Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999 B 37
Konurnar köstuðu blómum ána. Straumurinn bar þau sömu leið og
mennina þrjá sex árum áður.
Fólkið bjó til lítið altari á bakka árinnar. Athöfnin lýsti auðmýkt, virð-
ingu og trúarsannfæring'u.
hafði verið. Síðan gengur hann nið-
ur að ánni og hellir úr dollunni í
hana.
Þetta er táknræn athöfn og
kannski sú áhrifamesta hér á ár-
bakkanum. Drengurinn er að gefa
anda föður síns að drekka.
Ég hafði kviðið því að okkur ís-
lendingunum myndi finnast athöfn
sem þessi hjákátleg. En það er
öðru nær. Við svona aðstæður upp-
hefjast öll landamæri milli þjóðern-
is, húðlitar og trúarskoðana.
Mér verður hugsað til táknrænna
athafna okkar, svo sem þegar við
kveikjum ljós á leiðum framliðinna
ættingja okkar. Til hvers gerum við
það? Til þess að lýsa þeim?
Þegar drengurinn hefur lokið við
þessa athöfn sem helgast af
drykknum er komið að lokaatriði
þessarar stundar.
Ég er forvitinn um það í hverju
það geti verið fólgið.
Það síðasta, sem við kristnir
menn gerum í návist framliðinna,
er að gera krossmark yfir gröf
hinna látnu. Hvað mun þessi litli
drengur gera?
Hann gengur hægum skrefum að
bakka árinnar sem tók pabba hans
frá honum, stendur þar hljóður
augnablik, en lýtur síðan höfði og
hneigir sig fyrir föður sínum sem
hann um alla ævi mun bera djúpa
virðingu fyrir. Þetta er bara níu
ára gamall, föðurlaus japanskur
drengur, sem líklega man óljóst
eftir föður sínum, en hann gerir
þetta svo fallega og af svo mikilli
einlægni að maður kemst við.
Og þá gerist það!
Hér hefði ég haldið að athöfninni
væri lokið, hið austræna fólk sæi í
anda svipi hinna framliðnu stíga
upp frá ánni og halda af stað í
ferðalagið mikla.
En það er öðru nær. Ljósið yfir
landinu tekur atburðarásina í sínar
hendur. Það sem mestu máli skiptir
er rétt að hefjast, atburður sem
engan óraði fyrir né gat látið sig
dreyma um.
Ljósið yfir móðuna miklu
Þegar við stöndum þarna öll og
höldum að athöfninni sé lokið sjá-
um við að í vestri, milli Tungna-
fellsjökuls og Hofsjökuls, brýst
miðnætursólin í gegnum skýin og
smám saman opnast himinninn eft-
ir endilöngum sjóndeildarhringnum
uns þessi eldrauða og skæra birta
lýsir upp landið handan við ána, allt
frá Tungnafellsjökli um Sprengis-
and og að Skjálfandafljóti!
Gervallur norðvesturhiminninn
logar bókstaflega í dýi-legu skrúði
uppljómaðra skýjabanda sem
mynda síbreytilegt gullroðað
mynstur. Við stöndum öll sem
bergnumin og erum orðin þátttak-
endur í athöfn sem virðist stjórnað
af öflum sem eru æðri okkar skiln-
ingi. Þessi sýn togar okkur í and-
anum áleiðis inn í þennan mikla
sólarloga, líkt og við eigum að slást
í för með þeim sem þangað virðast
ætla að stefna, burt frá þessum
lendum jarðnesks lífs.
Andlit Japananna, sem voru svo
sorgmædd áðan, ljóma nú af hrifn-
ingu og trúarsælu. Máttarvöldin
eru að senda þeim teikn hér uppi á
víðáttum hinnar fjarlægu eldfjalla-
eyju um þá ást sem framliðnir ætt-
ingjar þeirra höfðu á þessu landi.
Við stöndum ekki lengur bara í
táknrænni merkingu, heldur líka í
bókstaflegri merkingu, í blárökkv-
uðu húminu hérna megin við móð-
una sem aðskilur okkur og hina
dánu.
Skammt frá okkur standa þrjár
gæsir með höfuð undir væng og
drungalegt tunglið horfir með okk-
ur yfir móðuna miklu á himneskar
lendurnar sem hinir framliðnu svífa
nú til um leið og þeir hverfa inn í
ólýsanlega birtuna á því tilverustigi
sem bíður þeirra þegar þeir yfir-
gefa til fulls þessa jarðvist.
„Það er fullkomnað," sagði Krist-
ur á krossinum.
Og þetta er fullkomnað.
Er nokkur minningarathöfn full-
komnari en sú þar sem syrgjend-
urnir standa í bláu rökkri jarð-
vistarinnar og horfa yfir móðuna
miklu á lendur og heima hinna
framliðnu, böðuð í því fegursta og
skærasta ljósi sem hægt er að ím-
ynda sér?
Hvílík útför! Og hvílík forsjón er
það sem virðist stýra allri atburð-
arás þessa dags með því eina
markmiði að setja á svið eins hríf-
andi athöfn og hægt var að biðja
um: Koma í veg fyrir að hægt sé að
nota flugbrautina við Gæsavötn.
