Morgunblaðið - 19.01.2000, Side 12

12 MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2000
MORGUNBLAEIÐ
FRETTIR
Hagdeild Alþýðusambandsins
Dagvistargjöld fyrir 8 tíma hjá forgangshópum
Sveitarfélög meö 1.500 íbúa eða fleiri, raðað eftir verði í febrúar 2000,
skv. útreikningi ASÍ
vO' Verðí Verð í Verð í Hækkun Hækkun Hækkun
JL M febrúar febrúar febrúar síðasta síðasta frá 1998
1998 1999 2000 árs í kr. árs í % í%.
Akureyri kr. 10.267 10.267 10.900 633 6,2% 6,2%
Reykjavík 9.500 10.000 11.300 1.300 13,0% 18,9%
Hafnarfjötrður 11.440 11.840 12.000 160 1,4% 4,9%
Mosfellsbær 11.500 11.500 12.600 1.100 9,6% 9,6%
Sauðárkrókur 13.214 12.722 12.722 0 0,0% -3,7%
Akranes 10.974 12.139 12.854 715 5,9% 17,1%
Kópavogur 10.360 12.545 13.780 1.235 9,8% 33,0%
Seltjarnarnes 11.100 11.616 13.939 2.323 20,0% 25,6%
Húsavík 16.200 14.200 14.300 100 0,7% -11,7%
Selfoss 13.190 13.900 15.013 1.113 8,0% 13,8%
Garðabær 11.864 12.214 14.615 2.401 19,7% 23,2%
Vestmannaeyjar 13.180 13.821 14.650 829 6,0% 11,2%
Reykjanesbær 13.400 14.800 15.515 715 4,8% 15,8%
Grindavik 16.200 16.200 16.200 0 0,0% 0,0%
Meðalverð 12.314 12.697 13.599
Grétar Þorsteinsson, forseti ASI, um
boðsferðir til Austur-Evrópu
Finnst ekk-
ert þurfa að
gera upp
Allt að
oriðjungs
í isekkun á
dagvistar-
gjöldum
SAMKVÆMT útreikningum Hag-
deildar ASI hafa gjöld fyrir átta
tíma dagvistun barns einstæðra
foreldra hækkað um allt að þriðj-
ung á síðustu tveimur árum.
Mest er hækkunin í Kópavogi eða
33% og á Seltjarnarnesi 25,6%. Á
Húsavík hafa gjöldin lækkað um
11,7% og á Sauðárkróki um 3,7%.
Hæsta verð fyrir 8 tfma dagvist
barns í forgangshóp er í Grindavík
eða 16.200 krónur á mánuði. Næst
kemur Reykjanesbær með 15.515
krónur. Lægst eru gjöldin á Akur-
eyri, 10.900 krónur og í Reykjavík,
11.300 krónur. Bent er á að á ísa-
firði verða foreldrar barna í for-
gangshópi að vera undir ákveðnu
tekjuviðmiði til að njóta afsláttar.
Ef reiknað er fullt verð eins og
flestir greiða er dagvistun dýrust á
Isafírði eða 20.737 krónur á mánuði
SPARISJOÐIRNIR hafa undan-
farið boðið viðskiptamönnum sínum
upp á viðskipti við GSM -banka,
sem er nýmæli hér á landi. I lok
nóvember sl. fór Sparisjóður Kópa-
vogs af stað með GSM-bankann og
samkvæmt upplýsingum frá bank-
anum hlaut hann strax góðar við-
tökur. Mánuði síðar hófu allir spari-
sjóðirnir að bjóða viðskiptavinum
tengingu við GSM-bankann.
Símtækin sjálf hafa þó hamlað
notkun bankans, en til að eiga
möguleika á að tengjast GSM-
bankanum þurfa notendur að eiga
síma sem taka sérstök gagnakort,
svokallaða Simtool kit síma. Áskrif-
samkvæmt yfirlitinu.
