Morgunblaðið - 20.02.2000, Qupperneq 4

4 SUNNUDAGUR 20. FEBRUAR 2000
VIKAN 13/2-19/2
► Starfsmenn Þjóðminja-
safns Islands sendu frá sér
ályktun þar sem skorað er
á Þór Magnússon þjóð-
minjavörð að segja af sér
og gangast við ábyrgð sinni
á fjárrnálastjórn safnsins.
► Reykjavíkurborg út-
hlutaði íslenskri erfða-
greiningu lóð í Vatnsmýr-
inni til að reisa 10.000
fermetra byggingu fyrir
starfsemi fyrirtækisins. ís-
lensk erfðagreinig greiðir
104 milljónir fyrir lóðina,
með byggingarrétti.
► Umhverfisvinir afhentu
stjórnvöldum 45.000 undir-
skriftir þar sem þess er
krafist að fyrirhuguð
Fljótsdalsvirkjun fari í lög-
formlegt umhverfismat.
► Siv Friðleifsdóttir um-
hverfisráðherra sendi John
Prescott, umhverfis-
ráðherra Bretlands, bréf
þar sem krafist er skýringa
á því hvernig brugðist
verði við skýrslu breska
kjarnorkueftirlitsins um
öryggismál endurvinnslu-
stöðvarinnar í Sellafield.
► Viðræðum Flóabanda-
lagsins og Samtaka at-
vinnuh'fsins um sérmál er
að mestu lokið og er ætlun-
in að hetja viðræður um
meginmarkmið kjarasamn-
inga í næstu viku.
► Guðjón Pedersen var
ráðinn leikhússtjóri Leikfé-
lags Reykjavíkur á föstu-
dag. Þórhildur Þorleifs-
dóttir, fráfarandi
leikhússtjóri, dró umsókn
sína um stöðuna til baka
fyrr í vikunni og gagnrýnir
hún leikhúsráð LR harð-
lega og segir óheilindi ein-
kenna ráðningarferlið.
Aukið skattfrelsi lífeyris-
sparnaðar undirbúið
Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði
á Viðskiptaþingi að ríkisstjómin undir-
byggi að auka skattfrelsi lífeyrisspam-
aðar til að ýta undir almennan spamað
í landinu. Það, auk nýlegrar vaxta-
hækkunar Seðlabankans og víkkunar á
vikmörkum gengis, væri hluti sam-
ræmdra aðgerða til að slá á verðbólgu-
væntingar.
Ekki má greiða fyrir
þátttöku í gagnagrunni
Heilbrigðiseftirlitið sendi frá sér yfir-
lýsingu þess efnis að íslenskri erfða-
greiningu sé ekki heimilt að greiða ein-
staklingum fyrir þátttöku í
gagnagrunni á heilbrigðissviði. Kæmi
til samninga um slíkar greiðslur gæti
það varðað sviptingu rekstrarleyfis.
Páll Hreinsson, formaður tölvunefnd-
ar, segir að miklar kröfur verði gerðar
til öryggis gagnagmnns á heilbrigðis-
sviði. Bannað verði að tengja hann við
Netið og segir Páll að með því verði
komið í veg fyrir að tölvuþrjótar fái
tækifæri til að brjótast inn í hann.
Jarðgöng fyrir
norðan og austan
Sturla Böðvarsson samgönguráðherra
kynnti jarðgangaáætlun Vegagerðar-
innar í vikunni. Hann sagðist leggja til
að jarðgangagerð milli Siglufjarðar og
Ólafsfjarðar annars vegar og Reyðar-
fjarðar og Fáskrúðsfjarðar hins vegar
nytu forgangs ogað þau yrðu boðin út í
einum pakka að lokinni frekari vinnu.
Sameining sjúkrahúsa
Stóm sjúkrahúsin í Reykjavík verða
sameinuð á næstunni. Nýtt skipurit
var kynnt í vikunni. Gengið hefur verið
frá samningi við Háskóla Islands um
samstarf á sviði kennslu og rannsókna.
Leitað er að nýju nafni á sjúkrahúsið.
