Morgunblaðið - 19.01.2000, Qupperneq 38

MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
, Hvers hagur
er í hættu?
SÝKNUDÓMUR-
INN, sem kveðinn var
upp í Héraðsdómi
Vestfjarða, er að
margra áliti hættuleg-
ur. Hættulegur hverj-
um? Líklega ekki litlu
Gunnu og litla Jóni,
ISem hokra við ysta haf
og reyna að hafa ofaní
sig og sína, af vinnu í
fískvinnslu eða trillu-
skaki. Ekki heldur
þeim sem hafa þurft að
yfirgefa þorpin víða um
land vegna þess, að
kvótinn var burtu seld-
ur, að þeim forspurð-
um. Nei, - dómurinn er
líkast til einvörðungu hættulegur
þeim, sem hafa verið þeirrar sérlegu
velvildar aðnjótandi, að fá við hver
mánaðamót, ágúst og september,
lettersbréf frá skömmtunarstjóra
ríkisins, hvar stendur, hversu mikið
af óveiddum fiski þeir mega veiða
eða höndla með, þetta „fiskveiðiár“.
Einnig kvað dómurinn vera þeim
skeinuhættur, sem lánað hafa ótæpi-
lega af fé innleggjenda, til „kvótaeig-
enda“ sem samkvæmt lögum eru
einungis handhafar veiðiheimilda til
eins árs í senn. Bankar og önnur
fjármálafyrirtæki hafa ekki praktis-
erað varkárni, ekki flokkað slík lán
sem áhættulán - í hæsta áhættu-
flokki, heldur lánað við þægilegri
vöxtu en venjulegum launamanni er
gerlegt að fá hjá sömu. Stjórnendur
lífeyrissjóða hafa einnig fallið í þenn-
Hfi fúla pytt, þar sem þeir hafa talið
að það sem höfðingjarnir hafast að,
það líðist þeim einnig. Þannig hafa
vörslumenn lífeyris fjölda manna,
lagt þetta fé undir í
rúllettu spekulantsins.
Sfldarspekulantar fyrri
tíma fóru að jafnaði
eingöngu með sitt fé í
darraðadans viðskipt-
anna og guldu margir
íyrir með aleigu sinni.
Þessum mönnum hef-
urhingað til ekki verið
hampað, sem varkár-
um og stabflum pen-
ingamönnum, heldur
hefur orðið „spekul-
ant“ fengið niðrandi
merkingu í málinu.
Kvótakerfið er von-
andi dautt eða í dauða-
teygjunum. Eins og
gegn Vestfirðingur sagði, þegar
hann var spurður hvort breska
heimsveldið myndi nú ekki áreiðan-
lega vinna í síðari heimsstyrjöld, á
hann að hafa svarað: „Það vinnur
enginn sitt dauðastríð." Sama vona
ég að verði um þetta sovésk-íslenska
kerfi, sem nú er að engjast og æja.
Margur verður til þess að rétta því
hjálp til að braggast, annað væri
ótrúlegt. Það eru svo margir, sem
eiga mikið undir og geta ekki hugsað
þá hugsun til enda, að kerfið hrynji
og „eigur“ þeirra verði að hjómi
einu. Þetta er afar mannlegt og því
skiljanlegt. Verkurinn er sá, að lík-
lega mun þetta farast núna - eða
fljótlega. Ekkert kerfi, sem tekur
mannlegt eðli út fyrir sviga, fær
staðist til lengdar. Alræðiskerfi
komma féll og svo mun einnig um
kvótakerfið. Að sögn kerfispostula á
frákast ekki að vera til, menn eiga
ekki að skutla afla framhjá vigt,
menn eiga ekki að fela afla sem ein-
Bjarni
Kjartansson
MR-ingar
OKKAR gamli skóli
þarf á kröftum okkar
að halda. Húsnæði
skólans er fyrir löngu
orðið úrelt en Lærði
skólinn flutti til
Reykjavíkur frá Bessa-
tStöðum árið 1846. Það
þarf að bæta m.a.
íþróttaaðstöðu, lesað-
stöðu og búa skólann
nútíma kennslutækj-
um.
Stofnum Hollvina-
samtök MR
Gamlir nemendur
Menntaskólans í
Reykjavík ættu að
stofna Hollvinasamtök MR til að
styrkja uppbyggingu skólans á sín-
um gamla stað. Gamla skólahúsið
mætti gera að menntasafni um sögu
Hollvinasamtök
Gamlir nemendur
Menntaskólans í
Reykjavík ættu að
stofna Hollvinasamtök
MR, segir Kolbrún S.
Ingólfsdóttir, til að
styrkja uppbyggingu
^skólans á sínum gamla
stað.
