Morgunblaðið - 27.01.2000, Blaðsíða 60

60 FIMMTUDAGUR 27. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Spilling' í skjóli
lvðræðis
UM ÞESSAR
mundir horfa margir
um öxl og reyna að
meta fortíð, nútíð og
framtíð. Þegar ég lít
um öxl til unglingsára
minna man ég þegar
ég lærði í mannkyns-
sögu um mismunandi
tímabil og stjórnarfar
einkum og sér í lagi í
hinum vestræna
heimi. Ég man líka
hvað mér komu
stjórnarhættir sið-
spillingar og vald-
níðslu einkennilega
fyrir sjónir. Ég þakk-
aði fyrir að lifa í lýð-
ræðisríki nútímans þar sem rétt-
læti ríkti og stéttaskipting var lítil
og taldi ég að lýðræðið og frjáls
Stöðuveitingar
Stjórnarherrar nútím-
ans virðast halda, segir
Elín Erna Steinarsdótt-
ir, að þeir sjálfír þurfí
ekki að fara eftir lögum
eins og aðrir lands-
menn.
samningsréttur mundi tryggja að
svo yrði áfram.
Frá þessum tíma eru liðin rúm
tuttugu ár og margt er breytt.
Þeir sem meira mega sín í þjóðfé-
laginu hafa í raun tekið verkfalls-
réttinn af þeim sem minna mega
sín því að hækkanirnar eru jafnóð-
um settar út í verðlagið og þeir
sem meira hafa koma í kjölfarið og
fá miklu hærri laun, samanber
30% hækkun æðstu stjórnenda
landsins síðastliðið vor. Hins vegar
segja ráðamenn að launafólk eigi
nú að sýna ábyrgð og skynsemi og
semja um innan við 5% hækkun
svo halda megi kaup-
mætti þeim sem ráða-
menn hafa nú þegið á
silfurfati. Finnist ein-
hverjum þetta órétt-
læti þá er það bara öf-
und, honum væri nær
að gleðjast með ráða-
mönnum yfir sannri
„eignagleði" (áður
nefnd græðgi) þeirra
og dansa með þeim í
kringum gullkálfinn.
Nú er einnig svo
komið að ýmiss konar
valdníðsla þrífst í
skjóli lýðræðisins.
Ráðamenn treysta á
hverfult langtíma-
minni kjósenda og framkvæma
mestu valdníðsluna á byrjun kjör-
tímabils og samtryggja sig líka
gagnvart því siðleysi sem ríkir
meðal þeirra. Þess vegna eiga
kjósendur engan valkost og þar
með virkar lýðræðið ekki. Þó að á
lofti séu alvarlegar blikur vegna
misskiptingar landsins gæða er
hópur þeirra sem mikið bera úr
býtum og eru þar af leiðandi væru-
kærir það stór að frambjóðendur
komast upp með að ræða ekki lyk-
ilmál fyrir kosningar og eiga þó
trygg atkvæði fjölda fólks út á
nafn flokksins en ekki kosninga-
loforð.
I ki-afti þessara kjósenda geta
valdhafar komist upp með ótrúlega
hiuti. Sem dæmi um það færa þeir
stjórnarskrárbundnar eignir þjóð-
arinnar til örfárra manna sem
sumir lifa flottar en nokkur léns-
herra gerði fyrr á öldum og hafa
þessir menn auk þess í hendi sér
að leggja heilu byggðarlögin í
auðn. Stjórnarherrarnir taka því
næst eignarnámi með þjóðlendu-
lögum sannanlegar eigur dreifbýl-
isfólks sem að undanförnu hefur
barist í bökkum við að lifa af þeim.
Líklegt má svo teijast að einka-
væða þurfi þjóðlendurnar því að
ríkið má ekki eiga neitt sem hugs-
anlega getur verið arðvænlegt. Á
sama tíma og þessi eignaupptaka
fer fram tala þeir um að styrkja
þurfi byggð í landinu.
Eftir því sem ég best veit er það
hlutverk alþingis að setja lög í
landinu sem allir eiga að virða svo
ekki skapist ringulreið í þjóðfélag-
inu. Stjórnarherrar nútímans virð-
ast hins vegar halda að þeir sjálfir
þurfi ekki að fara eftir þeim eins
og aðrir landsmenn. Þeir eru ef til
vill .jafnari en aðrir“, svo vitnað sé
í frægt skáldverk. Nýjasta dæmið
um þetta er stöðuveiting í embætti
seðlabankastjóra. í lögum er kveð-
ið á um að seðlabankastjórar skuli
vera þrír. Það var því brot á lögum
að auglýsa ekki stöðuna lausa þeg-
ar hún losnaði fyrir hálfu öðru ári
eða í besta falli fullkomið ábyrgð-
arleysi af viðskiptaráðherra. Vilji
einhver halda því fram að svo hafi
ekki verið er sá hinn sami að segja
að embættið sé einungis „gervi-
starf‘ eða eins konar stimpil-
klukka á atvinnuleysisbætur fyrir
útbrunna stjórnmálamenn. Þessar
atvinnuleysisbætur eru þó í allt
öðrum verðflokki en almennar
bætur sem ráðamenn ákveða að
hægt sé að lifa af. Mér finnst því
að þessir sömu ráðamenn ættu að
geta þegið þessar almennu bætur
eins og hver annar þvi þeir einir
eru væntanlega búnir að reikna út
hvernig lifa megi af þeim.
