Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 34

34 B SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Ævintýri
alþingis-
manna
Ævintýri alþingismanna nefnist bók sem
nú er komin út hjá bókaútgáfunni Stoð og
styrkur. Þar segja nokkrir alþingismenn frá
ýmsu ævintýralegu sem fyrir þá hefur
komið. Vigdís Stefánsdóttir skráði, en bók-
in er gefín út til stuðnings Styrktarfélagi
krabbameinssjúkra barna og forvarnar-
starfi meðal barna.
GUÐMUNDUR
Hallvarðsson hefur
lengi verið viðriðinn
sjóinn, allt frá því hann
var smápatti. Það er því
eðlilegt að sögur af
þeim vettvangi komi
fyrst upp í huga hans
og séu áberandi. Guð-
mundur hefur setið á
Alþingi síðan 1991,
hann var formaður Sjó-
mannafélags Reykja-
víkur 1978-94, varafor-
maður
Sjómannasambands Is-
lands 1980-92, í mið-
stjórn ASÍ 1984-92, og
er nú formaður Sjó-
mannadagsráðs Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar, sem á og rekur
Hrafnistuheimilin. Guðmundur var
skipaður árið 1977 í nefnd til að
semja frumvarp til laga um aðbúnað,
hollustuhaetti og öryggi í skipum og
síðan í ýmsar nefndir til að endur-
skoða lög um atvinnuréttindi á ís-
lenskum skipum, siglinga- og sjó-
mannalög, ákvæði um björgun, lög
um Siglingamálastofnun ríkisins og
stýrimannaskóla. Af framantöldu má
ráða að sjórinn á hug hans allan og
ekki síst öryggi sjómannna.
Hér er gripið niður í kafla hans í
bókinni.
Nótabáturinn Kópur
Eg flutti eins árs gamall á Hrísa-
teiginn, en foreldrar mínir bjuggu
áður á Hörpugötu 34, þar sem ég er
fæddur, en þurftu að flytja húsið
vegna lengingar flugbrautar
Reykjavíkurflugvallar. Þá var efri
hæð hússins, sem var úr timbri, tek-
in og flutt á steyptan grunn á Hrísa-
teigi. Fyrir okkur unglingana í
Laugameshverfínu var fjaran hrein-
asta paradís. Við voram meira og
minna alla daga þar við kola- og ufsa-
veiðar og við að sigla á mismerkileg-
um fleytum, sjóblautir, kaldir af og
til, enda þá hið fomkveðna í háveg-
um haft: „Enginn er verri þótt hann
vökni.“ Lífið var sem sagt brosandi
alla daga þótt á stundum væru átök á
milli okkar félaganna og að sjálf-
sögðu hópanna eftir hverfaskipt-
ingu.
Þrátt fyrir ljúfa leiki flesta daga
þótti sjálfsagt að finna sér vinnu og
mér er það minnisstætt að ég átta
ára gamall vildi taka þátt í þeirri bar-
áttu og komast í að breiða saltfisk.
Ég þótti heldur of ungur og tók til
bragðs að hagræða aðeins aldrinum
og segja mig m'u ára. Það hreif, ég
fékk vinnuna og þóttist maður að
meiri íyrir vikið. Sá samt glampann í
augum verkstjórans sem vissi hið
sanna en leit framhjá því vegna
skorts á fólki og kannski ákafans í
stráknum.
Keyptur bátur
Tveir félagar okkar festu kaup á
gömlum nótabáti (talinn vera um 6
tonn) sem staðið hafði í nokkur ár á
fjörukambinum á
Kirkjusandi. Við höf-
um verið 13 til 15 ára
gamlir. Það var vor í
lofti og sumarið 1957
lofaði góðu. Báturinn
kostaði 2.000 krónur
sem voru nokkuð mikl-
ir peningar þá, a.m.k.
hjá þessum aldurshópi.
Síðan voru miklar
bollaleggingar um lag-
færingar og endurbæt-
ur og margir kallaðir
til. Það þurfti að mála
og ganga frá bátnum
og svo var stórhugur í
mönnum sem töluðu
um að best væri að fá í
hann vél úr gömlum strætó, en síðar
kom í ljós að það var eins gott að þau
áform urðu að engu.
Við unnum nokkuð margir við að
skrapa bátinn og mála. Ur kassafjöl-
um var smíðaður lúkar og stýrishús.
Einhveiju sinni þegar ég var með
kíttisspaða við að hreinsa gömlu
málninguna af var ákveðið að labba
upp í sjoppu og kaupa eitthvað að
drekka. Til að finna nú örugglega
kíttisspaðann aftur rak ég hann í
efsta borðið en það vildi ekki betur
til en svo að spaðinn gekk í gegnum
borðið svo einhveijar fúaspýtur hafa
verið í bátnum. Ég fékk auðvitað
skammir fyrir að skemma hann.
