Morgunblaðið - 19.01.2000, Blaðsíða 52

52 MIÐVTKUDAGUR 19. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
Smáfólk
The doq knew if he could get
to the top of the staírs before
the re5t of the family,he could
hold them off forever.
Hundurinn vissi að ef hann yrði á
undan fjölskyldunni upp stigann
þá gæti hann varist þeim
til enda veraldar.
“The house
should be
mine anyway,”
he thought.
„Þetta ætti að
vera mitt hús“,
hugsaði hann.
“The oldmanwanted
metohaveít.I was n
always hís favorite."
„Gamli maðurinn vildi að
það yrði mitt. Ég var
alltaf uppáhaldið hans.“
“Oh.well,”
he thought,
“Where did 1
put my ball?”
„En annars",
hugsaði hann.
„Hvar skildi ég
við boltann minn“
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Afsakið,
má hlera
símann yðar?
Frá Jóni Ásgeiri Sigurðssyni:
AKVÆÐI um símahljóðritanir í
nýjum fjarskiptalögum hefur vakið
athygli.
Nýja lagaákvæðið hljóðar svo:
„Sá aðili að símtali sem vill hljóð-
rita símtalið skal í upphafi þess til-
kynna viðmælanda sínum fyrirætl-
un sína.“ Röksemdir samgöngu-
ráðuneytisins, en þaðan er þessi
setning komin, eru þær að ákvæðið
sé tekið úr áður gildandi lögum um
fjarskipti og að byggt sé á tilskip-
unum sem gilda á Evrópska efna-
hagssvæðinu.
Morgunblaðið hefur þegar upp-
lýst að fullyrðing í greinargerð
frumvarps að þessum nýju lögum,
þess efnis að ákvæðið sé úr fyrri
lögum, sé skáldskapur.
Þetta er nýtt ákvæði í íslenskum
lögum. En - er ekki nauðsynlegt að
fara eftir Evróputilskipunum?
Samgönguráðuneytið vísar í tvær
tilskipanir og hér er viðkomandi
kafli úr þeirri sem er nýrri: „Aðild-
arríkin skulu með landslögum
tryggja trúnað í samskiptum sem
fara um almenn fjarskiptakerfi, svo
og í þjónustu sem býðst almenningi
um slik fjarskiptakerfi. Einkum og
sér í lagi skulu aðildarríkin banna
öðrum en notendum hlerun, upp-
töku, geymslu eða annars konar
inngrip í eða eftirlit með fjarskipt-
um, liggi ekki fyrir samþykki not-
enda í hverju tilfelli, nema slíkt sé
sérstaklega heimilað í lögum“ (til-
skipun 97/66).
Þetta þýðir á venjulegu máli, að
það er bannað að hlera símtöl á
Evrópska efnahagssvæðinu, nema
sérstakar heimildir séu fyrir því í
lögum eins og til dæmis heimildir
til handa lögreglu um símhlerun.
Sams konar lög eru í gildi í Banda-
ríkjunum, þar er almennt bannað
að hlera eða hljóðrita símtöl, nema
lagaákvæði heimili það. Kveðið er á
um sams konar meginreglu í 71.
grein íslensku stjórnarskrárinnar.
En ekki aðili að símtali
Tækni fleygir fram og því þarf að
breyta ýmsum lögum, þar á meðal
lögum um fjarskipti. Það er mjög
auðvelt núna að hlera samskipti,
samtöl og símtöl.
Þess vegna eru sett lög sem
þrengja undanþáguheimildir síma-
fyrirtækja, lögreglu og opinberra
aðila. Almenna reglan er sú að
þriðja aðila er bannað að njósna um
persónuleg samtöl, þ.e.a.s. hlera
þau eða taka upp. Undanþágur
verða að vera mjög skýrar í lögum
og háðar skýrum heimildum stjórn-
valds, oftast dómara, til að veita
undanþágu í ákveðnum tilfellum.
En takið nú eftir. Bann við sím-
hlerunum gildir beggja vegna Atl-
antsála um þriðja aðila, þ.e.a.s.
þann sem tekur ekki þátt í símtali.
Samkvæmt ofangreindri tilskipun
skulu Evrópuríki lögbjóða þetta
bann með því að „banna öðrum en
notendum" að hljóðrita símtöl.
Þetta orðalag „öðrum en notend-
um“ þýðir að aðili að símtali, sá
sem tekur þátt í því, má hljóðrita
það ef honum sýnist svo. Sams kon-
ar lagaákvæði er að finna í banda-
rískum hegningarlögum, þar sem
lagt er blátt bann við hlerun, upp-
töku og svo framvegis, en undan-
þeginn sérhver aðili að símtali eða
þeir sem hann hefur leyft að hljóð-
rita það.
Með öðrum orðum, það er enginn
fótur fyrir lagagreininni sem sam-
gönguráðuneytið smyglaði inn í ný
fjarskiptalög. Tilskipun Evrópu-
stofnana undanskilur sérstaklega
aðila að símtali og það sama er gert
í Bandaríkjunum. Beggja vegna
Atlantshafsins má aðili að símtali
taka það upp, ef honum sýnist svo.
En í íslenskum lögum stendur nú
þessi makalausa grein: „Sá aðili að
símtali sem vill hljóðrita símtalið
skal í upphafi þess tilkynna við-
mælanda sínum fyrirætlun sína.“
Fullyrðing samgönguráðuneytisins
um að þessi tilkynningarskylda
jafngildi ekki banni við því að annar
aðili að símtali hljóðriti það er út-
úrsnúningur. Islenska lagaákvæðið
þýðir í raun að báðir aðilar símtals
verði að samþykkja upptöku þess.
Lagagreinin marklaus?
Ef enginn veit að annar aðili að
símtali tekur það upp, nema hann
sjálfur, og enginn fréttir af því, þá
skiptir upptakan nánast engu máli.
Það er ekki fyrr en nota skal upp-
tökuna sem sönnunargagn, sem
reynir á hvort hún er lögleg og lög-
mæt. Ef hún er gerð í trássi við lög,
þá hefur hún ekkert gildi sem sönn-
unargagn. Eða hvað? Yfirlýsing
samgönguráðuneytisins sem birtist
í Morgunblaðinu 6. janúar er vísast
einstök, en í henni segir: „Viðmæl-
andi þarf einungis að segja frá því
að verið sé að taka samtalið upp, og
þrátt fyrir að það færist fyrir
skertist sönnunargildi slíkrar upp-
töku ekki í einkamáli eða við lög-
reglurannsókn frá því sem nú er.“
Ekki verður annað séð en sam-
gönguráðuneytið ógildi hér með
einu pennastriki þessa umræddu
lagagrein. Ef manni sem er að tala í
símann ferst fyrir að geta þess að
hann sé að hljóðrita símtalið, skerð-
ist sönnunargildi upptökunnar ekk-
ert. Framvegis má sem sagt nota
ólöglegar upptökur simtala sem
sönnunargögn í dómsmálum! Á
meðan þessi lagagrein lá fyrir í
frumvarpsformi var ekkert rætt
um hana í fjölmiðlum og ekki held-
ur í almennum umræðum á Alþingi.
Engin skynsamleg rök hafa komið
fram fyrir henni. Það sæmir ekki
löggjafarsamkundu þjóðarinnar að
setja lög með þessum hætti.
Jón Ásgeir Sigurðsson
útvarpsmaður.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.