Morgunblaðið - 06.11.1999, Blaðsíða 54

54 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
mér var tilkynnt hið snögga og
óvænta fráfall Egils, á þriðja degi
vetrar, degi, sem hann gekk glaður
og reifur til starfa, en að snöggu
augabragði var hann allur að kvöldi.
Flugvöllurinn á Sandodda hafði
ekki verið lengi í notkun, þegar Eg-
ill tengdist honum og flugi til Pat-
reksfjarðar. Það var árið 1973, og
hafði gengið á ýmsu um flug þang:
að, og oft snúið frá vegna veðurs. í
framhaldi af því var Egill beðinn
um að taka að sér rekstur vallarins
sem flutvallarvörður, sem og tal-
stöðvarviðskipti við flugvélar, sem
þangað komu. Þarna getur orðið
vindasamt, og varasamt í sumum
áttum. Engar reglur voru um hám-
arksvind. Egill útbjó vindrós, með
takmarkandi hámarki í vissum átt-
um, sem enn er notast við að mestu
leyti. Með þessum ráðstöfunum,
ásamt veðurgleggni og góðum veð-
urlýsingum, mátti heyra til undan-
tekninga, ef farþegaflugvélar Flug-
félags Islands, og síðar Flugleiða,
þyi'ftu að snúa frá. Ef ekki var fært,
var beðið lags. Sjálfur kynntist ég
nákvæmni Egils þremur árum síðar
og næstu átta ár, er ég starfaði við
innanlandsflug Flugleiða. Hann
naut mikils álits flugstjóra Flug-
leiða. Eg minnist þess, er ákveðinn
flugvallarvörður hafði gefið veður-
lýsingu, sem ekki stóðst, svo menn
urðu að snúa frá, þá sagði einn „kol-
legi“: „Já, en hann er nú heldur
• enginn Egill.“ En burtséð frá far-
þegafluginu, þurfti að vaka yfír
sjúkra- og neyðarflugi, vera við-
búinn dag og nótt, og flugvöllur og
tæki hans að vera í lagi.
Eg hygg, að flugmenn hafi fáa átt
tryggari að vinum en Egil og fjöl-
skylduna að Hnjóti. Hann tók þeim
öllum jafn ljúfmannlega, og ef menn
þurftu að bíða, þá bauð hann heim,
og mátti raunar segja, að þau hjón-
in sætu um þjóðbraut þvera. Þar
stjórnaði Ragnheiður þeirra stóra
- > heimili með einstakri rausn og
skörungsskap, og aldrei minnst á
borgun. Mörg börn voru þama í
fóstri, m.a. margra flugmanna. Hef
ég þar sjálfur mikið fyrir að þakka.
Egill var löngu þekktur af minja-
söfnun sinni. Söfnun varð snemma
hans ástríða - og köllun. Framan af
varð hann að geyma allt heima hjá
sér. En í júní 1983 opnaði forseti Is-
lands Minjasafn Egils. Það var stór
stund - og áfangi. Síðar stofnaði
hann hið einstæða Flugminjasafn
Egils Ólafssonar. Þar er verið að
leggja lokahönd á uppsetningu hins
þýska Junkers-flugskýlis, sem
Flugfélag Islands nr. tvö reisti í
Vatnagörðum laust fyrir 1930. Fjöl-
mörg voru framleidd, en þetta mun
^ vera hið eina varðveitta - í öllum
heiminum.
Egill var ótrúlega ráða- og úr-
ræðagóður. Hvort sem um var að
ræða að koma þrjátíu tonna tréskipi
í hlað, sem lið í atvinnusögunni, eða
setja upp stýrishúsið af seglskipinu
Hammoníu, sem sr. Stefán Egg-
ertsson tók í notkun á Þingeyrar-
flugvelli. Margir efuðu, að honum
tækist margt. Sjálfur efaðist ég um,
að honum tækist að bjarga flug-
skýlinu, og reisa það. En orðið
„ómögulegt" var ekki viðurkennt í
hans orðasafni. Mikill tími fór einn-
ig í að halda söfnunum fjárhagslega
á floti, og gekk á ýmsu. En allt var
að snúast til betri vegar. Ég hringdi
í hann á sl. afmælisdegi hans, það
var sem honum hefði vaxið ásmegin
við stuðning nýrra yfirvalda, flug-
skýlið væri í lokafrágangi, og nýr
safnvörður væntanlegur, sem hann
gæti þjálfað og sagt til. Honum
svall hugur í brjósti.