Lærða skólans auk þess að vera
kennslustaður fyrir 6. bekkinga. Það
þarf að koma upp lesstofum með
tölvuverum og góðum bókakosti.
Nútímaskóli verður að búa nemend-
jjjp sínum góða les- og vinnuaðstöðu.
Bflastæðismál væri hægt að leysa
með því að fá bflageymsluhúsið
Bergstaði frá Reykja-
víkurborg til afnota.
Það á að hætta þess-
um smáskammtalækn-
ingum í málefnum skól-
ans og gera hann að
myndarlegu mennta-
setri í takt við 21. öld-
ina. Allir gamlir nem-
endur skólans bera hag
hans fyrir brjósti en
það vantar sterkt afl til
að koma húsnæði og
tækjabúnaði skólans í
viðunandi horf.
Ég skora á alla fyrr-
verandi bekkjarráðs-
menn og kennara skól-
ans að koma saman og
stofna Hollvinasamtök skólans með
átaki allra fyrrverandi og núverandi
nemenda MR.
MR á leið inn í þriðju öldina
Þjóðfundurinn árið 1851 var hald-
inn í Menntaskólanum fyrir tæpum
150 árum.
Alþingi hafði aðsetur í skólanum í
tæp 40 ár frá 1845-1881. Skólinn
gengur brátt inn í sína þriðju öld og
því væri vel til fallið að efla uppbygg-
ingu nýs menntaseturs að baki
gamla skólahúsinu. Bekkjarráðs-
menn og nemendasamband skólans
fyrir skólaárið 1999-2000 gætu kall-
að saman undirbúningsfund m.a.
með öllum núlifandi bekkjarráðs-
mönnum.
Útskriftardagurinn árið 2000 yrði
þá væntanlega stofndagur Hollvina-
samtaka Menntaskólans í Reykja-
vík.
Sýnum ræktarsemi við gamla
skólann okkar með því að fylkja liði
að baki honum og ljúka uppbygging-
unni á lóðum skólans. Samtakamátt-
ur um 8.000 nemenda ætti að duga til
að reka smiðshöggið á verlrið.
Höfundur er meinatœknir og fyrr-
verandi nemanúi MR.
Kolbrún S.
Ingólfsdóttir
hvern annan, svona mætti lengi
telja. Nú heyri ég bergmál frá þeim
tíma þegar fjöldinn allur af málsmet-
andi mönnum þess tíma hrópuðu
upp, að ef gjaldeyrir væri öllum til-
tækur til ferðalaga og hvaðeina; yrði
hér ekkert nema landauðn og gjald-
eyrisforðabúrin tæmdust, þjóðin
legðist í sukk á erlendri grundu og
allt væri búið á örskotsstundu.
Gjaldeyrisverslun var samt gefin
frjáls og ekkert af upphrópunum
gekk eftir, enda voru menn að reyna,
að passa sín völd og sérhagsmuni -
ekki þjóðarhag. Sama var þegar ut-
anríkisverslunin var numin úr hönd-
um örfárra sérgræðinga. Hver
stórkarlinn á fætur öðrum vitnaði
eins og trúboði um, að nú væri stutt í
að sveitir aflegðust, bændur færu á
vergang, þettbýlingar hefðu ekki til
hnífs og skeiðar og að helvítis
heildsalarnir myndu nú græða og
pína neytendur. Verslunin var gefin
Kvótinn
Kvótakerfíð, segír
Bjarni Kjartansson, er
vonandi dautt eða í
dauðateygjunum.
nokkuð frjáls og hefur það skilað
verulegum kjarabótum í hendur
þeirra, sem lítið höfðu handa á milli,
miklu meira en allt starf verkalýðs-
félaga hefur megnað að eyðileggja
með óbilgjörnum kröfum og óða-
verðbólgu (sólstöðusamningarnir
sem dæmi). Núna eru fulltrúar botn-
vörpuskipaeigenda að virkja alla þá,
sem þeir hafa áhrif á og þeir munu
auðvitað einskis láta ófreistað til
þess, að verja sérhagsmuni sína. Allt
er þetta mannlegt en að sama skapi
gegnsætt.
Nú er tími til að hyggja að því
hvemig best er komið stjórnun okk-
ar miða. Auðvitað getur ekki verið
rétt, að útlendingar geti komið hér í
ríkari mæli en nú þegar er (í gegnum
ýmis stærri og smærri fyrirtæki í
sjávarútvegi með duldri eign-lepp-
un), ef svo væri höfum við verið
blekkt inn í EES og ættum þá að
segja þeim samningi upp hið íýrsta.