AUt að fjórðungs hækkun
Fram kemur að gjöld fyrir átta
tíma dagvistun barns sem ekki er í
forgangshópi hafa hækkað um allt
endur að GSM-símum hjá Landsím-
anum eru rúmlega 100 þúsund og
þar af eru um 20% áskrifenda með
Simtool kit síma. Að sögn Hildar
Grétarsdóttur, forstöðumanns hjá
Sparisjóði Kópavogs, er þetta helsti
þröskuldurinn í vegi notkunar á
GSM-bankanum og að ennþá sé
verið að selja síma sem ekki eru
Simtool kit símar. Einnig hafa
margir keypt sér farsíma nýlega
sem ekki taka gagnakortið og eig-
endur þeirra hafa því ekki getað
notað sér GSM-bankann og eru
ekki tilbúnir til þess strax að skipta
um síma.
Hildur segir að margir hafi sýnt
að Qórðung frá 1998. Mest á Sej-
tjarnarnesi eða um 25,6% og á Isa-
firði um 20,9% en á Húsavík hafa
gjöldin lækkað um 12,5%. Þar voru
gjöldin hæst í könnun ASI, BSRB
og Neytendasamtakanna árið 1998.
GSM-bankanum mikinn áhuga, sem
hafi það umfram Heimabankann á
Netinu að hægt er að framkvæma
allar aðgerðir hvar sem er. Hún
sagði að fólk ætti að athuga vel
hvers konar GSM-síma það er að
kaupa sér og ganga úr skugga um
að þeir bjóði upp á bæði gagnakort
fyrir GSM-banka og jafnframt aðr-
ar tækninýjungar sem GSM-kerfið
býður notendnum sínum. Að sögn
Hildar geta notendur hjá Tali ekki
ennþá nýtt sér GSM-bankann.
Skráning í GSM-bankann er
ókeypis af hálfu sparisjóðanna
fyrsta árið. Greiða þarf síðan 14
krónur fyrir hvert SMS-skeyti sem
GRÉTAR Þorsteinsson, forseti
ASI, segist ekki hafa það á tilfinn-
ingunni að hann hafi eitthvað að
gera upp vegna boðsferða fulltnia
verkalýðshreyfingarinnar til ríkja
Austur-Evrópu á tímum kalda
stríðsins en Tryggvi Þór Aðalsteins-
son, framkvæmdastjóri MFA í Sví-
þjóð, fjallaði um í nýjasta frétta-
bréfi Eflingar, að tími væri kominn
til að einhver tæki að sér að skrifa á
sanngjarnan hátt um samskipti ís-
lensku verkalýðshreyfingarinnar og
ríkja Austur-Évrópu á þessum tíma.
Grétar sagði að í þessum boðs-
ferðum hefði fólk úr verkalýðs-
hreyfingunni hist og að það hefðu
ekki eingöngu verið þátttakendur
sent er, en upplýsingar eru sendar
á milli símans og bankans með þeim
hætti. Einnig þurfa þeir sem ekki
eru áskrifendur hjá Landssímanum
að greiða 500 krónur í stofngjald,
en Jjað er 2.200 krónur að öllu jöfnu.
I GSM-bankanum er hægt að
millifæra á eigin reikning eða
reikning annarra, greiða gíró- og
greiðsluseðla og fá yfirlit yfir stöðu
og færslur bankareikninga og
greiðslukorta. Jafnframt er hægt
að fá upplýsingar um gengi gjald-
miðla og vísitölur og fletta upp í
símaskrá Landssímans, sem er
samstarfsaðili sparisjóðanna að
GSM-bankanum.
frá austantjaldslöndunum. „Þarna l
voru þátttakendur frá öllum Norð-
urlöndunum á ráðstefnunum og það
er einfalt í mínum huga að ég hef I
ekkert að gera upp í þessum efn-
um,“ sagði hann.
Ekki alltaf í Austur-Þýskalandi
Grétar sagði það rétt hjá
Tryggva að hann hefði verið þátt-
takandi í ráðstefnunum á árunum
1980-1987. Benti hann á að þær
hefðu ekki allar verið haldnar í i
Austur-Þýskalandi og að síðasta
ráðstefnan hefði til dæmis verið
haldin í Danmörku og ein hefði ver- I
ið haldin í Finnlandi. „Það er þetta
tímabil sem ég þekki,“ sagði hann.
