Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 20
20 B SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR19. DESEMBER 1999 B 21
>
ooo
Því að tími og tilviljun mætir öllum. Því að mað-
urinn þekkir ekki einu sinni sinn tíma.“ (9.12)
Maðurinn er tímavera og tíminn er þráðurinn
sem viljinn notar til að spinna ævina. Ævitíminn
er bæði ljós og óljós atburðarás lífsins. Ævin er löng
eða stutt, viðburðarík eða snauð. Ævin er verk sér-
hvers manns, hún er viljinn sveipaður stormi að-
stæðna.
Æskan er upphafið. Hún er mest lofuð. Fullorðins-
árin eru miðjan. Ellin lokin og þá fyrst er hægt að
lesa ævina og sjá um hvað hún er, þótt skilninginn
geti enn brostið. Einhver sagði að flestir menn notuðu
þroskaárin í að tryggja að ellin yrði bæði beisk og erf-
ið. Og annar að ungir væru með hugann við framtíð-
ina, fullorðnir við nútíðina og aldraðir við fortíðina.
Ævin þarf að heppnast, að einhverju leyti, til að hún
verði ekki breysk, því nautn ellinnar felst að hálfu
leyti í unnum verkum. Ef til vill er heillavænlegt að
hugsa: Hverju vil ég áorka til góðs? Hvernig get ég
látið gott af mér leiða?
Ævin er tími sem hefst og endar, en öðlast svo nýtt
líf í huga annarra sem eftir lifa. En hvað er vænleg
breytni? „Varpa þú brauði þínu út á vatnið, því þegar
margir dagar eru liðnir, munt þú finna það aftur.“
(11.1) Hin margsagða ráðlegging til manna er: Bros
þitt kemur til þín aftur. Verkin verða launuð. Þetta er
að vísu bjartsýni því tilviljun tekur jafnvel allt frá
sumum og ólukkan eltir aðra óverðskuldað. Lögmálið
er því ekki lögmál heldur regla með undantekningum.
Hugmyndin er samt góðra gjalda verð. „Sá sæði þínu
að morgni og lát hendur þínar eigi hvílast að kveldi,
því að þú veist ekki hvað muni heppnast, þetta eða
hitt, eða hvort tveggja verði gott.“ (11.6)
Aumasti hégómi, segir prédikarinn, allt er hégómi!
Ekkert stóðst strangan mælikvaðann sem hann (e.t.v.
Salómon konungur) setti á gildin í lífinu, nema eitt:
„Fyrir því lofaði ég gleðina, því að ekkert er betra til
fyrir mennina undir sólinni en að eta og drekka og
vera glaður." (8.15). Predikarinn þekkti þjáninguna
og vissi að aðeins töfrar gleðinnar gátu bjargað hon-
um. En hver er hún, þessi gleði?
Gleðin er frísk sem fiskur og kát sem kið. Hún er
reif og kann sér ekki læti. Kraftur hennar lyftir fólki í
sjöunda himinn. Hún er besta og ódýrasta læknislyf-
ið. Hún er systir vonarinnar og saman hafa þær oft
skorað sjálfan dauðann á hólm í brjósti alvarlega
veikra sjúklinga. Lífslíkurnar eru nefnilega komnar
undir gleði og von. Gleðin er skærasta stjarnan á
himni mannlegra tilfinninga. Hún er Glaðastjarnan
(Venus). Astin er göfug en gleðisnautt líf er óbæri-
legt. Það er gleðin sem gefur lífinu lit.
Gleðin er frjáls og óháð. Hún er ekki bundin
neinni hugmynd, hugmyndafræði eða mark-
miði. Hún er ógagnrýnin og opin í báða enda -
og ástargleðin er besta ástin. Gleðin gerir ekki
greinai-mun. Viðföng hennar eru allt og ekkert. Hún
spyr ekki um leyfi eða hvað klukkan sé. Hún er í ess-
inu sínu þegar hún kemur fólki í opna skjöldu og þrá
hennar snýst aðeins um að deila gleðinni með öðrum.
„Oft gleður sá aðra sem glaður er.“
Einn kostur gleðinnar eru áhrif hennar á minnið.