„Skjótt hefur guð brugðið gleði
góðvina þinna.“ Víst er vinum hans
brugðið. Hinn mikli fróðleikur og
öll skráning hans, sem framundan
var, er glatað. En þakka ber hans
góða dagsverk og samfylgd alla.
Það sannast á Ragnheiði orð
X skáldsins: „Maðurinn einn er ei
nema hálfur." Hún var hans örvun
og drifkraftur. Henni, og vanda-
mönnum öllum, votta ég dýpstu
samúð.
Ámundi H. Ólafsson.
í örfáum orðum langar mig til að
heiðra minningu Egils Ólafssonar á
Hnjóti. Með honum er farinn hluti
íslensks fróðleiks. Ég var svo lán-
samur að kynnast Agli fyrst sem
leiðsögumaður á Islandi. Hann upp-
fræddi mig um margt og síðar meir
varð samvinna okkar meiri þegar
við unnum að kvikmynd fyrir
franska sjónvarpið „Islandsmenn"
sem var sýnd hér nýlega. Ég kunni
að meta einlægni hans og glaðværð.
Þrátt fyrir söknuð minn vil ég
geyma í huga mér mynd af manni
sem var örlátur og athugull. Hann
var stoltur af safninu sínu sem hann
hafði komið upp af mikilli ná-
kvæmni. Akveðni hans að varðveita
þjóðararfinn var einstök. A okkar
tímum þar sem allt viðgengst, þá
vissi hann betur en nokkur maður
hvað þýddi „skylda okkar gagnvart
þeim látnu“.
Ég kveð þig að hætti Jónasar
Hallgrímssonar: „Adieu, l’arni", Eg-
ill.,
Ég og franska kvikmyndaliðið
sendum Ragnheiði Magnúsdóttur
okkar innilegustu samúðarkveðjur
og þökkum henni enn á ný fyrir
gestrisni hennar.
Jean-Yves Courageux.
í dag er Egill Ólafsson safnvörð-
ur á Hnjóti borinn til grafar. Ég
kynntist honum fyrst þegar hann
var flugvallarstjóri á Patreksfirði
og leiðbeindi sjúkraflugvélum niður
á flugvöllinn gegnum ýmis veður.
Yfirgripsmikil þekking hans á veð-
urfari á þessum slóðum nýttist þá
vel og í vondum veðrum réð reynsla
hans oft úrslitum. „Varla er það
gott, en engan drepur það,“ sagði
hann stundum við slíkar aðstæður
og var þá að vitna í gamlan sjómann
á Patreksfirði, sem var að leggja út
í tvísýnt veður og leist ekki meira
en svo á blikuna. Þetta góða skyn-
bragð hans á veður tengdist
stærsta áhugamáli hans, atvinnu-
°g byggðasögu þjóðarinnar. Hann
var safnari af guðs náð og honum
tókst með ótrúlegum dugnaði að
setja á stofn heilsteypt minjasafn
um atvinnuhætti liðinna tíma.
Framsýni hans í þessum efnum
var með eindæmum. Margir hristu
höfuðið í forundran þegar hann
hirti gamla flugskýlið á Patreks-
firði, sem átti að fara að rífa, og
flutti það heim að Hnjóti. Hann einn
áttaði sig á því að hér var um að
ræða eitt af fyrstu sérsmíðuðu flug-
skýlum landsins og þess vegna
verðmætan safngrip. Þetta flug-
skýli var upphafið að flugminjasafni
hans, sem nú er landsfrægt orðið.