Að lokum vil ég segja þetta við
þá sem áður hafa staðið að slíkum
gjörningum, þá sem nú misbeittu
valdi sínu og höfðu aðra umsækj-
endur að fíflum, og þá sem hyggj-
ast komast í feit embætti í fram-
tíðinni. Hvort sem umrætt emb-
ættisveitingarferli var lögbrot,
ábyrgðarleysi eða staðan er óþörf
(gerviembætti) er það óskandi að
þið séuð komin svo langt á þroska-
brautinni að þið kunnið að skamm-
ast ykkar. Það er líka hollt fyrir
ykkur að vita að enginn ber virð-
ingu fyrir siðspilltum „herrum".
Gott fordæmi er sterkasta stjórn-
tækið.
Höfundur er leikskólnstjóri
og leikskóhiscrkennari að mennt.
Elín Erna
Steinarsdóttir
Galdrafár
nútímans
Á MIÐÖLDUM af-
greiddu menn gjarnan
mál, sem þeir höfðu
ekki þekkingu á, svo
sem veikindi og nátt-
urhamfarir, á þann
veg að þau væru verk
djöfulsins, og voru
umboðsmenn hans,
sem voru galdramenn-
irnir, í mörgum tilfell-
um sendir beint á bál-
ið án mikilla réttar-
halda. Á öllum tímum
hafa verið uppi miklir
öfgamenn sérstaklega
í stjórnmálum og trú-
málum. Áður fórnuðu
þessir menn gjarnan
lífi sínu fyi’ir og létu jafnvel kross-
festa sig fyrir sannfæringu sína.
Nútíma öfgamenn hætta gjarnan
að skera hár sitt og skegg til að
leggja áherslu á sannfæringu sína.
Á mínum yngri árum vann ég með
manni, sem var svo mikill aðdáandi
Stalíns sáluga, að hann taldi Stalín
jafnvel fremri Guði almáttugum og
svo mikill var sannfæringarkraftur
þessa manns, að ég hefði sennilega
tekið trú þarna, hefði ekki Morgun-
blaðslygin (sem síðar reyndist
sönn) aftrað mér frá því.
I röðum stangveiðimanna munu
vera allmargir, sem falla undir
framangreinda lýsingu. Þeir kenna
oftast netum og netaveiðimönnum
um þau mistök og vonbrigði, sem
þeir hafa orðið fyrir í áhugamáli
sínu, fiskirækt, og myndu kannske
helst vilja nota aðferð Þorleifs
Kortssonar, gagnvart þeim. Við
þessa menn þýðir ekki að ræða.
Það væri eins gott að ætla að
brjóta stein með berum hnefa.
Vegna þeirrar umræðu, sem ver-
ið hefur að undanförnu um veiði-
mál, langar undirritaðan að leggja
þar orð í belg og minna á nokkrar
staðreyndir, hvernig hefur tekist
til í ræktunarmálum á vatnafiski.
Fram undir 1920 mun óhemju
magn hafa gengið af laxi í Elliða-
vatn. Allt var veitt í net og laxa-
kistur. Grafarvogur var fullur af
laxi, þar veiddi síðast Gísli Gísla-
son, sem kallaður var
silfursmiður. Veitt var
líka ótæpilega í sjó að
Viðey. Ekkert lát virt-
ist á veiðinni fyrr en
byggðin óx og borgin
stækkaði og árnar
voru virkjaðar undh-
1920. Þá fór veiðin að
minnka. Til að
stemma stigu við
minnkandi veiði var
bönnuð netaveiði í
Grafarvogi, en veiðin
hélt áfram að minnka,
þá var brugðið á það
ráð að kaupa upp sjáv-
arveiði við Viðey.
Árangurinn af þessu
brambolti sjá allir í dag.
Varmá í Ölfusi var ein gjöfulasta
sjóbirtingsá á landinu fram til
1930. Þar veiddu bændur ótæpilega
í net og ádrátt og Reykjabóndi
sætti lagi þegar lítið var í ánni að
Netaveiði
Virðist vera að hefjast
nýtt galdrafár, segir Ól-
afur Þorláksson, til að
ná þeim hlunnindum
sem bændur kunna að
hafa af laxveiði.
draga á í hylnum undir Reykja-
fossi. En upp úr 1930 þegar byggð
tók að vaxa í Hveragerði tók að
halla undan fæti með fiskgengd í
ánni. Byggð var rafstöð ofan við
fossinn, sem hindraði göngu fisks.
Hleypt var vatni úr borholu í ána,
sem drap allt líf í henni á löngum
kafla. Afrennsli frá ullarþvottastöð
var hleypt óhreinsuðu beint í ána
og allt skolp hefur fram á þennan
dag farið óhreinsað í ána. Enda er
hún ekki svipuð því sem áður var
og furðulegt að þó skuli vera þetta
líf í henni.
Fyrir nokkrum árum var keypt
Ólafur
Þorláksson
HJ-TEC
Reebok
QC^ÍQS Pr' '^jjm V&fP Verð nú Verð áður
0M ^ Skíðaúlpur 5.990.-
i f J I Skíðabuxur 6.990.- 12.900.-
U M J h J HL Skíðahanskar 1.000.- 6.990.-
Adidas skór 4.990,- 9.900.-
Reebok skór m. púða 2.990,- 7.900.-
íþróttagallar 4.990,- 9.900.-
IB ÖLÍÁMAÐÚRf N N
LAUGAVEGI 23 • SÍMI 55 1 5599
SflUV
ADIDAS
FATNAÐUR í ÚRVALI
MIKIÐ ÚRVAL AF ÚTIVISTARFATNAÐI,
ÍÞRÓTTAGÖLLUM, T-BOLUM O.FL. O.FL.