Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 22

22 B SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
„Þótt einhver eignaðist
hundrað börn og lifði í
mörg ór... Þótt hann lifði i
x tvenn þúsund ár, en njóti
einskis fagnaðar, fer ekki
ekki allt sömu leiðina?"
ekki með látum, lúðrablæstri eða
stríði, heldur eins og hvítvoðungur
sem fæðistí alskapaður inn í líflð, og
sleppur úr greipum dauðans. Hún
sefjar allar tilfinningar, og heilsar
sorginni blíðlega með morgunroða í
augum, og segir að nú eigi dægra-
skiptin að fara fram. Hún er endur-
lífgandi kraftur, sem í einu leiftri
snýr nótt í dag, og vetri í vor, og
grasið sprettur á ný, eftir regnið, í
glaðasólskini.
Gleðin seytlar á nýjan leik. Og
sorgin er nú djúp minning, sem
aldrei hverfur, og er góð. Hún verð-
ur hluti af manninum, því hún, ás-
amt hugguninni, fyllir skarð þess
sem misst var. Sorgin og huggunin
eru orðnar eitt. Þær eru samvaldar
systur, sem horfast óhræddar í
augu, og speglast. Og, ef tárin taka
að streyma, kemur sólin á bláum
himni og býr til regnboga.
Gleðin á líka aðra systur. Það er
vonin. Vonin snýst eilíflega um hið
» nýja. Sterk von dregur jafnan kraft
sinn frá einhverju sem nálgast. Hún
er það sem gefur vilja mannsins
vængi. „Von er vakandi manns
draumur," segir málshátturinn, og
lýsir henni vel. En draumarnir eru
ekki aðeins draumar, heldur einnig
næsti veruleiki.
Von er vænting. Hún er tilgáta
hugans um betri tíð. Hvað-
eina fölnar við hlið hennar,
eða hver myndi vilja selja
vonina? Hinn vonglaði getur lyft
grettistaki, en hinn vonlausi vinnur
engin afrek. Fólk má aldrei missa
vonina hvað sem á dynur. Vonstola
fólk er sigrað fólk, en á meðan von-
in lifir, og ef til vill aðeins sem von-
arneisti, þá er það ósigrað. Von í
brjósti, jafnvel leynd von, er sterk-
asta vopnið gegn kúgunarvaldi.
Barátta á nefnilega allar sínar ræt-
ur að rekja til vonarinnar.
„Öllu er afmörkuð stund, og sér-
hver hlutur undir himinum hefur
sinn tíma. Að fæðast hefur sinn
tíma og að deyja hefur sinn tíma.“
(3.1) En „Ég komst að raun um, að
ekkert er betra með þeim en að
vera glaður og gæða sér meðan æv-
in endist. En það, að maðurinn etur
og drekkur og nýtur fagnaðar af
f,. öllu striti sínu, einnig það er Guðs
gjöf.“ (3.12)
„Allt fer sömu leiðina: Allt er af
moldu komið, og allt hverfur aftur
til moldar. „Þannig sá ég, að ekkert
betra er til en að maðurinn gleði sig
við verk sín, því að það er hlutdeild
hans.“ (3.20-22). Sé líf eftir þetta líf
hafa menn ævinlega verið sammála
um að þeir geti ekki tekið neitt með
sér þangað nema menntun sína, sið-
ferði og góð verk (Sókrates, Epik-
tetus). „Eins og hann kom af móð-
urlífi, svo mun hann nakinn fara
burt aftur eins og hann kom, og
hann mun ekkert á burt hafa fyrir
strit sitt, það er hann taki með sér í
hendi sér.“ (5.14) „Betri er hnefa-
fylli af ró en báðar hendur fullar af
striti og eftirsókn eftir vindi.“ (4.6).
„Sjá, það sem ég hef séð, að er gott
og fagurt, það er, að maðurinn eti
og drekki og njóti fagnaðar af öllu
striti sínu.“ (5.17).