CDU endurgreiði um
1.500 milljönir
KRISTILEGA demókrataflokknum í
Þýskalandi (CDU) var á þriðjudag
gert að endurgreiða yfir 41 milljón
marka, rúmlega 1.500 milljónir
króna, af því fé sem flokkurinn hefur
þegið í opinbera styrki vegna brota á
lögum um fjármögnun stjórnmála-
flokka. Á miðvikudag tilkynnti Wolf-
gang Schauble, formaður CDU, síðan
að hann myndi láta af formennsku,
þar sem flokkurinn gæti aðeins með
leiðtogaskiptum náð sér á strik eftir
hneykslismál undanfarinna mánaða.
Alvarlegt mengunar-
slys í Tisza og Dóná
Mikið tjón varð á lífríki árinnar Tisza
á sunnudag í kjölfar mengunarslyss
sem varð þegar blásýrublandað vatn
frá gullnámu í Baia Mare í Rúmeníu
flæddi yfir stíflubakka sína. Fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins
hefur lýst sig reiðubúna að koma
Ungverjum og Rúmenum til hjálpar
vegna tjónsins, en ástralska námafyr-
irtækið Esmeralda Exploration Ltd.,
sem á helmingshlut í námunni dregur
ábyrgð sína í efa. Slysinu hefur verið
lýst sem mesta mengunarslysi í
Evrópu eftir Tsjernobyl.
Endurreisn heima-
sljórnar ekki í sjónmáli
ÍRSKI lýðveldisherinn (IRA) rauf öll
tengsl við alþjóðlega afvopnunar-
nefnd á þriðjudag í kjölfar þess að
völd heimastjórnar Norður-Irlands
voru færð til London á ný á föstudag-
inn fyrir viku. Tony Blair, forsætis-
ráðherra Bretlands, og Bertie Ahern,
forsætisráðherra írlands, hafa haldið
áfram viðræðum við leiðtoga helstu
stjómmálaflokka Norður-írlands um
framtíð heimastjórnarinnar, en sam-
komulag virðist ekki í sjónmáli.
► FORSETI Indónesíu,
Abdurrahman Wahid, vék
Wiranto hershöfðingja úr
ríkisstjórn sinni sl. sunnu-
dag og naut í því jafnt
stuðnings hersins sem
þingsins. Kom brottrekst-
ur Wirantos á óvart því
áður hafði virst sem Wa-
hid hefði fallist á að Wir-
anto yrði kyrr meðan
þáttur hans í óöldinni á
Austur-Tímor yrði
rannsakaður. Avörðun
Wahids hefur víða verið
fagnað.
► BRESKUR dómstóll úr-
skurðaði á þriðjudag að
Jack Straw, innan-
ríkisráðherra Bretlands,
bæri að afhenda yfir-
völdum í fjórum Evrópur-
íkjum skýrslur lækna um
heilsufar Augusto Pin-
ochet, fyrrverandi ein-
ræðisherra Chile. Spænsk
dagblöð birtu í kjölfarið
þýðingu á útdrætti
skýrslnanna þar sem Pin-
ochet er sagður ófær um
að koma fyrir rétt vegna
heilaskaða.
► UM helmingur farþega
afgönsku Ariana Airlines-
fiugvélarinnar sem rænt
var fyrir um hálfum mán-
uði sneri aftur til Afgan-
istan á mánudag að eigin
ósk. 74 gislanna fyrrver-
andi dvelja enn í Bretlandi
og bíða úrskurðar beiðni
sinnar um að vera veitt
hæli, en bresk stjórnvöld
eiga í viðræðum við nokk-
ur ríki um mögulega hæl-
isveitingu flóttamann-
anna.
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Forsvarsmenn íslenskra fyrirtækja verja
fjárfestingarstefnu þeirra erlendis
Óbeinn ávinningur
auk langtímaarðsemi
FORSVARSMENN þeirra sex fyr-
irtækja, sem fjárfest hafa mest ís-
lenskra fyrirtækja erlendis, vísa því
á bug að íslendingar fjárfesti í at-
vinnugreinum sem skila litlum arði
og í umhverfi sem þeim gengur illa
að ná tökum á. Þeir vísa til arðsemi
sem fjárfestingamar skila til lengri
tíma og þess sem þær skila óbeint,
s.s. þekkingu og markaðsaðgangi.
Þau íslensku fyrirtæki sem fjár-
fest hafa mest erlendis eru Eim-
skipafélag íslands, íslenskar sjáv-
arafurðir, Marel, Samherji, SIF og
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna, að
því er fram kemur í grein Stefáns
Arnarsonar hjá Seðlabanka Islands í
ársfjórðungsriti bankans.
