Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
YIÐHAFNA
Framundan eru jól og árþúsundamót. Steingrímur Sigurgeirs-
son smakkaði nokkur vín í betri kantinum af því tilefni.
Áin Douro hlykkjast um samnefndan dal í norðurhluta Portúgals. í hlíðunum vaxa þrúgurn-
ar sem gefa sér undirstöðuvínin í púrtvíni.
Það mikla úiyal sem nú prýðir sérpönt-
unarlista ÁTVR og hillur sérpöntun-
ardeildarinnar í Heiðrúnu hlýtur að
vera hverjum vínáhugamanni mikið
ánægjuefni. Og það sem meira er, úrvalið virðist
stöðugt vera að aukast. Nú er svo komið að hægt
er að fá mjög góð og í sumum tilvikum frábær
vín frá öllum helstu víngerðarsvæðum heims og
þegar komið er í efstu verðflokkana eru vín yfir-
leitt ekki dýrari hér á landi en í Evrópu eða
Bandaríkjunum. Oft eru dýrari vín jafnvel á
töluvert hagstæðara verði hér á landi en á mörk-
uðum þar sem sveiflur vegna framboðs og eftir-
spumar era meiri. Eftirspum eftir dýrari vínum
hér á landi er enn ekki það
mikil að hægt sé að verð-
leggja vín fram úr hófi. Verð-
ið er því yfirleitt byggt upp á
verði framleiðanda, áfengis-
gjaldi, söluskatti og hefð-
bundinni álagningu, heild-
sölu- og smásöluálagningu.
Vissulega kemur það iyrir að
maður reki augun í „undar-
legt“ verð á sérpöntunarlist-
anum en yfirleitt verður að
segjast eins og er að í þess-
um vínum era alla jai'na góð kaup.
Sem kemur sér vel nú á þessum árstíma þeg-
ai- frystikistur era fullar af rjúpu, hreindýri, vill-
igæs, kalkún og öðram þeim dásemdum sem
einkenna matarborð þessa árstíma.
Það getur verið varasamt að gefa út almennar
ráðleggingar um „hvaða vín henti með hverju“
þar sem yfirleitt verður að taka marga þætti
með í dæmið. Kalkúnn er til dæmis fremur hlut-
laus afurð, það er fylling og meðlæti sem ræður
ferðinni. Og þótt villibráðin sé aldrei hlutlaus er
það oftar en ekki sósan sem gefur tóninn. Þrátt
fyrir þetta er þó hægt að marka meginlínur og
legg ég í þessari grein áherslu á dýrari vín af
sérpöntunarlistanum. Jafnframt er ég á sígild-
ari nótunum að þessu sinni og lít fyrst og fremst
til hinna rótgrónu upprunasvæða afbragðsvína í
Evrópu þótt einn og einn fulltrúi Nýja heimsins
fái að fljóta með.
Um öll þau vín sem hér á eftir verður fjallað,
nema ef vera skyldi gamla Amontillado-sérríið í
lokin, á það við að þetta era ung vín sem myndu
batna mjög við geymslu í 3,5 og stundum jafnvel
10 ár í viðbót. Óll era þau hins vegar neysluhæf
núna en myndu hafa gott af því vera opnuð með
nokkurra klukkustunda fyrirvara. Þá ætti und-
antekningarlaust að hella þeim yfir í karöflu um
leið og þau eru opnuð og leyfa þeim að opna sig
þar í rólegheitum. Þar sem eldri, „tilbúin" vín
era ekki á markaðnum hvet ég fólk til að hugsa
til framtíðar og leggja einnig vín til hliðar, fyrir
jól og áramót framtíðarinnar. Þið munuð ekki
sjá eftir því þegar þar að kemur.
Þýsk vín hafa átt undir högg að sækja hér á
landi, sem er synd. Mörg af bestu hvítvínum
heims era þýsk og stíll þein-a er einstakur.
Benda má á Móselvínið Dr. Loosen Wehlener
Sonnenuhr Riesling Kabinett 1997 (1.440 kr.),
hreinn og skýr Riesling-ilmur einkennir ilm
þess, blóm, epli og jarðvegur, ögn steinefna-
kennt. í munni töluverð sæta, þykkur þrúgusafi
og hið lága áfengismagn (8%) gerir að verkum
að vínið er að mörgu leyti líkara vínberjadjús
fremur en víni. Nokkur sýra undir lokin. Þarf að
vera nokkuð kalt vegna sætunnar og er af-
bragðsfordrykkur fyrir þá sem kunna að meta
þýsk vín. Einnig ættu kaldir fiskiréttir, t.d. fiski-
paté vel við þetta vín.