Ef gerlegt er á hinn bóginn að girða
svo fyrir eign og áhrif erlendra
manna á nýtingu okkar miða er rétt-
ur tími til þess núna og væri þá
búhnykkur í því, að einhenda sér í þá
vinnu og segja þessari blessuðu
nefnd, sem sett var á koppinn, að
hætta nú öllu skrafi um kvóta (lesist
skömmtun á lönduðum tonnum á
hvert veiðiskip) því reynslan hefur
nú þegar sýnt ljóslega, að menn fara
ekki eftir neinu slíku og munu ekki
fara að taka upp á þeim fjanda úr
þessu. Alkunna er, hvað sem menn
reyna að líta fermingardrengjalega
út í fjölmiðlum, að brottkastfreist-
ingin er til þess, að falla kylliflatur
fyrir,- eðlilega
Hin hliðin á núverandi kerfi er sú,
að þarna fer fram einhver skefja-
lausasta seðlaprentun seinni ára.
Aðilar sem eru að selja kvóta „sinn“
háum upphæðum fá í hendur pen-
inga sem ekkert stendur á bakvið,
nema úthlutun hvers árs fyrir sig.
Útgerðimar sem kaupa skuldsetja
sig fyrir þessum upphæðum og
leggja að veði skip, fasteignir og
„kvótaeign" sína. Þannig myndast
skuld í greininni, sem skekkir allar
hagtölur um stöðuna. Einhvern tím-
ann hefði gengið verið fellt, vegna
minni skuldaaukningar.
Önnur firra er hve stórvirkum
veiðiskipum með botnvörpuveiðar-
færi er leyfð veiði á grunnu vatni án
tillits til gerðar botns og líffræði-
legra aðstæðna. Seiðin virðast fá
nægilegt æti þegar þau eru við yfir-
borð sjávar en ekki þegar þau eru
orðin botnlæg. Þetta getur ekki vitað
á neitt annað en að framleiðslugeta
lífríkisins við botninn sé orðin svona
lítil. Þetta blasir við, þegar bornar
eru saman tölur um seiðatalningu
við yfirborð og nýliðun. Einnig er
furðulegt að stór skata veiðist ekki
lengur nema í litlum mæli fyrir vest-
an. Gæti verið að péturskipin hafi
verið mulin undir botnvörpunni - er
slíkt hið sama um egg sprökunar?
Höfundur er verkefnissljóri.
Enn um fyrirsætu-
störf í Mflanó!
SÍÐUSTU vikur, í kjölfar heimild-
arþáttar sem sýndur var á Stöð 2 er
gekk út á það að varpa ljósi á líf fyr-
irsætna í Mílanó á Ítalíu, hefur nokk-
uð borið á umræðum og vangavelt-
um um störf íslenskra fyrirsætna og
umboðsmanna þeirra. í
hitamálum eins og
þessu vill fólk oft leið-
ast út í það að gefa við-
töl eða láta hafa eftir
sér hluti, sem oft með-
vitandi eða ómeðvit-
andi geta haft mikil
áhrif á almenningsálit
á viðkomandi málefni.
Ég hef greinilega
aðra sögu að segja af
minni reynslu af fyrir-
sætustörfum, ef marka
má ummæli starfs-
systra minna. Það var
einkum viðtal í jóla-
blaði Séð & heyrt sem
fór fyrir brjóstið á mér
og fólki mér tengdu. Viðtal þetta var
við fyrirsætu sem hafði verið að
vinna á sama tíma og ég, einmitt í
borginni Mflanó. Hún fer ófögrum
orðum um dvöl sína þar og vefengi
ég ekki það sem hún segir, því ég
geri mér það Ijóst að ýmislegt mis-
jafnt þrífst þar eins og annars stað-
ar. Það er þó svolítill alhæfingarblær
yfir frásögn hennar og því miður er
reynt að gera ákveðna aðila ábyrga
fyrir því sem miður fór. Mér finnst
hinsvegar skjóta skökku við að hafa
verið á sama stað og sama tíma, en
kannist ekki við neitt af þessum at-
riðum sem hún nefnir.
Þessum alræmdu kynningarfull-
trúum (PR-menn) sem hún talar um,
kynntist ég ekki. Einn maður á veg-
um umboðsskrifstofunnar keyrði
okkur á milli staða og passaði vel upp
á okkur og hvatti okkur ávallt til að
fara vel með okkur og fara snemma
að sofa.
Ég hef einnig gerst svo fræg að
fara á þennan margumtalaða Holly-
wood-næturklúbb í tvö skipti, en
ekki á vegum neins nema okkar
stelpnanna og var mér aldrei boðið
neitt misjafnt, hvorki eiturlyf né ég
beðin um kynferðislega greiða.