Af fjárfestingum Samherja er-
lendis hefur hæst borið dótturfélagið
í Þýskalandi, Deutsche Fischfang
Union, en afkoma þess hefur verið
slök. Þorsteinn Már Baldvinsson,
forstjóri Samheija hf., hefur trú á því
að fjárfestingarákvarðanir Samherja
hafi verið réttar og skili hluthöfunum
hagnaði í framtíðinni. „Islensk sölu-
fyrirtæki hafa tvímælalaust skilað
miklum arði heim, í formi hærra af-
urðaverðs en ella. íslensk fyrirtæki
hafa tekið mikla áhættu með fjárfest-
ingum erlendis en þær skila sér til
lengri tíma litið. Það er hins vegar
nokkuð til í því að hingað til hefur ís-
lenskur iðnaður fremur notið góðs af
en hluthafamir," segir Þorsteinn.
Að hans mati er rangt að halda því
fram að íslendingar fjárfesti í um-
hverfi sem þeim gengur illa að ná
tökum á. „Það eru áratugir síðan ís-
lendingar hófu fjárfestingar í fyrir-
tækjum á sviði sölu sjávarafurða og
að mínu mati stöndum við fremstir í
flokki í heimsverslun með fiskafurð-
ir. Við höfum fjárfest í grein sem við
þekkjum vel,“ segir Þorsteinn.
Arðgreiðslur ekki jafn-
miklar og æskilegt væri
íslenskar sjávarafurðir hafa m.a.
rekið fiskréttaverksmiðjur í Banda-
ríkjunum og Frakklandi með tapi.
Síðastliðið haust voru ÍS og SIF
sameinuð undir nafni SÍF en Finn-
bogi Jónsson, aðstoðarforstjóri SIF
hf. og fyrrverandi forstjóri IS, segir
fjárfestingar íslenskra fisksölufyrir-
tækja erlendis hafa haft tvíþættan
tilgang., Annars vegar að skila fram-
leiðendum hæira verði fyrir sínar af-
urðir heim til íslands, hins vegar að
skila beinum hagnaði af viðkomandi
fjárfestingu. Mér sýnist úttekt
Seðlabankans fyrst og fremst miðast
að því að skoða seinni þáttinn og það
verður að viðurkennast að þar hafa
arðgreiðslur ekki verið jafnmiklar og
æskilegt væri,“ segir Finnbogi. Að
hans mati er ljóst að þær fjárfesting-
ar, sem sérstaklega ÍS og SH réðust í
fyrir áratugum, hafi skilað mjög
miklu fyrir íslenskt þjóðarbú í formi
miklum mun hærra verðs fyrir ís-
lenskar sjóvarafurðir en ella hefði
fengist. Sama máli gegni um fjárfest-
ingar þessara fyrirtækja í söluskrif-
stofum erlendis. „Þessar tekjur
koma ekki inn í útreikninga Seðla-
bankans," segir Finnbogi.
Á hinn bóginn segir hann ljóst, að
arðsemi fjárfestinga íslenskra fyrir-
tækja erlendis síðustu 3-5 ár sé í
hvorugu tillitinu fullnægjandi. Þar
vísar Finnbogi m.a. til fjárfestingar
IS í verksmiðjurekstri í Frakklandi
og Bandaríkjunum. „Ég tel hins veg-
ar alls ekki útilokað að þessar fjár-
festingar muni skila meiri hagnaði í
náinni framtíð og verða þannig sú
búbót fyrir fyrirtækin og íslenskt
þjóðarbú sem æskilegt er.“
Markaðsaðgangur
einnig mikilvægur
Gunnar Örn Kristjánsson, for-
stjóri SÍF hf., sem staddur er erlend-
is, segir í samtali við Morgunblaðið
að arðgreiðslur og vaxtatekjur af
lánum séu ekki það eina sem þurfi að
taka tillit til í sambandi við fjárfest-
ingar íslenskra fyrirtækja erlendis.
„Mikilvæg atriði sem einnig skapa
verðmæti eru markaðsaðgangur,
greiðslur fyrir afnot af vörumerki,
söluverð móðurfélags til dótturfé-
laga, sú framlegð sem þar skapast og
fleira.“
Gunnar segir að á árunum 1994-
1998 hafi hreint veltufé frá rekstri
SÍF verið 1.500 milljónir króna.
