem þeir hafa staðið sig með prýði
T»(i
HUGBUNAÐUR
FYRIR WINDOWS
Frábær þjónusta
KERFISÞROUN HF.
Fákafeni 11 • Sími 568 8055
www.islandia.is/kerfisthroun
og unnið til margra verðlauna og
viðurkenninga. Ur skátafélaginu
Skjöldungum hafa margir af þeim
sem eru í framlínu hreyfingarinnar
komið og má þar m.a. nefna Olaf S.
Ásgeirsson skátahöfðingja.
Skjöldungar hafa einnig frá upp-
hafi verið tengdir sterkum böndum
skátamiðstöðinni að Ulfljótsvatni
og hafa margar frægar félagsútileg-
ur verið haldnar þar.
Ófáir Skjöldungar eiga góðar
minningar úr litlu kirkjunni að Úlf-
ljótsvatni þar sem þeir unnu skáta-
heitið á sínum tíma.
Alla tíð hafa Skjöldungar átt á að
skipa dugmiklum skátaforingjum,
sem lagt hafa ómældan tíma og alúð
í félagsstarfið. Á afmælishátíð 7.
nóvember gefst öllum Skjöldung-
um eldri og yngri kostur á að hitta
þá og rifja upp gamlar minningar og
hvetja unga skáta í starfi. Sérstak-
Skátafélagið Skjöldungar félagsforinginn Matthías Guðmundur
Pétursson, höfundur greinarinnar, er í öftustu röð til hægri.
lega ber að nefna þau heiðurshjón
Unni Sch. Thorsteinsson og Sig-
mund Guðmundsson félagsforingja
tO margra ára, sem hafa verið stoð
og stytta félagsstarfsins frá upp-
hafi, hvernig sem vindar hafa blásið.
Á engan er hallað þó að sérstaklega
sé tO þeirra hugsað á afmælishátíð
Skjöldunga.
Skátafélagið Skjöldungar hvetur
alla Skjöldunga og vandamenn
þeirra til að fjölmenna í Langholts-
kirkju kl. 15.00 sunnudaginn 7. nóv-
ember til þess að gera sér glaðan
dag og hitta Skjöldunga í starfi.
Höfundur er félagsforingi Skjöld-
unga.
Hraðlest upp á topp eða hanga á rörinu á leið 4!!
56-1-HERB
5
ISLEIVSKT MAL
ÓSKÖP er gaman að fá bréf
sem eru góð á allan hátt. Og enn
segi ég: þátturinn er ekki dóm-
stóll, heldur vettvangur um-
ræðu og skoðanaskipta. En ég
er fjarska þakklátur Þórði Erni
Sigurðssyni fyrir það sem hér
fer á eftir:
„Heill og sæll, Gísli.
Lengi hef ég ætlað að skrifa
þér en læt tilefnið bíða enn um
sinn þar sem ég fæ nú ekki orða
bundist út af öðru. Eg hef nefni-
lega athugasemdir að gera við
atriði í bréfum tveggja heiðurs-
manna og birtust með stuttu
millibili alveg nýlega í laugar-
dagspistlum þínum mjöglesn-
um að verðleikum.
I fyrrbirta bréfinu er vikið að
íslenskun nafna á stöðum er-
lendis og þjóðhöfðingjum og
talið til fordildar að iðka slíkt.
Reyndar hygg ég að bréfritar-
inn hafi einkum viljað vara við
tilgerð og smekkleysu í þessum
efnum, en það varð alls ekki
ljóst af dæmum sem hann til-
tók. Því má Jóhann Karl Spán-
arkóngur ekki heita svo á Isl-
andi? Er honum eitthvað
vandara um en Louis Quatorze
eða þá Carolus Magnus (Char-
lemagne)? Tölum við um James
the Second, son Charles the
First?
Um staðaheiti gegnir, hygg
ég, svipuðu máli. Fjöldi þeirra
hefur átt sér íslenska mynd
ævalengi, önnur skemur. Ekki
veit ég til þess að nýlega hafi
orðið samkomulag um að hætta
að finna erlendum stöðum ís-
lenskt nafn ef beint liggur við.
Eigum við kannski að kalla
Mexíkóborg Ciudad México?
(Eða kannski bara Mexieo City
eins og margir reyndar gera?)
Og úr því að maðurinn tiltók
Bergen sem heppilegt íslenskt
nafn, ættum við þá að hætta að
tala um Kaupmannahöfn? Og
eigum við að tala um Egil í
York? Maðurinn vill hafa Lond-
on og ekkert annað. Og engan
andskotans Kænugarð og þá
ekki Miklagarð við Sæviðar-
sund, væntanlega. Þarna er
auðvitað einnig um stílfræðilegt
atriði að ræða. Mér hefði til
dæmis þótt ágætlega viðeigandi
í frétt _um uppákomu sem
nokkrir Islendingar lentu í ný-
lega, þegar verið var að hand-
sama óbótamann, að tiltaka að
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1030. þáttur
atburðurinn átti sér stað í Þusl-
araþorpi.