Hugmynd prédikarans er að strit
mannsins, hvort sem það leiðir til
auðæfa eða ekki, öðlast ekki gildi
nema hann njóti jafnframt fagnaðar
af því. Það er guðsgjöfin að hans
mati: „að njóta þess og taka hlut-
deild sína og að gleðjast yfir starfi
sínu, þá er það Guðs gjöf. Því að
slíkur maður hugsar ekki mikið um
ævidaga lífs síns, meðan Guð lætur
hann hafa nóg að sýsla við fögnuð
hjarta síns.“ (5.18-19). Gleðin er
mælikvarðinn á lífið og prédikarinn
tekur svo djúpt í árinni að segja:
„Þótt einhver eignaðist hundrað
börn og lifði í mörg ár... “(6.3) „Þótt
hann lifði í tvenn þúsund ár, en
njóti einskis fagnaðar, fer ekki ekki
M allt sömu leiðina?" (6.6)
Undur
líkamans
1. „Það má segja að mannslíkaminn
sé algjört furðuverk. Hann er gerð-
ur af a.m.k. 100 000 000 000 000
(hundruð billjónum) agnarsmárra
lifandi fruma. Allar þessar frumur
eru komnar af einni einustu frumu
- frjóvgaðri eggfrumu. I byijun eru
allar frumurnar eins, en smám sam-
an þroskast þær á mismunandi
vegpi; þannig mynda sumar þeirra
beinagrind, aðrar vöðva, innyfli,
húð, hár og alla aðra hluta líkam-
ans. Ólíkar frumur sinna mismun-
andi hlutverkum. Saman vinna
frumurnar allar að starfsemi líkam-
ans.“
Líkaminn er listasmíð,MM, 1993.
2. „Líkaminn breytist smám saman
eftir því sem við eldumst. Við fær-
umst hægj; og rólega frá ung-
barnaskeiði um bernsku, unglings-
ár, fullorðinsár og elli.
Líkamsburðir eru mestir á aldr-
inum 20-30 ára. Eftir það byrjai'
líkaminn hægt og rólega að hröma.
Hrömunin getur leitt til ýmissa
sjúkdóma hjá gömlu fólki. Samt
sem áður lítur gamalt fólk yfirleitt
á ellina sem jákvæða, ekki sfst
vegna þeirrar lífsreynslu sem það
hefur aflað sér.“
Líkaminn er listasmíð, MM, 1993,
þýð. Guðrún Svansdóttir
Molar um aldur
1. ÍSLENDIN G AR eru rúmlega 278
þúsund. 139.515 karlar og 139.187
konur. Núna er algengt að hjón
eignist tvö börn en meðalævilíkur
nýfæddra stúlkubarna eru 81 ár, en
drengja 77 ára. Dauðinn var for-
feðrunum daglegt brauð á tímum
drepsótta og bamadauða og fyrir
uppgang læknavfsindanna. Barna-
dauði var landlægur langt fram á
19. öld og þrjú af hveijum tíu fædd-
um islenskum börnum náðu ekki
eins árs aldri. Algengt var að hjón
eignuðust mörg börn en aðeins fá
þeirra komust á legg og var meðal-
ævi fslendinga af þeim sökum ekki
nema 35 ár um miðja 19. öldina.
2. „Við erum eldri en við höldum“
var fyrirsögn á grein í Mbl. fyrir
viku. Kenning Ulfs Árnasonar, pró-
fessors í sameindaþróunarfræði í
Lundi, er að maðurinn sem tegund
sé um 400 þúsund ára í stað 175
þúsund ára eins og áður var talið.
3. Stuðlaparið aldur og ævi var al-
gengt í fornu máli og á, að mati
Jóns G. Friðjónssonar (Rætur máls-
ins, 1997), uppmna sinn að relqa til
trúarlega rita, þýddra úr latínu: a
seculo et usque in seculum. Hér er
dæmi úr Guðbrandsbiblíu, Sálmur
33,11: hans hjartans hugsanir vara
um aldur og ævi.
Prédikarinn
Textinn í „...um aldur og ævi“ er
„samtal“ við texta prédikarans í
heilagri ritningu á bls 682-690 í
Gamla testamentinu (útg. 1981). f
kynningu á textanum stendur:
„Prédikariim er sérstæð bók í rit-
safni Gamla testamentisins og rituð
mjög seint. Hún er eignuð Salómon
af þeim sökum, að hann er talinn
upphafsmaður „spekinnar".