„I annan stað mætti skilja það svo
að það hefði verið verkalýðshreyf-
ingin og þess vegna ASI sem form-
lega hefði sent fólk á þessar ráð-
stefnur en það var ekki þannig.
Þetta voru persónulegar ákvarðanir
þeirra sem tóku þátt í þessu og fólk
eyddi hluta af sínum fríum til að |
taka þátt í þeim.“
Grétar sagði að hann hefði reynd-
ar komið á ráðstefnuna í fyrsta sinn
á árunum 1959-1960 og þá sem
þátttakandi í frjálsíþróttamóti sem
þá hefði verið haldið í tengslum við
Eystrasaltsvikuna. Sagði hann lík-
legt að Frjálsíþróttasamband Is-
lands hefði sent íþróttamennina
héðan til þátttöku. „Þá var þetta
miklu meira að umfangi og meðal
annars haldið alþjóðlegt frjáls- |
íþróttamót og auðvitað er það ljóst -
svona eftir á að hyggja að frá hendi I
Austur-Þjóðverja hefur þetta verið
til að reyna að opna glugga vestur
fyrir og sérstaklega til nágranna-
landanna," sagði hann.
GSM-banki sparisjoöanna fær góðar viðtökur
Símtækin helsti þröskuldurinn
Forstjóri fslenskra hveraörvera segir unnið að því að tryggja endanlega fjármögnun fyrirtækisins
Einkaleyfi forsenda
þess að hægt sé að
hagnýta þekkingu
JAKOB K. Kristjánsson, rann-
sóknarprófessor í líftækni og for-
stjóri Islenskra hveraörvera ehf.,
segir að þegar sé búið að setja ná-
lægt eitt hundrað milljónum króna
í fyrirtækið og að á næstu vikum
verði farið í það að tryggja endan-
lega fjármögnun þess. Nokkrir
fjárfestar hafi sýnt áhuga á að
koma að starfsemi fyrirtækisins og
þau mál standi því ágætlega.
Jakob lagði áherslu á það í fyrir-
lestri sem hann hélt á hádegisfundi
Tæknifræðingafélags |slands og
Verkfræðingafélags íslands á
fimmtudag að einkaleyfi á sviði
genarannsókna eins og annarra
sambærilegra grunnrannsókna
væri höfuðatriði því án einkaleyfis
væri ekki hægt að hagnýta eða
setja vöru og þekkingu á markað.
Sagði hann jafnframt að rökin
fyrir sérleyfi eins og því sem iðnað-
arráðherra úthlutaði íslenskum
hveraörverum í október síðastliðn-
um væru einfaldlega þau sömu og
t.d. við leit að nýjum fiskimiðum,
fyrirtækið legði út í kostnaðarsam-
ar rannsóknir sem þrátt fyrir allt
væri ekki víst að skiluðu arði.
íslenskar hveraörverur fengu
úthlutað sérleyfi til rannsókna á 28
hverasvæðum á landinu og sagði
Jakob að þótt fyrirtækið hefði
gjarnan viljað sérleyfi vegna alls
landsins væri það skoðun hans að
hér væri um að ræða merkilegustu
hverasvæðin á landinu, í það
minnsta vegna þeirra rannsókna
sem væru á forgangslista Islenskra
hveraörvera.
Greining sjúkdóma í framtið-
inni á grundvelli erfðaefnis
Jakob rakti í upphafi máls síns
forsögu þess að hann stofnaði fyr-
irtækið Islenskar hveraörverur ár-
ið 1998 ásamt þeim Kára Stefáns-
syni, forstjóra íslenskrar erfða-
greiningar, og Hannesi Smárasyni,
aðstoðarforstjóra íslenskrar erfða-
greiningar. Hafði hann þá staðið í
rannsóknum á hitasæknum hvera-
örverum um árabil, m.a. í tengslum
við starf sitt hjá Iðntæknistofnun,
en æ verr gekk að fjármagna þær.