Hins vegar kann að vera rétt
að láta nöfn erlendra skálda og
listamanna að mestu óáreitt.
Bæði Frakkar og Spánverjar
gera þó það sem þeim sýnist við
slík nöfn. Þannig vita Spánverj-
ar að á Endurreisnartíma var
uppi á_ Italíu snillingurinn
Miguel Ángel, og í bókabúðum
á Spáni fást þýddar skáldsögur
eftir Carlos Dickens. Við tölum
ævinlega um Hóras og Virgil og
sá þýski Hænir var Fjölnis-
mönnum hugstæður. Og þýddi
ekki síra Jón Þorláksson Til-
raun um manninn eftir Alexan-
der Pópa og samin var í fjórum
bréfum til .Jóns lávarðar Bol-
ingbroks? I seinni tíð virðast
menn feimnari orðnir við þessa
útlensku dýrðarmenn.
I hinu bréfinu er með réttu
(og þó vonum seinna!) leiðrétt-
ur misskilningur margi-a um
vonarpening en þó þannig að
vonarpeningur er sagður bú-
peningur á vonarvöl (letur-
breyting mín). Þegar gaus í
Vatnajökli um árið gat frétta-
stofa RUV „mökks“ sem sæist
langt að. Undirritaður gat ekki
stillt sig um að spyrjast fyrir
um þetta. Þegar þar kom talinu
að líklega beygðist umrætt orð
svipað og „köttur“ kvað við-
mælandi minn uppúr með að
enginn skyldi fá sig til að fara
með orðmyndina makkar á al-
mannafæri. Nú kunna allir að
beygja fjálglega nafn fyrirtæk-
isins sem boraði og rekur göng-
in sælu. En úr því að annar eins
beygingargarpur og þú, Gísli,
ert bréfinu „í öllum greinum
sammála“ þá verður að vissu sá
langvinni grunur minn að leyni-
sátt útvalinna hafi tekist um að
hætta að beygja sum orð nema
þá í mesta hófí (eða hvað?). Eða
er kannski með einhverju móti
hægt að hengja sig í að betli-
stafurinn sé þarna í þolfalli?
En nú ætla ég úr einu í annað.
Við höfum báðir áhyggjur af
miðmyndinni, þessu mikla stolti
tungunnar. Engu er líkara en
fólk forðist þessa grein sagn-
beygingarinnar eins og heitan
eldinn. Oftar en einu sinni hefur
þú átalið í íslenskuþáttunum þá
áráttu manna að segja að hlutir
eins og sögur, leikrit og stefnur
flokka byggi á þessu eða hinu,
og hafðu sæll gert. Hefurðu
tekið eftir því að í seinni tíð eru
bátar, skip og flugvélar hætt að
hallast? Þau halla (líklega undir
flatt), sbr. meðf. ljósrit úr Mbl.
Tekið skal fram að dæmið er
eitt af mjög mörgum svipuðum
að undanförnu úr blöðum og
öðrum fjölmiðlum.
Mál að hætta að sinni, og
vertu margblessaður.“
„Sjónarvottar sögðu að vélin
hefði hallað mikið eftir lending-
una og ninnið svo til á grasflöt.“
(Mbl. 16. sept. 1999.)
★
Áslákur austan kvað:
Mælti Sigurður bóndi á Gömlu-Grund:
Eg get ekki lifað þá sorgarstund,
þegar Gró tekur völdin
af Guðjóni á kvöldin
eins og rófan sé farin að hrista hund.
★
Snepill var látinn í póstkassa
ekki fyrir löngu. Yfirskrift var
„Ái'angurssögur", en höfundur
enginn. Tvær fyrstu málsgrein-
arnar voru svo: „Soffía missti 13
kg. (svo) á 7 vikum. Erna missti
24 kg. (svo) á 16 vikum.“
Ekki var þess getið, hvað þær
hefðu misst. Vonandi ekki blý-
lóð ofan á tærnar á sér. Með
velvild má ætla að þær Soffía og
Erna hafi lést um þann þunga
sem á sneplinum greindi eða
lagt af sem því nemur.
Á ensku merkir to lose
weight að léttast eða leggja af.
Þátíðin er lost. Að öllum líkind-
um er „missti“ = léttist, lagði
af, hrá þýðing úr ensku.
Á sneplinum mátti skilja að
það hefði verið Soffíu og Ernu
til góðs að „missa kílóin“. En þá
er þess að gæta að sögnin að
missa er einkum höfð um slysni
og tjón, og nafnorðið missir um
það sem snertir menn sárast,
svo sem ástvinamissir.
I Fjölni var Jónasar Hall-
grímssonar minnst m.a. svo:
Nú hlustum vér og hlusta munum löng
um,
en heyrum ei - því drottinn vizkuhár
vill ekki skapa skáldin handa öngum;
nú skiljum vér, hvað missirinn er sár;
í allra dísa óvild nú vér göngum.
Þeir sem afbaka íslenskt mál,
munu ekki ganga í vild góðra
dísa, og hvetur umsjónarmaður
fæðubótarfólk til þess að leggja
rækt við móðui-málið ekki síður
en líkamann.