Frakklandsmegin við Rín er að finna héraðið
Elsass (Aisace) en þaðan koma mörg af bestu
hvítvínum Frakklands, sem era jafnframt þeim
frábæra eiginleika gædd að vera á viðráðanlegu
verði (sem verður vart sagt um öll Búrgundar-
vín). Fáanleg era vín frá nokkrum af betri fram-
leiðendum Elsass hér á laridi, m.a. Rene Muré:
Tokay Pinot Gris Grand Cru Vorbourg 1996
Clos St. Landelin (2.140 kr.) er gott dæmi um
hvað þessi einstaka þrúga getur getið af sér góð
vín. I nefi smjörsteiktir bananar, ananas og hvít
sumarblóm. Þykkt sem hunang í munni, exó-
tískt og þokkafullt. Fjölnota vín, sem mætti t.d.
reyna með önd með ávaxtasósu eða fyllingu og
kalkún. Frá sömu Grand Cru ekru kemur Rene
Muré Riesling Grand Cra Vorbourg 1996 (1.820
kr.). Áferð vínsins er þykk og feit, litur fallega
gulur. Framandi ávextir einkenna ilmköríúna
og karakter ekrannar Vorbourg kemur greini-
lega í Ijós í nefi en Rieslinginn eiginlega ekki
fyrr en í munni. Þykkur og blómamikill en mjög
ungur ilmur. Töluvert sýrumikið og þurrt. Vín
með fiskréttum er byggjast á ijómalausum en
kannski smjörmiklum sósum með vini eða ediki
og sítrónu í granninum. T.d. Hollandaise. Einn-
ig yndislegt eitt og sér.
Trimbach er annar vandaður framleiðandi í
þessu héraði og vínið Gewui-ztraminer Cuvée
des Seigneurs de Ribeaupierre 1993 (2.170 kr.)
heldur svo sannarlega uppi heiðri hans. Ilmmik-
ið, vel ilmandi sápur og ilmefni, hvít blóm og
hunang, þykk angan og feit. Sömu tónar halda
áfram í munni, vínið kiyddað og feitt, kardi-
mommur og þessi þurra remma, sem finna má í
t.d. kryddinu túnnerik. Þetta vín ræður við ým-
islegt og er t.d. afbragð með franskri anda- eða
gæsalifur (Foie Gras), krydduðum réttum og
kaldri viliibráð. Nyrst í Búrgundarhéraði er að
finna lítið vínhérað með stórt nafn, Chablis. I
hlíðum einnar hæðar er að finna sjö ekrur, þær
bestu í héraðinu, sem fá að
kalla sig Grand Cra. Stærsti
framleiðandi Chablis-vína er
La Chabiisienne og jafnframt
glettilega góður. Chablis
Grand Cra „Grenouilles"
(2.590 kr.) er klassískt Chablis-
vín. Angan af hnetum og stein-
efnum, brennisteinn og ristað
brauð í bland við þurrkaðar ap-
ríkósur. í munni springur vínið
út í mikinn og þykkan massa,
greip og lime-tónar áberandi
og fersk sýra sem brýtur upp þyngri tóna og
gefur ferskleika. Stórgott vín er
hæfir flestu góðu sjávarfangi,
lax, reyktum sem ferskum,
humri og ostram.
Chablis Grand Cru „Bougr-
os“ 1996 (2.450 kr.) er síst
minna vín. Ögn lokaðra en jafn-
framt ágengara þegar á líður og
með sterkari innslagi af hita-
beltisávöxtum. Þessi tvö vín
sýna vel hvers vegna nafnið
Chablis er eins þekkt og raun
ber vitni. Það er engin þörf á að
klína Chardonnay-nafninu á
þau þótt bæði séu þau 100% úr
þeirri þrúgu.