Þegar gleðin leikur á als oddi þýtur hún um heilann
og vekur upp skemmtilegar minningar sem liggja í
dái í minnisgeymslunum. Gleymdir atburðir verða
ljóslifandi fyrir hugskotssjónum. Þetta er verk gleð-
innar og áhrif hennar eru heilsubætandi jafnt andlega
sem líkamlega. Það er hún sem vekur hláturinn sem
lengir lífið.
Gleðisnauð ævi er erfiðust, eða þegar aðstæður
svipta manneskju gleðinni. Gleði æskunnar felst með-
al annars í þvi að allt er nýtt, allt er í fyrsta sinn,
heimurinn er óræður og ævintýrin vís. Möguleikarnir
margir. Gleði fullorðinna er' ef til vill falin í því að
njóta þess sem þeir hafa öðlast og gleði aldraðra m.a. í
þakklæti yfir gjöfum lífsins.
Margt skipast á mannsævi. Aldur skyldi enginn for-
smá. „Gleð þig, ungi maður, í æsku þinni, og lát liggja
vel á þér unglingsár þín, og breyt þú eins og hjartað
þitt leiðir þig og eins og augun girnast." (11.9.) Gleðj-
ist áður en „moldin hverfur aftur til jarðarinnar, þar
sem hún áður var, og andinn til Guðs, sem gaf hann.“
(12.7). Áskorunin er að hafa hugrekki til að prófa og
safna reynslu í auðuga mannsævi, og kanna hvað er
Morgunblaðið/Kristinn
Fæddur 15.4.1999. Daníel Filipps Þórdísarson átta mánaða með ævina alla framundan.
1 fipÉtr
f ',v \. . : .v4 'Æ ;.V .... i
Fæddir 29.6.1989 og 20.4.1991. Hafþór 10 ára gamall og Sigurþór 8 ára búa sig undir æfingu hjá Karatefélagi Reykjavíkur.
Fædd 17.11.1983. Gunnhildur Árnadóttir 16 ára fyrir framan Kvennaskólann í Reykjavík, þar sem hún er nemandi.
Fædd 15.10.1964. Daníel heima hjá sér með Þórdísi Hauksdóttur móður sinni 35 ára.
Fólkið á
myndunum
Einstaklingarnir á myndunum í greininni „...um
aldur og ævi“ eru ótengir efninu nema hvað sérhver
er ósjálfrátt fulltrúi tiltekins æviskeiðs.
Höfundar báðu um leyfi til að mynda þetta fólk
vegna greinarinnar. Daníel Filipps Þórdísarson er
yngstur þeirra sem birtast hér en allir aðrir eru hon-
um tengdir ijölskyldu- eða skyldleikaböndum.
Daníel er fæddur 15. aprfl á þessu ári. Bræður hans
tveir eru Sigurþór, fæddur 1991 og Hafþór fæddur
1989, Sævarssynir, þeir eru í Melaskóla í Reykjavík
og einnig í Karatefélagi Reykjavíkur.
Þórdís Hauksdóttir er móðir drengjanna þriggja
en hún er nuddari, fædd árið 1964.
Amma drengjanna og móðir Þórdísar er Ragnheið-
ur Benediktsson, fædd 1939, kennari í Mclaskóla en
þess má geta að hún er dóttir Más sonar Einars
Benediktssonar skálds.
Eiginmaður Ragnheiðar er Haukur Filippusson
tannlæknir og afi Daníels. Móðir Hauks er Sigríður
Gissurardóttir fædd árið 1909. Systkini hennar sitja
fyrir á myndunum í hennar stað.
Björn Gissurarson, bróðir Sigríðar, er fæddur 1911
en hann var bóndi, ásamt bróður sínum Isleifi, í
Drangshlfð undir Eyjafjöllum, alla starfsævi sína.
Faðir hans var Gissur Jónsson, hreppstjóri frá Eystri-
Skógum, og Guðfinna Isleifsdóttir, ljósmóðir frá
Kanastöðum í Austur-Landeyjum. Guðfinna varð 95
ára gömul.
Björn býr nú í Kópavogi með systur sinni Ásu og
Guðmundi Guðjónssyni eiginmanni hennar, sem voru
frumbýlingar þar.