Það gerðist sjaldan eða nánast
aldrei að mér væri sýndur óeðlilegur
áhugi af hendi karlmanna í þessum
bransa, frekar voru það bláókunnug-
ir menn á götum úti sem höfðu ein-
hverja tilburði í þá átt, en aldrei við-
skiptavinir eða atvinnuveitendur.
Síðast en ekki síst var mér aldrei,
og ég tek það fram, aldrei, kennt að
líta á líkama minn sem vöru, hvað þá
að mögulega gæti ég notað hann til
vöruskipta. Ég hef því ekki fundið
fyrir þrýstingi eða óeðlilegum kröf-
um, hvorki hér heima né ytra í þessu
starfi.
Ég geng svo langt að segja að mér
finnist fulltrúar hér á landi hafa stað-
ið sig með prýði og tek
ennfremur fram að
Kolbrún Aðalsteins-
dóttir var mín stoð og
stytta á þessum árum.
Hún hefur ávallt verið
á móti drykkju og reyk-
ingum skjólstæðinga
sinna og tók, að mér
vitandi, aldrei þátt í
„djamminu" með þeim,
eins og það var orðað í
umræddu viðtali. Hún
var einnig frumkvöðull
að því hér á landi að
hvetja eindregið til
virkni foreldra ungra
fyrirsætna og mælti
með því að þeir færu
ytra með þeim yngstu.
Ég naut þessarar lífsreynslu og
hafði gagn og gaman af á þeim tíma
er ég fór utan, þá 16 ára gömul,
sumarið 1993. Mér finnst þó full-
Fyrirsætur
Staðreyndin er sú, segir
Klara Isfeid Arnadótt-
ir, að við erum margar
sem höfum ekki orðið
fyrir neinni áreitni og
ekki leiðst út í
eiturlyfjaneyslu eða
aðra erfíðleika vegna
fyrirsætustarfa.
snemmt að senda 13-14 ára unglinga
eina út í heim, hvort sem það er til
fyrirsætustarfa eða einhvers annars.
I framhaldi af því vil ég minna for-
eldra á, að það eru engir aðrir en þeir
sjálfir sem meta hvort þeirra börn
séu fær um að axla þessa ábyrgð.
Vonast ég nú til þess að eftir lest-
ur þessa greinarkorns sjái fólk líf og
störf fyrirsætna í betra ljósi en áður.
Staðreyndin er nefnilega sú að við
erum margar sem höfum ekki orðið
fyrir neinni áreitni og ekki leiðst út í
eiturlyfjaneyslu eða aðra erfiðleika
vegna fyrirsætustarfa.
Höfundur er fyrirsæta.
Klara ísfeld
Árnadóttir
Skíðaforvarnir
NÚ FER í hönd aðal
skíða- og snjóbretta-
tíminn. Flestir koma til
með að hafa gagn og
gaman af en allmargir
munu því miður slas-
ast. Hvernig getum við
fækkað skíða- og snjó-
brettaslysum og gert
skíðatímabilið enn
skemmtilegra?
Skíðasvæðin
Mestu máli skiptir
að brekkurnar séu vel
undirbúnar, því góðar
brekkur fækka skíða-
slysum. Brekkurnar
þarf þó að vinna utan
skíðatíma. Alvarlegustu slysin verða
hins vegar ef lyftubúnaður er ekki í
lagi, staurar illa eða óvarðir með
höggdempandi dýnum og skíðaiðk-
endur skíða utan brauta. Síðast en
ekki síst verða starfsmenn skíða-
svæðanna að vera árvökulir.
Börnin og skíðahjálmarnir
Það hefur vakið athygli mína
hversu fá börn, á skíðum eða snjó-
brettum, nota skíða-
hjálma. Börn sem æfa
og keppa á skíðum
nota þó alltaf hjálma.
Skíðahjálmar eru lang-
besta vömin gegn al-
varlegum höfuðáverk-
um. Starfsmenn
skíðasvæða þurfa að
vekja athygli barna og
foreldra á notkun
skíðahjálma og í því
sambandi mætti setja
upp áberandi skilti á
skíðasvæðum þar sem
börn eru hvött til að
nota hjálma.
Fyrir 24 árum var ég
á skíðum í Svíþjóð með
7 ára syni mínum, þegar maður
vakti athygli mína á því að sonur
minn væri eina barnið í brekkunni
sem ekki hefði hjálm. Þetta var í
Svíþjóð fyrir 24 árum. Á íslandi í
dag notar minni hluti barna hjálm á
skíðum eða snjóbrettum. Þessu tel
ég nauðsynlegt að breyta.
Skíðaiðkandinn
Allir sem stunda skíði eða snjó-
Brynjólfur
Mogensen