Piemonte og Toscana
Italía er helsta vínræktar-
land veraldar samhliða Frakklandi þótt ítölsk
vín séu oft ekki jafnhátt skrifuð. Þó era til marg-
ir ítalskir framleiðendur sem þurfa ekki að
skammast sín í samanburði við neinn annan
framleiðanda í veröldinni. Gaja og Antinori eru í
þeim hópi. Angelo Gaja ræður ríkjum í Piemon-
te þótt hann hafi einnig fjárfest í víngerð í
Toscana og Piero Antinori er óumdeOdui- for-
ystumaður í Toscana þótt hann hafi einnig fjár-
fest í Piemont. Hér era þó valin vín af heimavelli
hvors kappans um sig.
Gaja Sito Moresco 1995 (2.430 kr.) er dimmt
og dökkt, spítalalykt og apótekaralakkrís gjósa
upp ásamt smá eikarvanillu. Beiskt og tannískt,
sæmilegur bolti, jarðarmikið vín og jafnvel má
greina tóna af hrárri vOlibráð. Ætti að renna vel
saman við t.d. grafna gæs og alla rétti þar sem
sveppir eru notaðir og meðlætið ekki of sætt.
Ántinori Tignanello 1995 (2.870 kr.) er úr hópi
svokallaðra „Súper-Toscana“-vína, það er vína
sem mOdð er lagt í en falla ekki undir hina hefð-
bundnu staðla ítölsku löggjafarinnar. TignaneUo
er t.d. vín er byggist nær einvörðungu á þrúg-
unni Sangiovese, með smá innslagi af Cabernet
Sauvignon. Það er enn stíft og tannískt, þurr
haustlauf og karamellur gefa tóninn, stóra Lind-
ukarameilumar, svört ber á bak við. Tanmskt,
hrátt kjöt og kalt te. Harður nagli, sem þarf
tíma. Ætti að henta með svipuðum réttum og Si-
to Moresco og ekki síst nautakjöti.
Antinori Solaia 1994 (3.240 kr.) er einnig í
„Súper-Toscana“-flokknum nema hvað að nú
hafa hlutföllinn snúist við og Cabemetinn er
ríkjandi, Vínið er kannski ekki komið á tíma en
farið að sýna góð þroskamerki og orðið vel
neysluhæft. Dökkur súkkulaðnlmur og reykur í
munni, þykkt, sýrumikið en farið að mýkjast
veralega. Stórt og mikið vín sem færi eflaust létt
með hálfan áratug í viðbót á flösku en kemur
skemmtilega á óvart núna fyrir aðgengileika.
Hreindýr og villigæs.
Rón, Bordeaux, Bourgogne og Rioja
Rónardalurinn (Rhone) er helsta uppspretta
franskra rauðvína. Þai' er að finna margan mis-
jafnan sauðinn en bestu vínin era í hópi bestu
vína Frakklands og rétt eins og Elsass-vínin
ekki glæpsamlega dýr. Þama má jafnframt
finna sum þeirra vína sem hvað best henta með
íslenskri villibráð, ekki hvað síst vínin frá Norð-
ur-Rón, svæðunum Cote Rotie og Hermitage.
Chapoutier Cote Rotie 1994 (3.430 kr.) er
klassískt viilibráðarvín. Ilmurinn kryddaður og
aðgengilegur, sætur og mildur, bakarísilmur og
kókos. Það kemur síðan á óvart hversu mjúkt
vínið er í munni þótt það sé þurrt og alltannískt.
Enda blanda framleiðendur í Cote Rotie yfirleitt
örfáum prósentum af hvítu þrúgunni Viognier
saman við. Vín sem gengur með allri villibráð og
smellur saman við rjúpuna ekki síst.
Delas Hermitage 1994 Les Bessard (3.880
kr.) er þungur bolti, eikaður ilmur með mikilli
vanillu, kryddað, negull og ávöxtur. I munni
þykkt og feitt, „kai'lmannlegra" en Cote Rotie-
vínið. Ekki sama fágunin en meiri vöðvar. Rús-
ína komin í eftirbragðið. Vín með allri villibráð,
sérstaklega ijúpu.
En færam okkur þá yfir til Bordeaux og byrj-
um á vinstribakkanum ogvíninu
Chateau Les Oi-mes de Pez 1993 (3.580 kr.)