Þegar varðveisla minja var annars
vegar átti hugmyndaauðgi hans sér
engin takmörk. Það þarf meira en
meðalmann til að láta sér detta í
hug að kaupa úr sér gengna rússn-
eska flugvél og láta lenda henni á
söndunum í Örlygshöfn, draga hana
síðan heim að safni og hafa þar til
sýnis. Þessi flugvél stendur þarna
enn og dregur að sér athygli allra
sem eiga leið um staðinn. Við söfn-
un sína þurfti Egill að hafa sam-
skipti við marga og með ljúf-
mennsku sinni átti hann auðvelt
með að fá fólk á sitt band. Hann
safnaði ekki aðeins gömlum munum
heldur einnig frásögnum af lifnað-
arháttum fyrr á tímum og ski'áði
þær niður. Síðasta verk Egils í lif-
anda lífi var að skrá niður sögur af
vegavinnu á Vestfjörðum. Söfnin
tvö á Hnjóti eru árangurinn af ævi-
starfi hans og munu þau halda nafni
hans á lofti um ókomin ár.
Hallgrímur Magnússon,
læknir, Grundarfírði.
Þær sorgarfréttir bárust okkur í
síðustu viku að hann vinur okkar
Egill á Hnjóti væri látinn. Við höfð-
um ekki þekkt Egil lengi en mátum
það mikils að hafa fengið að kynn-
ast honum. Hann var höfðingi heim
að sækja og þar átti ekkjan hans,
Ragnheiður, stóran þátt. Egill til-
heyrði þeirri kynslóð manna sem
voru brautryðjendur í íslenskum
safnamálum og beinlínis björguðu
verðmætum frá glötun. Slíkir menn
voru og eru safnarar af lífi og sál
eins og sést best á Minjasafninu á
Hnjóti. Egill var gæddur þeim fá-
gæta eiginleika að drífa fólk með
sér og vekja hjá því áhuga á því sem
hann var að fást við. Nú mun minja-
safnið hans standa sem minnisvarði
um elju og dugnað þessa merka
manns. Að standa á Hnjóti og horfa
yfir söfnin hans vekur með manni
undrun og aðdáun á því hvað hægt
er að gera þegar viljinn er fyrir
hendi. Auðvitað gerði hann þetta
ekki alveg einn, hann naut trausts
stuðnings fjölskyldu sinnar og vina.
Við gleymum því seint þegar við
komum að Hnjóti fyrsta sinni. Okk-
ur var tekið með kostum og kynj-
um, og að góðum og gömlum sið
vorum við spurðir hverra manna við
vænam. Það kom strax í ljós að
hann vissi meira um ættir okkar en
við sjálfir og fann m.a. út að amma
annars okkar væri Barðstrending-
ur, sem honum þótti góðar fréttir.
Undanfarin ár ferðuðumst við um
Vestfirði að skoða fornleifar og ann-
að skemmtilegt. Fórum við víða og
sáum margt. Þekking Egils var
með eindæmum og dýrmætt fyrir
okkur unglingana að fá að njóta
nærveru hans og reynslu. Þessum
ferðum ætluðum við að halda áfram
um alla eilífð, en án Egils er ljóminn
farinn af slíkum ferðum.
Okkar síðustu samvistir með Agli
voru á Farskóla íslenskra safn-
manna þar sem hann lék á als oddi.
Þar brölluðum við margt og hlógum
að skoplegum hliðum mannlífsins.
Þannig viljum við minnast EgOs,
eldhugans sem gat líka séð skop-
legu hliðarnar á lífinu.
Við færum ekkju hans, börnum
og vinum okkar innilegustu samúð-
aróskir og kveðjum hann með þess-
um ljóðlínum, sem leiknar voru við
minningarathöfn hans.
Þú fagra minning eftir skildir eina,
sem aldrei gleymist, meðan lífs ég er.
Magnús S. Sigurðsson,
Bjarni F. Einarsson.
reistu í verki
viljans merki, -
vilji er allt, sem þarf.
(Einar Benediktsson.)