Lama Friðrik þar svo hann getur
sig hvergi hrært. Senda okkur veð-
urskilyrði sem veita okkur öllum
upplifun og minningu sem aldrei
mun gleymast.
Þegar við hverfum af vettvangi
er eins og Japanirnir svífi í al-
gleymi og ekkert mótlæti bíti á þá
lengur. Við verðum að sofa í skál-
anum í Nýjadal við aðstæður sem
eru bæði erfiðar og framandi fyrir
gömlu hjónin. En þau eru öll svo
þakklát og uppnumin eftir þessa
lífsreynslu að þau segjast eiga erf-
itt með að tjá það með orðum.
Þau segja mér að þessi ferð hafi
opnað augu þenTa fyrir því ómót-
stæðilega aðdráttai’afli sem hafi
dregið ferðafélagana þrjá hingað til
örlaga sinna fyrir sex árum. Þau
hafi átt erfitt með að skilja það og
stundum einnig átt erfitt með að
fyrirgefa þeim uppátækið úr því
það kostaði þá lífið.
Þeim hafi líka í fyrstu gengið erf-
iðlega að skilja söguna af Sigríði
Tómasdóttur í Brattholti sem ég
sagði þeim þegar við flugum yfir
Gullfoss á leiðinni austur; átt erfitt
með að skilja hvernig nokkur
manneskja geti elskað þetta land
svo heitt að hún hafði hótað því að
kasta sér í foss og drukkna í belj-
andi jökulfljóti fyrir ást sína á því.
En nú skilji þau þann seið sem
ljósið yfir landinu geti magnað með
þeim hætti að ekkert fái staðist
hann; skilji þá sem séu reiðubúnir
að fórna lífinu fyrir komandi kyn-
slóðir; vilji fremur fylgja bjarg-
fastri sannfæringu sinni og deyja
með reisn heldur en láta beygja
sig.
Þau sjá nú samsvörunina á milli
Sigríðar í Brattholti og samurai-
anna japönsku sem fremja frekar
harakiri en að láta traðka á sæmd
sinni og sannfæringu.
Og þau sjá líka samsvörunina
milli þess dauða, sem Sigríður var
reiðubúin að ganga í gegnum, og
þess dauða, sem ást ungu frænd-
anna á landinu hafði í för með sér,
þótt óbein sé.
Mér finnst ég geta lesið úr svip
gömlu hjónanna að nú hafi þau séð
slík jarteikn á hálendi Islands að
þau geti róleg gefið sig örlögunum
á vald og kvatt þennan heim, full
trúartrausts og þakklætis.
Þessi atburður og sjónvarpsþátt-
ur um hann verður síðar Friðriki
Þór Friðrikssyni efniviður í kvik-
myndina A köldum klaka.
Þar nálgast hann viðfangsefnið
frá gerólíku sjónarhorni, en myndin
hefur fengið góðar viðtökur erlend-
is.
Hér er hins vegar sagt frá þess-
um atburði eins og hann gerðist og
eins og hann lifir í minningu þeirra
sem voru þátttakendur í honum og
reyndu að festa hann á myndband.
Sú frásögn sem á myndbandinu
birtist getur aldrei orðið nema lítið
brot af hinni raunverulegu upplifun
okkar sem vorum svo lánsöm að
kynnast ást framandi fólks á land-
inu sem við þykjumst eiga og geta
ráðskast með að vild.
Atburðir sem þessir og ferðalög
um hliðstæðar slóðir í öðrum
heimshlutum gefa manni nýja sýn
því þegar grannt er skoðað er þetta
land ekki eign okkar íslendinga
einna heldur sameign allra jarð-
arbúa á leið inn í nýtt árþúsund þar
sem landamæri og fjarlægðir munu
mást út hjá mannkyni sem er allt á
sama báti og á aðeins eina jörð. Við
íslendingar erum ekki annað en
vörslumenn þessarar eldfjallaeyju.
Okkur hefur verið falið að gæta
hennar og skila henni betri til af-
komenda okkar og eigendanna,
jarðarbúa allra, fæddra sem
ófæddra. Og eftir athöfnina við
Rjúpnabrekkukvísl liggur mér við
að bæta hinum látnu við sem við
vitum ekki nema að séu að fylgjast
með okkur og reyna að hjálpa okk-
ur sem verndarenglar þessa lands.
Þar með er hugsunin komin í far-
veg ástarjátningar til landsins,
hafsins, jarðarinnar og lífsins sem
binda má í ljóðstafi og rím og krist-
allast í því sambandi mannsins við
jörðina, alheiminn og almættið sem
er með hinn jarðneska dauða sem
vendipunkt og þungamiðju.
i -Hringjum inn j
Hagenuk &. Exit
Þráðlaus DECT simi
ásamt Exit borð/veggsíma’
*Á meðan birgðir endast
Þráðlaus DECT sími
með skjá
Victor & Nova
Þráðlaus Digitech Victor DECT sími
og Logger Nova númerabirtir
14.231,- STGR.
Doro 3055
Þráðlaus DECT sími
með númerabirti
W&T 1555
Þráðlaus simi m/númerabirti,
hægt að tengja höfuð-
heymartól við
4
T
T
SÍMINN
Þjónustumiðstöðvar Símans um land allt.