Var í framhaldinu samið um það
að nýstofnað fyrirtæki þremenn-
inganna tæki yfir rannsóknir Iðn-
tæknistofnunar og að þeir starfs-
menn hennar, sem komið hefðu að
þessum rannsóknum, færðu sig yf-
ir til Islenskra hveraörvera. Þar
starfa nú 15 manns, að sögn Jak-
obs, en stefnt er að því að talan
verði 18-20 í árslok.
Jakob sagði að markmið þeirra
rannsókna sem íslenskar hveraör-
verur hygðust stunda á þeim 28
hverasvæðum, sem fyrirtækið fékk
úthlutað sérleyfi fyrir, væri að leita
örvera og síðan raðgreina erfðaefni
þeirra í stórum stíl í því skyni að
skapa þekkingu í líftækni.
Vörurnar sem stefnt væri að því
að vinna úr þessum rannsóknum
væru DNA-ensím til rannsókna og
erfðatækni, ensím fyrir sterkju- og
sykuriðnað, önnur iðnaðarensím og
ensím í lyfjaframleiðslu, auk þess
sem leitað yrði að lyfjavirkum efn-
um. Við þessa vinnu
yrði til umfangsmikill
gagnagrunnur sem
selja ætti aðgang að í
framtíðinni.
Sagði Jakob að
erfðatækniiðnaðurinn
færi sífellt vaxandi,
ekki væri einungis
verið að raðgreina
allt erfðaefni manns-
ins um þessar mundir
heldur einnig ýmissa
dýra og plantna og
nánast öruggt væri
að greining sjúkdóma
yrði í framtíðinni á
grundvelli erfðaefnis.
Til dæmis mætti
hugsa sér að heilsa sjúklings yrði
greind með því að hann setti fingur
sinn í vél sem myndi lesa gen hans
og greina frá því ef viðkomandi
væri t.d. með sykursýki.
Verðmætt hugverk búið til úr
upplýsingum
Jakob sagði hveri sannkallaðar
genanámur og bjóða upp á gífur-
lega möguleika við genarannsókn-
ir. Sigta mætti út tiltekin gen, þ.e.
þau gen sem stæðu fyrir nýja eig-
inleika, og um leið reyta burt „arf-
ann“. Genin væru svo sett í hýsilfr-
umur og eiginleikar þeirra þannig
leiddir fram en í framhaldinu
mætti breyta þeim og blanda sam-
an, og þannig þróa genið áfram og
endurbæta. Þá væri komin mark-
aðsvara sem selja mætti til fyrir-
tækja.
I raun væri þar með búið að búa
til hugverk úr þeim
upplýsingum sem safn-
að hefði verið, hugverk
sem væri verðmætara
en upplýsingarnar ein-
ar og sér.
Jakob sagði muninn
á grunnrannsóknum og
hagnýtum rannsóknum
felast í ólíkum mark-
miðum rannsóknanna.
Sá sem stundaði
grunnrannsóknir ætti
sér það markmið að
birta niðurstöður rann-
sókna á prenti, þær
væru gagnslausar ann-
ars. Þessu mætti hins
vegar snúa við með
hagnýtar rannsóknir, með því að
birta niðurstöður sínar gerðu vís-
indamenn niðurstöðurnar gagns-
lausar og verðlausar því þá hefðu
allir aðgang að þeim. Hér snerist
því allt um að tryggja sér einka-
leyfi að þekkingunni til að geta
skapað sér verðmæti úr henni.
Var sú spurning borin upp á
fundinum á fimmtudag hvað það
væri eiginlega sem Islenskar
hveraörverur kæmu til með sækja
um einkaleyfi á og svaraði Jakob
því til að reglan væri sú að sækja
um einkaleyfi á öllu sem hönd á
festi, öllu því sem menn teldu hafa
verðgildi. Þannig mætti hugsa sér
að fyrirtækið hans sækti um einka-
leyfi á annars vegar aðferðum við
genaveiðar og hins vegar afurðun-
um sjálfum, þeim genum sem fynd-
ust í rannsóknunum.
JakobK.
Kristjánsson