Þessar ljóðlínur úr íslandsljóði
Einars Benediktssonar koma
ósjálfrátt upp í hugann þegar
minnst er Égils Ólafssonar á
Hnjóti. Hann hefur sýnt okkur það í
gegnum árin að vilji er allt sem
þarf. Þessi orð eru lýsandi fyrir
lífsstarf hans og hugsjón að safna
munum og minjum úr sögu okkar
Islendinga til að þeir sem á eftir
koma geti betur gert sér grein fyrir
lífi og starfi genginna kynslóða.
Fyrir þrautseigju og dugnað Egils í
gegnum árin eigum við eitt besta
minjasafn landsins hér í Örlygs-
höfn, safn sem ber nafn Egils Ólafs-
sonar og mun bera vitni um ókomin
ár framsýni hans og áhuga á sögu
okkar.
Ég kynntist Agli fyrst sem fræði-
manni þegar nemendur í leiðsögun-
ámi á Vestfjörðum komu í heim-
sókn á safnið til hans vorið 1994.
Hann leiddi okkur um safnið og
sagði okkur sögur af hlutunum sem
þar voru til sýnis og sagði okkur frá
mörgu forvitnilegu. Það var auðséð
á öllu að þar fór maður sem unni
starfi sínu og hafði á því brennandi
áhuga og vildi fræða aðra um það
sem fyrir augu bar. Síðan hafa
kynni okkar Egils aukist í gegnum
ferðaþjónustuna og nú síðast sem
samstarfsaðilar í stjórn Minjasafns-
ins á Hnjóti. Alltaf var jafngott að
koma að Hnjóti, hvort sem var sem
leiðsögumaður með hóp af fólki eða
á fundum safnstjórnarinnar, og ber
þar einnig að þakka konu Egils,
Ragnheiði Magnúsdóttur, sem átt
hefur sinn þátt í uppbyggingu
safnsins og hann ekki lítinn.
Minjasafn Egils Ólafssonar á
Hnjóti hefur vaxið og dafnað undir
handleiðslu Egils, fyrst til húsa í
herbergi í íbúðarhúsi þeirra hjóna á
Hnjóti og seinna meir í húsnæði
sem reist var fyrir safnið á Hnjóti
og vígt hinn 22. júní 1983. Það húsn-
æði reyndist þó fljótlega of lítið og
undanfarin ár hefur verið unnið að
viðbyggingu þess, sem enn er ekki
búið að taka formlega í notkun, en
Egill var þó búinn að vinna mikið
við uppsetningu á munum í við-
byggingunni og móta þær sýningar
sem þar verða í framtíðinni. Minja-
safn Egils hefur vakið mikla athygli
þeiiTa sem þar koma fyrir fjölda og
fjölbreytni þeirra muna sem þar
eru til sýnis og margir hverjir eru
ómetanlegir dýrgripir úr sögu okk-
ar sem hefðu glatast að fullu og öllu
ef EgUs hefði ekki notið við. Þar eim
munir víðsvegar að úr sýslunni sem
Egill gerði sér grein fyrir að höfðu
sögu að segja og fyrir hans tilstilli
eru nú varðveittir til að við og þeir
sem á eftir okkur koma geti virt
þessa hluti fyrir sér og rifjað upp
sögu þeirra. Hann vildi ávallt hag
safnsins síns sem bestan og til að
tryggja framtíð þess færði hann
Barðastrandarsýslu safnið að gjöf.
Hann sinnti safnvörslunni sjálfur
að mestu leyti en fékk starfsmenn
sér til aðstoðar við afgreiðslu á
sumrin og við uppsetningar á mun-
um. Egill fann þó að aldurinn færð-
ist yfir og í haust vai’ að hans frum-
kvæði ákveðið að ráða nýjan
safnvörð að safninu og átti eitt af
fyrstu verkum hans að vera skrán-
ing þeirra muna sem óskráðir voru
og saga þeirra til að hún glataðist
ekki. Því miður vannst Agli ekki
aldur til að vinna við það verk og
víst er að mikill fróðleikur hefur
glatast við fráfall hans. Við Hjör-
leifur Guðmundsson, félagar Egils í
stjórn minjasafnsins, viljum þakka
fyrir samstarfið við hann og votta
Ragnheiði Magnúsdóttur konu
hans og sonum þeirra og fjölskyld-
um okkar innilegustu samúð og
biðjum Guð að styrkja þau á erfið-
um stundum. Blessuð sé minning
Egils Ólafssonar.