Báturinn sjósettur
Verkinu miðaði áfram eftir því
sem leið á sumarið og svo var ákveð-
ið að fara í fiskverkun Tryggva Óf-
eigssonar að leita fanga. Fyrst var
farið í fiskhjallinn og stór fiskitrana
fengin að láni. Hún var mjög mynd-
arleg og stór og alveg mátuleg sem
formastur á bátinn. Síðan var önnur
minni tekin og notuð sem afturmast-
ur. Svo voru þaraa nokkrar birgðir
af striga sem þá var notaður í
saltfiskinn.
Þetta lá þarna í hirðuleysi og þótti
alveg tilvalið sem segl á bátinn.
Þetta var nú ekki gæfulegt, en strig-
inn var nokkuð þéttur og úr honum
var saumuð fokka og stórsegl á bát-
inn. Með mikilli viðhöfn var svo bátn-
um ýtt á flot, hann nefndur Kópur og
lagður við stjóra (bauju) rétt íyrir
utan Kirkjusand. Það var svo ætlun-
in að reyna að sigla bátnum fljótlega.
Siglt af stað
Þessi nótabátur var um 6 tonn eins
og áður hefur komið fram svo hann
var nokkuð stór, en til að stýrið virk-
aði þurfti að bera talsvert af grjóti í
bátinn sem ballest.
Það var orðið áliðið sumars og við
vildum leggja upp í einhverja sigl-
ingu á þessum ágæta báti sem við
höfðum lagt svo mikla vinnu í. Við
vorum fjórir saman niðri í fjöru eitt
kvöldið og ákváðum þá að láta til
skarar skríða. Þetta kvöld var hæg
suðaustlæg vindátt og við ákváðum
að fara með léttabát út í „skipið“.
Þegar við vorum komnir út í bát-
Guðmundur
Hallvarðsson
Frá vinstri: Gunnar Gunnarsson, skipstjóri í Ólafsvík, Öm Friðriksson, fyrrverandi varaforseti ASI, og Guð-
mundur sjálfúr, yngstur drengjanna. Þarna sést yfir Bjarmalandstún.
Nótabátarnir vom engin smásmið, hvað þá þegar búið var að bæta við
skipið húsi og hvalbak þótt úr kassafjölum væri.
inn spurði ég félaga mína að því
hvemig þeir ætluðu að komast í land
aftur á áfangastað þar sem vindur
stæði af landi. Þeim fannst þetta
ekki merkileg spurning og höfðu það
í flimtingum að líklega væri ég
hræddur. Ég neitaði því en sagðist
vilja hafa það á hreinu hvemig við
kæmumst aftur i land.
Það var ekkert vandamál, var
svarið, bara að sikksakka bátnum að
landi. Og við það sat. Léttabáturinn
var festur við baujuna, festum Kóps
sleppt og síðan átti að taka æfingu í
að sikksakka að baujunni aftur, en
þá kom í ljós að eitthvað vantaði á
kunnáttuna til að sigla beitivind. Þá
var fyrst reynt að fara að olíubauju
sem olíuskipin voru bundin við rétt
við Laugarnestangann en þar tókst
ekki betur til en svo að við komumst
nær alveg að baujunni, vorum aðeins
nokkur fet frá henni en fengum ekki
handfesti á henni. Nú voru góð ráð
dýr.
Akranes, hér komum við!
Þannig stóð á að um hríð hafði
staðið yfir verkfall farmanna.
Hamrafellið lá við festar norðan við
Engey og við ákváðum að reyna að fá
hjálp þar. Við sigldum sem leið lá að
skipinu og bæði stórsegl og fokka
höfð uppi. Klukkan hefur líklega ver-
ið um níu þegar við komum að
Hamrafellinu, en við höfðum lagt af
stað á milli klukkan sjö og átta um
kvöldið frá Kirkjusandi. Einn okkar
var afturá og annar að framan til að
halda bátnum frá Hamrafellinu. Það
var komin nokkur alda þegar þarna
var komið sögu. Við sáum menn á
þilfari skipsins og hentum til þeirra
línu og báðum þá að taka hana, en
eitthvað kastaðist í kekki á milli okk-
ar og þeir hafa greinilega ekki áttað
sig á þeirri stöðu sem við vorum í svo
að þeir neituðu að taka á móti lín-
unni. Töldu sjálfsagt að þama væru
fullmektugir sjómenn á ferð. Við
urðum í fyrstu hálf skelkaðir í þess-
ari stöðu sem upp var komin en hert-
um upp hugann og fórum að ræða
aðra möguleika. Tveir okkar höfðu
ákveðnar skoðanir á því hvað gera
ætti. Annar hafði verið mörg sumur í
sveit í Borgarfirði og farið sjóleiðina
vor og haust til og frá Akranesi á leið
í Borgames, hinn hafði siglt um tíma
sem messagutti á Eldborginni sem
var í siglingum á milli Reykjavíkur,
Akraness og Borgarness. Sá sem
hafði verið í sveitinni lagði til að við
sigldum upp á Akranes og var það
samþykkt. Auðvitað settum við á
vaktir sem vanir sjómenn og hver
vakt var 30 mínútur.
