Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 36

36 B SUNNUDAGUR 19. DESEMBER1999
MORGUNBLAÐIÐ
Elskulega móðir mín, systir, bróðir, faðir og
sonur - Fjölskyldubréf frá 19. öld
tók saman.
Bók þessi fjallar um bréfa-
skipti reykvískrar alþýðufjöl-
skyldu á síðari hluta 19. aldar.
Bréfín, sem hér eru birt, veita
einnig óvenjulega sýn inn í
hugmyndir þeirra, sem voru
að reyna af vanefnum að
koma sér áfram í lífmu. Lýs-
ir m.a. samskiptum bræðr-
anna Finns og Klemensar
Jónssona og systur þeirra
Guðrúnar Borgijörð.
Kristnitakan á íslandi og Under the Cloak
eftir Jón Hnefil Aðalsteinsson.
Tímamótaverk, endurútgefið í
tilefni af timamótum
kristnitökunnar. í bókunum eru
settar frarn nýstárlegar og
róttækar kenningar um hvað
mestu olli um friðsamlega
kristnitöku íslendinga á Þing-
völlum árið 1000.
tungumál
vfraldaR

Tungumál veraldar
eftir Baldur Ragnarsson.
Yfírlitsrit um tungumál og
málaættir. Getið er 280 tungu-
mála, uppflettirit þar sem mál-
um og málaflokkum er raðað í
stafrófsröð. Bókin er fengur
fyrir þá, sem sérstakan áhuga
hafa á tungumálum eða
leggja fyrir sig mál, málvís-
indi eða málfræði af ein-
hverju tagi.
Mí

1
wgBHwBm
Simone de Beauvoir - Heimspekingur,
rithöfundur femínisti
Orð Beauvoir „maður fæðist
ekki kona, heldur verður kona“
áttu dijúgan þátt í að breyta
hvemig við hugsum um konur,
karla og samskipti þeirra.
Framlag hennar til heimspeki,
bókmennta og femínisma er
endurmetið í þessari bók með
hliðsjón af spumingum, sem
em í brennidepli í hugsun og
fræðum samtímans.
Hönnun - sögulegt ágrip
eftir Thomas Hauffe.
Þetta er fýrsta og eina bókin
um hönnun og sögu hennar á
íslensku. Gerð er grein fýrir
hinum ólíku kenningum og
stefnum í hönnun, frá jugend-
stíl, Bauhaus og Art Déco til
funksjónalisma og póst-
módemisma.
I bók Omars Ragnarssonar, Ljósið yfír landinu, sem Fróði gefur
út er fjallað um ýmsa atburði sem tengjast örlögum og upplifun
fólks á ferð um óbyggðirnar. M.a. er sagt frá ferð þriggja jap-
anskra vísindamanna sem mættu örlögum sínum á hálendinu og
undarlegu atviki sem átti sér stað þegar hann fór með aðstandend-
ur hinna látnu til að kveðja sálir þeirra.
Myndir/Friðrik Guðmundsson.
Og þá ... skyndilega Ijómaði norðvesturhiminninn í dýrlegu skrúði. Myndirnar eru allar úr sjónvarpsþætti og
birtar með góðfúslegu leyfi Stöðvar 2.
hóp sorgmæddra andlita við-
staddra. Allt þetta festir Friðrik á
myndband, hljóðlega og af fyllstu
nærgætni.
Konurnar taka blómin upp af alt-
arinu og byrja að fleygja þeim,
einu og einu, í ána sem ber þau nið-
ur sömu leið og ferðafélagana þrjá
fyrir sex árum. Að lokum er ekkert
blóm eftir og þá taka þær ilmkert-
in upp af jörðinni og kasta þeim
líka, einu og einu í senn, í ána.
Ekkjan tekur nú upp flösku, læt-
ur son sinn hafa tóma kókdollu og
hellir úr flöskunni í hana. Þetta er
þjóðardrykkur Japana, saki, sem
þau hafa haft með sér um hálfan
hnöttinn til þess eins að fullkomna
þessa helgiathöfn.
Eitt augnablik virkar kókdollan
á mann eins og óviðeigandi að-
skotahlutur, næstum því broslega
fjarstæður, en sú tilfinning hverfur
strax og við tekur sterk tilfinning
fyrir því hvernig þjóðir heims eru
að færast saman, ekki síst með
upprennandi kynslóð.
Þessi drengur er ákaflega al-
þjóðlega klæddur, í nýtískulegum
íþróttaskóm, buxum og treyju og
með derhúfu. Á þessum fatnaði eru
áletranir alþjóðlegra fyrirtækja og
aðeins andlit drengsins segir okkur
að hann sé ekki íslenskur. En á
þessari stundu er fas hans allt með
þeim hætti að kókdollan og fatnað-
urinn falla misfellulaust inn í heild-
armyndina.
Drengurinn hellir fyrst úr doll-
unni á þann stað þar sem altarið
Ljósið yfír
landinu
í kaflabrotunum hér á eftir segir
einmitt frá þessari athöfn og upp-
lifun þeirra sem voru viðstaddir:
í bláleitu rökkri jarðvistar
Ég hafði vonast til að þessi at-
höfn gæti farið fram undir heiðum
himni um miðjan dag og er mjög
vonsvikinn yfir þeim aðstæðum
sem nú blasa við okkur. Við erum
svo seint á ferðinni að það er farið
að rökkva og himinninn er alskýj-
aður.
En þegar ég sé þá miklu sorg og
geðshræringu sem skín úr andlit-
um hins austræna fólks, þrátt fyrir
þjálfun þess í því að sýna engin
svipbrigði, verður mér ljóst að hin
drungalega umgjörð athafnarinnar
eykur á áhrifamátt hennar og er
við hæfi.
Þau eru að minnast einstaklega
hörmulegs slyss og mikils missis.
Konurnar þrjár, amman, móðirin
og ekkjan, krjúpa á kné og útbúa
lítið altari á bakka árinnar. Þær
setja þar niður ilmkerti í ákveðið
mynstur og leggja blómsveiga þar
við. Síðan kveikja þær á kertunum
og biðjast fyrir í hljóði. Allar
hreyfingar þeirra lýsa mikilli auð-
mýkt, virðingu og trúartrausti sem
orkar sterkt á okkur hin.
Afinn tekur ofan hattinn og lýtur
höfði þegar hann minnist hinna
látnu. Tár sjást falla niður á kinnar
hans.
Sama er að segja um konu hans
sem stendur kyrr eftir að hafa lagt
blómin við altarið. Nístandi tilfinn-
ing hins framandi fólks, hinna öldr-
uðu hjóna, móðurinnar, ekkjunnar
og sonarins, líkt og smýgur úr
hjörtum þeirra yfir í hjörtu okkar.
Þessi einstæða athöfn á íslenskri
grund við svo frumstæðar aðstæð-
ur er óskaplega áhrifamikil í hljóð-
um einfaldleika sínum. Það er
stafalogn en örlítill úði úr lofti í
upphafi athafnarinnar. Þá styttir
skyndilega upp og tunglið, stórt og
kringlótt, kemur upp fyrir rökkv-
aðan fjallahringinn. Raunalegt
andlit karlsins í tunglinu bætist í
Drengurinn gekk hljdðum skrefum að ánni og laut höfði f virðingarskyni við föður sinn.