Lilja Magnúsdóttir, formaður
stjórnar Minjasafns Egils
Ólafssonar á Hnjóti.
Fyrir tveimur árum þegar ég fór
að vinnna fyrir Tálknafjarðarhrepp
var eitt af mínum fyrstu embættis-
verkum að heimsækja Minjasafn
Egils Ólafssonar á Hnjóti. Það
reyndist vera hið skemmtilegasta
verk, þar sem safnið var miklu
stærra og glæsilegra en mig hafði
órað fyrir. En kannski var það jafn-
vel skemmtilegra að hitta Egil og
Ragnheiði konu hans og fá þar höfð-
inglegar móttökur.
Egill hafði gefið sveitarfélögun-
um í Vestur-Barðastrandarsýslu
Minjasafnið. Eru fá byggðarlög á
Islandi sem eiga sh'ka gersemi. A
engan er hallað þegar ég segi að
hann hafi gert meira til þess að
varðveita sögu og minjar sýslunnar
en nokkur annar.
Egill var stórhuga maður og sást
það ekki bara á safninu heldur einn-
ig á öllu sem hann tók sér fyrir
hendur. Menn er þekktu hann
sögðu mér að hann næði alltaf því
marki sem hann setti sér, og efaðist
ég aldrei um það eftir viðkynni okk-
ar. Minjasafnið er ekki bara safn
áhugaverðra og einstakra muna,
heldur einnig minnismerki um
merkilegan mann sem náði marki
sínu.
Ég ætla fyrir hönd Tálknafjarð-
arhrepps að bera fram samúðar-
kveðjur til Ragnheiðar og fjölskyld-
unnar.
Bjöm Óli Hauksson,
sveitarstjóri Tálkna-
fjarðarhrepps.
Kveðja frá Fornbílaklúbbi
fslands
Frænda minn Egil Ólafsson á
Hnjóti hefði með sanni mátt kalla
safnvörðinn á heimsenda. Með
ótrúlegri elju og útsjónarsemi tókst
honum að reisa eitt vandaðasta
byggðasafn þjóðarinnar á einum af-
skekktasta og strjálbýlasta stað
landsins. Með tilkomu þess marg-
faldaðist fjöldi ferðamanna sem leið
sína lögðu um Örlygshöfnina, þrátt
fyrir erfiðar samgöngur, og þeirra á
meðal voru fornbílamenn. Á liðnum
áram hefur Fornbílaklúbburinn í
tvígang farið með hóp roskinna bfla
í ferðalag um Vestfirði, sem að sjálf-
sögðu hefur lagt leið sína til Egils á
Hnjóti og notið þar frábærrar leið-
sagnar um forna búskaparhætti og
tækniþróun tuttugustu aldarinnar.
Einn fárra áhugamanna um forn-
minjar hafði Egill einnig dálæti á
tæknilegum minjum og lét sér fátt
óviðkomandi í þeim efnum. Á síð-
asta ári lagði ég á mig langt ferða-
lag til að koma forláta flugvélatúrb-
ínu í hendur Egils og flug
minjasafns hans. Dvaldi ég fjóra
daga í frábæru yftrlæti Egils og
fjölskyldu, kynnti mér minjasafnið
vel og fi'amtíðaráform hans varð-
andi uppbyggingu og rekstur
flugminjasafnsins. Mun sú reynsla
nýtast mér vel nú þegar Fornbíla-
klúbburinn hyggur á byggingu bfla-
safns í Reykjavík. Því miður entist
Agli ekki aldur til að sjá flugminja-
safn sitt fullmótað, né bflasafn okk-
ar í Reykjavík, en það er eindregin
ósk mín og annarra fornbflamanna
að byggða- og flugminjasafn Egils
Ólafssonar á Hnjóti megi vaxa og
dafna um ókomin ár, sem eilífur
minnisvarði um einn mesta braut-
ryðjanda og hugsjónamann í varð-
veislu íslenskrai' verkmenningar.