Klassískur Bordeaux-ilmur einkennir vínið sem
er farið að sýna þroska, cassis og kaffi, orðinn
mjúkur og þroskaður í munni, meðalstór. Flott
vín sem steinliggur með hreindýri. 1993-árgang-
urinn er nú að mestu horfinn en 1995 kominn í
staðinn. Ekki eins þroskaður, örlítið lokaðri og
stífain, en jafnframt töluvert stærra vín í ljósi
betra árferðis. Það era mjög góð kaup í þessu
víni.
Chateau Le Petit Mouton Rothschild 1996
(3.830 kr.) er „annað“ vín einhvers þekktasta
vínhúss veraldar, Chateau Mouton-Rothschild,
unnið úr yngri vínvið á ekrunum, sem ekki nær
Chateau-klassanum alveg. Litli sauður (Petit
Mouton) er samt enginn aukvisi heldur mikill að
vexti. Sviðin eik er áberandi í ilmi vínsins, sem
og þykkur, dökkur ávöxtur, lyng, þungur sól-
berjasafi, dökkristað kaffi. Hann er dimmur í
munni, tannískur en samt ótrúlega mjúkur.
Mjög karlmannlegt vín sem hikar ekki við að
ráðast til atlögu við öflugar sósur.
Chateau Cantenac Brown 1996 (4.460 kr.), er
öllu finlegra vín enda frá Margaux en ekki Pau-
iliac líkt og vínið á undan. Pauillac-vínin era
þekkt fyrir kraft, Margaux fyrir elegans. Mikil
eik en ekki eins ristuð í nefi, ávaxtapæ, sólbak-
aðir ávextir og lakkrís. Uppbygging vínsins er
flott og elegant. GlæsOegt vín. Hreindýr jafnt
sem ijúpa eiga vel heima í félagsskap við Cant-
enac-Brown.
Árgangurinn 1994 telst einungis vera í góðu
meðallagi þegar Bordeaux er annarsvegar.
Minni árganga skyldi þó ekki vanmeta. Vín úr
þeim hafa svo sannarlega notagildi. í fyrsta lagi
eru þau ódýrari en bestu árgangamir (oft hlut-
fallslega ódýrari en gæðamunurinn segir til um)
og þau verða neysluhæf fyir. Þannig er hægt að
drekka litlu árgangana á meðan beðið er eftir
þeim stóra. Árgangarnir 1993 og 1994 frá Bor-
deaux era tO dæmis yfirleitt mjög góðir nú.
Chateau Cantemerle 1994 (2.760 kr.) er gott
dæmi um það. Litur er farinn að sýna smá
þroska en í nefi er vínið enn nokkuð hart og Ca-
bemet-legt. Dökkt ristað kaffi í nefl, í munni
þétt og góð uppbygging sem gerir þetta að góðu
alhliða matarvíni. Sama má segja um Chateau
Belgrave 1994. Þroskinn er farinn að gera vart
við sig, vínið farið að mýkjast en ávöxturinn, ber
og plómur, þó enn tO staðar. Meðalstórt vín sem
er mjög þægilegt tO neyslu nú.
En þótt Bordeaux sé stórkostlegt hérað er
Búrgund (Bourgogne) harður keppinautur.
Louis Jadot Pommard 1994 (2.490 kr.) byrjar
sem lokað vín, bökuð dökk ber, en opnar sig í
sætum, rauðum og dökkum berjum ásamt
þroskuðum ögn „dýrslegum" tónum, leðri og
sveit ásamt haustlegum skógarilmi af sveppum
og blautum laufum. Vel gert Búrgundarvín sem
á vel við önd, naut og viOibráð.
Og ekki má heldur gleyma því héraði þar sem
víngerðarhúsin leggja það á sig að geyma vínin
fyrir okkur þangað til þau eru orðin þroskuð og
neysluhæf. Rioja á Spáni. Ég hef lengi verið
hrifinn af vínunum frá La Rioja Alta og mæli
hiklaust með t.d. Gran Reserva-víninu eða Vina
Rana Reserva. Bæði eiga vel við allan íslenskan
jólamat.
Áströlsku boltamir
Vín frá Nýja heiminum komu sér í byijun á
framfæri með því að vera góð kaup, ódýr en
traust. Stöðugt fleiri átta sig þó á því að frá fjar-
lægum heimshlutum koma einnig risavaxin
toppvín, sem geta keppt við flest vín Evrópu í
gæðum ekki síður en verði. Hardy’s Coona-
waiTa Cabemet Sauvignon (2.120 kr.) ilmar af
dökku núgati, púðursykri í súiTnjólk og vott af
negul. Magnað vín með afl en jafnframt mýkt.