Ferðin gekk ágætlega en þegar
við komum á móts við Hvalfjörðinn
var kominn vindur og nokkur sjó-
gangur að okkur fannst. Við sáum
hvalbát í mynni fjarðarins á leið í
land með hval á síðunni.
Við höfðum auðvitað enga mögu-
leika á því að gera vart við okkur svo
við héldum áfram í átt að Akranesi.
Þá upphófust nokkrar deilur um það
hvernig best væri að bera sig að við
að sigla inn á höfnina og voru þeir
tveir sem áður höfðu siglt á Skagann
hvor með sína skoðunina á þessu
mikilvæga máli. Sá sem verið hafði í
sveitinni vann þó og reyndist komast
næst réttu máli og fórum við eftir
leiðsögn hans.
Vélarlaus?
Við komumst klakklaust inn í
höfnina og að bryggjunni og gátum
bundið bátinn án mikillar fyrirhafn-
ar, sem góðum sjómönnum sæmdi.
Þar var þá staddur fullorðinn maður
eitthvað að líta eftir bátum í höfninni
því spáð hafði verið leiðinda veðri, en
um það vissum við ekkert og kannski
eins gott.
Hann fylgdist með okkur koma
siglandi inn í höfnina með sérkenni-
legan seglbúnað uppi og þegar við
vorum komnir að spurði hann:
„Hvernig er það, gengur hann lítið
þessi bátur ykkar?“
„Nú, hann gengur frekar illa,“
svöruðum við sannleikanum sam-
kvæmt.
„Hvemig vél er í honum?“ spurði
þá sá gamii.
„Hann er vélarlaus," svöruðum
við, en karl vildi nú ekki trúa því og
horfði á þessar tuskudruslur sem við
höfðum hangandi uppi og kölluðum
fokku og stórsegl. Leit svo á hval-
bakinn og stýrishúsið þar sem notast
hafði verið við kassafjalir, talsvert
lélegri að gæðum en tíðkaðist að öllu
jöfnu. Það var greinilegt að honum
fannst ekki mikið til koma og trúði
því ekki að þessi bátur hefði komist
frá Reykjavík með þennan seglbún-
að og væri vélarlaus. Skrönglaðist
svo niður í bátinn til að leita að vél-
inni sem engin var!
Sem við vorum að ræða þetta kom
trilla siglandi inn í höfnina. Þar var á
ferð sjómaður frá Akranesi að koma
úr veiðiferð. Hann kom til okkar og
spjallaði við okkur um stund og þeg-
ar hann heyrði að við hefðum verið á
ferðinni frá kvöldmatarleytinu og
klukkan orðin eitt eftir miðnætti var
honum öllum lokið. Hann sagði okk-
ur að láta strax vita af okkur en það
hafði okkur ekki hugkvæmst og
mátti búast við að einhverjir væru
orðnir áhyggjufullir.
Ég man að nafn mannsins var Ey-
þór. Hann var með bíl á bryggjunni
og bauð okkur far með sér, sem við
þáðum. Leiðin lá fyrst upp á símstöð
sem var lokuð. Ræst var út fólk til
þess að koma boðum til Reykjavíkur.
Þá var þar verið að kalla út flokka til
leitar og mikið var fólkið okkar fegið
að frétta af okkur.
Ogleymanlegur hafragrautur
Eyþór, þessi ágæti maður, sagði
okkur að líklega hefðum við rétt
sloppið fyrir horn að þessu sinni, því
nú hefði vindáttin breyst og komin á
norðlæg átt með strekkingi. Hefðum
við verið aðeins seinna á ferðinni
væri eins víst að við hefðum lent í
miklum vandræðum og ekki náð
höfninni á Akranesi. Það varð okkur
vissulega umhugsunarefni.
Eftir að búið var að láta vita af
okkur var farið að hugsa fyrir
svefnstað enda liðið fram á nótt. Ey-
þór bauð okkur gistingu hjá sér en
þar var hart gólfið til að liggja á.
Endirinn varð sá að Eyþór benti á
hlöðu sem var í nágrenni símstöðvar-
innar og ákveðið var að fara þangað.
Hlaðan var full af heyi sem nýbúið
var að taka inn og hann hjálpaði okk-
ur að komast inn um lúgu sem var
fyrir ofan læsta hurð. Við skriðum