Örn Sigurðsson formaður.
Hann féll í valinn óvænt - maður
að vestan í fullu fjöri. Þessi mikil-
fenglegi eldhugi og hugsjónamaður,
sem hafði frá unga aldri aldrei hvik-
að frá settu marki og barizt við
sinnuleysi - skilningsleysi sam-
ferðamanna sinna í leit að andleg-
um auðæfum íslenzkrar þjóðar aft-
anúr fyrndinni og fram til okkar
daga - hann er nú allur og að hon-
um slík eftirsjá, að torvelt sýnist að
bæta missinn.
Egill Ólafsson, löngum kenndur
við lénið Hnjót í Orlygshöfn í
V-Barðastrandarsýslu, var sérstak-
ur maður - karakter á heimsmæli-
kvarða, en rammíslenzkur í orðsins
fyllstu merkingu. Hann drýgði dáð-
ir með minja- og flugminjasafni
sínu, bjai'gaði menningarlegum, fé-
lagslegum og háandlegum verð-
mætum þjóðar okkar í örugga höfn
og skapaði þeim varanlega tilvist.
Heiður sé hinum gengna um ár og
síð.
Eftir tveggja daga náið samband
við Egil heima hjá honum nú nýver-
ið og báða dagana könnun á safni
hans, sem er bæði kraftaverk í list-
rænum stfl og ólýsanlegt menning-
arlegt ævintýri, er sál skoðandans
svipað og skírð í hugsjónaeldi og sí-
gildri fegurð. Það minnir einna
helzt á hafið, sem er eins og eilífðin.
Hugsjónir Egils hafa rætzt og orðið
eilífar.
Egill Ólafsson var lifandi maður
og návist við hann var örvandi. Eins
og góð bók, lífsbók, sem gefur
manni trú.
Það er illt að hafa misst hann úr
þessu lífi - hann virtist eiga svo
margt eftir ósagt. Hann var einn
þessara manna, sem hafði til að
bera andlegt hugrekki, sleitulausan
kjark til að sjá heiminn og lífið í
nýju og nýju ljósi eins og skapandi
listamaður og stór hugsuður. Hann
virtist ráða yfir aðgangi að guð-
dómnum á óskýranlegan hátt þarna
í glæsifögru umhverfi á Hnjóti á
Rauðasandinum, sem býr yfir
snertikrafti og töfrum. Safnið hans
góða gæti á vissan hátt staðizt sam-
jöfnuð við British Museum eða eitt-
hvað ámóta úti í hinum stóra heimi.
Það er drottinleg skylda mennt-
unarlega leitandi Islendinga, ungra
sem aldinna, að kynnast þessari
stórfenglegu orkustöð.
Minja- og flugminjasafn Egils á
Hnjóti sem tilheyrir höfuðstaðnum
fyrir vestan, Patreksfirði alias Ör-
lygshöfn í Vesturbyggð. Þarna er
vin og meira en það. Þarna er sönn-
un þess, að Islendingar unnu, sköp-
uðu sér í aldanna rás tilverurétt
með þjóðháttum sínum og lífsbar-
áttu til sjós og lands meira en orð
fái lýsl
Egill á Hnjóti sannaði, að erfið-
ustu hlutina í lífinu gerir maðurinn
einn og yfirgefinn með víkingslund.
Guð blessi minningu Egils Ólafs-
sonar á Hnjóti, guð blessi hans eig-
inkonu. börn hans og fjölskyldu.
Steingrímur St.Tli. Sigurðsson.
Íhvítavöku
vaktirþú
um dagþínsdags
dulúð alda,
töfrastein.
Við töfrasteininn
tíminn kvaddi
son sinnheim.
Ólafur Thóroddsen.