Prédikarinn flokkast með spekirit-
unum eins og Job, Orðskviðir og Sí-
raksbók. Þar gætir nokkurrar lífs-
þreytu, sem sumir vildu nefna
raunsæi: „Hvaða ávinning hefir
maðurinn af öllu striti sínu, er hann
streitist við undir sólinni?"
Um Salómon stendur í Islensku
alfræðiorðabókinni, bls. 149: „Saló-
mon, d. um 922 f.Kr.: konungur í
ísrael; sonur Davíðs og Batsebu;
tók við ríki 961 f.Kr. eftir fóður
sinn; lét reisa musterið í Jerúsalem
og fleiri stórbyggingar; voldugur
og ríkti að hætti austurlenskra kon-
unga. Vegna mikilla framkvæmda
varð S að leggja þunga skatta á
þjóðina og olli það óánægju. Við
fráfall S varð uppreisn og ríkið
klofnaði í Suður- og Norðurríkið. S
hafði orð á sér fyrir vísdóm og rétt-
læti og Orðskviðirnir, Prédikarinn
og Ljóðaljóðin í Gt hafa verið eign-
uð honum."
Fædd 27.12.1939. Ragnheiður Benediktsson tölvukennari að störfum í Melaskóla í Reylqavik.
Fæddur 10.1. 1911. Björn Gissurarson í Kópavogi. Langömmubróðir Daníels verður 89 ára í janúar næstkom-
andi.
Hann segisU hafa séð réttláta
menn farast í réttlæti sínu og guð-
lausa menn lifá lengi í illsku sinni.
Þá segist hann hafa séð óguðlega
menn jarðaða og góða menn rekna
burt frá hinum heilaga stað og
gleymast. Ekkert stenst, því rang-
lætið hendir réttláta og réttlætið
rangláta. Umfram allt ber að kanna
hvað flokkast ekki undir hégóma og
eftirsókn eftir vindi.
Prédikarinn sér það sama og nú-
tímamenn hafa séð: „Allt getur alla
hent, sömu örlög mæta réttlátum
og óguðlegum, góðum og hreinum
og óhreinum. Hinum góða famast
eins og syndaranum, og þeim er
sver eins og syndaranum.“ (9.2)
„Það er ókostur við allt, sem við ber
undir sólinni, að sömu örlög mæta
öllum.“ (9.3). Að eiga enn hlutdeild í
lífinu er fagnaðarefnið og á meðan
svo er, er von.
ann ráðleggur því: „Far því
og et brauð þitt með ánægju
og drekk vín þitt með glöðu
hjarta." (9.7) Njóta ber svo
lífsins með þeim sem maður elskar,
alla daga síns fánýta lífs, sem gefnir
hafa verið undir sólinni: „Alla þína
fánýtu daga, því að það er hlutdeild
þín í lífinu og það sem þú fær fyrir
strit þitt, sem þú streitist við undir
sólinni." (9.8).
Margt er manna bölið, en strit án
fagnaðar er til einskis. Aldur væntir
elli en ýmsar verða ævirnar. Sá er
ekki alla ævina vesæll sem einn dag
á góðan, þótt enginn viti sína ævi,
fyrr en öll er. Æskan, fullorðinsárin
og ellin, allt er þetta jafn mikilvægt
og allur aldur er viðkvæmur. Samt
er ellina í ljóma og þangað safnast
hamingjan. Hámark hamingjunnar
er að vera aldraður í ruggustólnum
sínum, innan um minningar og það
sem hjartanu er kært, og líta í ró-
legheitunum yfir farinn veg. Lífs-
ferillinn er orðinn hamur og hús.
Hann og hún sér líf sitt sem sögu,
sögu sem er um eitthvað. En
tilgangur er einmitt saga og flestar
sögur hafa söguþráð, upphaf, miðju
og endi. Þannig skilur hinn aldraði
tilgang lífsins því hann og hún veit
hvernig saga lífs síns endar, og
hamingjusöm lifa þau sín ævilok.