Feitt, sýrumikið og eikað.
Wolf Blass Black Label 1994 (3.700 kr.) er
hreinræktað vöðvabúnt úr þrúgunum Cabemet
Sauvignon, Merlot og Shiraz. Heitt og bakað,
með kröftugum myntuilm, sem gjarnan ein-
kennir suður-áströlsk vín. í munni þykkt og
stórt, tannín mjúk. Vín sem ræður við flestallt.
Black Label-vínin gerðu Wolf Blass að einu
helsta nafninu í ástralskri víngerð er þau sópuðu
að sér verðlaunum á fyrri hluta áttunda ara-
tugarins og enn í dag era þau bestu vín þessa lit-
ríka framleiðanda. Wolf Blass President’s Sel-
ection Shiraz (1.760 kr.) hefur kannski ekiu
sömu stærð og Black Label en líklega myndu nú
samt mörg frönsk vín blikna við hliðina. Vín úr
Rónarþrúgunni Shiraz (Syrah) í áströlskum stíl,
heitt, sultukennt, eikað og mikið. Leður og tjara
í þykku og mjúku víni. Reynið með flestri villi-
bráð.
Árgangspúrtarar og Amontillado
Veislumáltíð væri þó ófullkomin án góðs eftir-
réttavíns og hvað er betra á þessum árstíma en
hin heitu, áfengu sólbökuðu árgangspúrtvín.
Þau eiga líka mjög vel við þá eftirrétti sem al-
gengir eru í kringum jól og áramót. Ekki skaðar
að á sérpöntunarlista era nú vín frá nokkrum af
bestu framleiðendum Portúgals.
Taylors 1985 (8.220 kr.) er eitt þeirra, sveskj-
ur og rúsínur í ilmi, þurrkaður appelsínubörkur.
Ofboðslegt vín sem springur út í munni. Risa-
vaxið og áfengt, kemur í mörgum lögum, sætum
jafnt sem þurram. Stórkostlegt vín. Veitti ekki
af að minnsta kosti tíu áram í geymslu í viðbót,
en færi léttilega með allt að fimmtán ár.
Fonseca 1987 ilmar af ristuðum valhnetum,
iokað í byrjun en áfengur ávöxtur og nýbakað,
seytt rágbrauð koma síðar í ljós áður en vínið
færist yfir í klassískan þurrkaðan ávaxtailm.
Sætt og þungt í munni, „bassi“, titrandi kraftur.
Mikill sætur ávöxtur í munni sem breiðir vel úr
sér.
Taylors Quinta de Vargellas 1987 (5.140 kr.)
er loks flaggskip Taylors, Quinta (svipað fyrir-
bæri og Frakkar kalla Chateau), 100 hektara
ekra á efsta svæði Douro. 1987 var ekki eins
magnaður árgangur og 1985 en þetta vín stend-
ur þó fyrir sínu. Þurrkaður ávöxtur og vínlegnar
sveskjur í nefi, þungt, ungt og áfengt í munni.
Kraftmikið og magnað vín þótt bragðið sé
styttra en í 1985-víninu.
Og loks svona í lokin eitt „öðravísi" vín í tilefni
árþúsundaskipta. Ef menn vilja bragða þroskuð
vín og gömul era bestu sérríin sem hafa verið
óralengi á ferð sinni um „solera“-tunnukerfið
einhvei' besta leiðin til þess. Framleiðandinn
Gonzalez-Byass býður til dæmis upp á Del
Duque Amontillado Muy Viejo Rare Old Solera
(3.910 kr.), amontillado sem endurspeglar öldina
og jafnvel þá síðustu. Mjög þroskaður ilmur,
hnetur og karamella. Vínið byi'jar þungt,
springur síðan út í glasi og endar í möndluríku,
þurru bragði. Fordrykkur til að drekka með
andaktfullri virðingu og dást að þessu ald-
urhnigna en glæsilega sköpunarverki.
Morgunblaðið/Steingrímur
Því miður liggja svona flöskur ekki á lausu. Gamlingjar í
kjallara Mouton-Rothshild í Bordeaux.