Systurnar Guðrún Gissurardóttir og Ása eru með á
myndinni á forsíðu blaðsins. Guðrún er fædd árið
1912 og bjó í Vestmannaejjum en flutti upp á fasta-
landið í gosinu árið 1973. Ása er langyngst 12 systk-
ina. Hún verður ekki áttræð fyrr en árið 2000.
Og loks er það frænka Daníels, Gunnhildur Árna-
dóttir 16 ára nemandi í Kvennaskólanum í Reykjavík.
Hún er systurdóttir Hauks Filippussonar.
________________ *
aumasti hégómi, hvað eftirsókn eftir vindi og hvort
það er eitthvað sem stenst. Er það gleðin, eða það
eitthvað annað. Er það e.t.v. rósemd hjartans? Er það
vináttan? Brjóstumkenndin? Eða er það ástin? Verk-
efnið er að rannsaka hvað stenst þegar allt kemur til
alls. Niðurstaða prédikarans var gleðin: „Hvaða
ávinning hefur maðurinn af öllu striti sínu, er hann
streitist við undir sólinni? Ein kynslóð fer og önnur
kemur, en jörðin stendur að eilífu. Og sólin rennur
upp, og sólin gengur undir og hraðar sér til samastað-
ar síns, þar sem hún rennur upp.“ (1.3-6)
,AHt er sístritandi, enginn maður fær því með orð-
um lýst, augað verður aldrei mett af að heyra. Það
sem hefir verið, það mun verða, og það sem gjörst
hefir, það mun gjörast, og ekkert er nýtt undir sól-
inni.“ (1.8-10). Lífið er strit, en hver er ávinningur-
inn?
Avinningurinn er gleði, hún gerir lífið gott. Gleðin
fullgerir verkin. Hún er smiðshöggið og endahnútur-
inn. Hún er hinn eftirsótti fylgifiskur. Gleðin fylgir
aldri, hægt er að fagna hverju ári sem lengir ævina.
Aldurinn er góður fyrir hvert verkefni eða hlutverk.
Ævin er safn verka þess sem hvílir á bak við þau:
Hugur og hönd, viljinn og ástæða viljans.
En engin er ævin án sorgar. Gildi þjáningarinnar,
efans og tilvistarkreppunnar skal ekki vanmetin, svo
virðist sem fátt þroski einstaklinginn hraðar en kvöl-
in, hversu sárt sem það hljómar. „Því allir dagar hans
eru kvöl, og starf hans er armæða. Jafnvel á næturnar
fær hjarta hans eigi hvíld.“ (2.23)
Sorgin er iðulega ófyrirséð, hún kemur snöggt og
lamar jafnt sterka sem veikbyggða. Margir eiga,
og margir munu eiga, sárt um að binda, og eng-
inn getur reiknað út hvernig hann muni bregðast
við sorginni. Hún kemur að óvörum, og það gerir
huggunin líka. Huggunin kemur eins og sátt, sem
kvíslast blíðlega um sálina. Gleðin kemur svo aftur í
hugguninni, og fáeinir reyna að bola henni burtu, en
henni ber að fagna innilega.
Sorg slær fólk harmi og tekur sér bólfestu í hjart-
anu, sálinni, huganum, og kraftinum. Hún beygir líka-
mann og tárin streyma, ef til vill í boðaföllum, og ef til
vill ekki. Hún snýr lífinu við.
Hún nemur gleðina á brott, og gerir daginn þung-
búinn. Hún breytir öllum hljóðum heimsins í angur-
Ijóð, og lætur fólk líða, en enginn veit hver sendi hana.
Hún fellur svo þungt, og gerir menn gneypa, og
raunir hugans ganga nærri hjartanu. Hún á ekkert til
að gefa, nema fagnaðarlausa daga, og lætur líðandann
ganga um eirðarlaust, og öskra veikum rómi. Stund-
um fer hún burt í andartaks hvíld, en svo kemur hún
aftur, alvarlegri en áður.
Hún gefur minningum harmrænan tón, og vekur
eftirsjá. Hún smýgur inn í öll orð og setningar, og
rænir merkingunni. Hún ætlar aldrei að fara, og virð-
ist ósigrandi og óbrjótandi, eins og þungir hlekkir.
En sorgin á systur sem heitir huggun, sem kemur,