„Þetta fé er alls ekki allt komið frá
starfsemi á íslandi, heldur að stórum
hluta frá starfsemi erlendis," segir
Gunnar.
Fjárfestingar erlendis fram-
lenging starfseminnar á Islandi
Gunnar Svavarsson forstjóri SH
segir algengt að fjárfesting skili litlu
fyrstu árin. „Ef einungis er talað um
fjárstreymi frá rekstri erlendis, s.s.
arð, en ekki tekið tillit til hlutdeildar í
hagnaði, frekari uppbyggingu er-
lendis o.s.frv. segir þetta ekki alla
söguna. Það er vafalaust eitthvað til í
því að ekki hafi verið fjárfest erlendis
í greinum þar sem hagnaður hefur
verið mikill. Annað atriði sem líta
þarf til er hvenær fjárfestingar hóf-
ust, því oft er algengt að fjárfesting
skili litlu í uppbyggingarfasa fyrstu
árin. Hvað varðar fyrirtæki eins og
þau sem SH á erlendis, þarf að taka
tillit til þess að aðalmarkmiðið með
þeim rekstri var ekki að skila sem
mestum hagnaði heldur var SH hér
áður rekið sem nokkurs konar sölu-
skrifstofa á vegum íslenskra fram-
leiðenda. Það var ekki þeirra hagur
að skilja eftir hagnað erlendis. Þetta
hefur breyst að því leyti að nú eiga
aðilar frjáls viðskipti eins og almennt
gerist á markaði. Þetta á við um fjár-
festingar fleiri aðila. Líta má á þær
sem nokkurs konar framlengingu
starfseminnar á íslandi," segir
Gunnar Svavarsson.
Dótturfélög Marels
skila hagnaði
Marel hf. á m.a. dótturfélag í Dan-
mörku, Carnitech, en rekstur þess
hefur gengið mjög vel. Lárus Ás-
geirsson, framkvæmdastjóri sölu- og
markaðsmála hjá Marel hf., segir að
Marel hafi sáralítið fjárfest erlendis
á árinu 1998. Fjárfestingar fyrirtæk-
isins erlendis voru nokkrar á árinu
1997 og einnig á síðasta ári. Lárus
segir ummæli Stefáns, um að íslend-
ingar fjárfesti í greinum sem skila
htlum arði og í umhverfi sem þeim
gengur illa að ná tökum á, ekki eiga
við um fjárfestingarstefnu Marels.
„Við eigum dótturfélög í Dan-
mörku, Frakklandi og Bretlandi auk
þriggja í N-Ameríku. Þessi félög eru
annað hvort í góðum rekstri eða að
hefja starfsemi eins og félagið í Bret-
landi sem stofnað var í fyiTa. Rekst-
ur nýrri félaganna lofar mjög góðu
og kemur til með að skila hluthöfum
Marels hagnaði eins og hin eldri,“
segir Lárus.
Hátækni skilar meiru
en sjávarútvegnr
Meðal fjárfestinga Eimskipafélags
íslands má nefna eign í skipafélaginu
Maras Linja og þátttöku í flutning-
um á Eystrasalti. EÍ hefur nú hætt
þeim rekstri.
Þorkell Sigurlaugsson, fram-
kvæmdastjóri þróunarsviðs Eimsk-
ipafélags Islands, leggur áherslu á að
ávinningúr íslenskra fyrirtækja af
fjárfestingum erlendis skili sér einn-
ig með óbeinum hætti. „Að mínu mati
er dregin upp of dökk og skökk mynd
í grein Stefáns, enda ekki hægt að
lesa allt út úr opinberum hagtölum.
Fjárfestingar Eimskipafélagsins er-
lendis hafa á heildina htið skilað fé-
laginu ávinningi frá því þær hófust
að marki fyrir 15 árum. Eimskip og
önnur íslensk fyrirtæki hafa aflað sér
þekkingar og oft ómetanlegrar
markaðsstöðu með fjárfestingum er-
lendis. Eimskip hefur þannig náð
verulegum ávinningi fyrir móðurfé-
lagið hér heima og viðskiptavini fé-
lagsins, sem kemur ekki fram í hag-
skýrslum,“ segir Þorkell.
Fjárfestingar Eimskipafélagsins
erlendis eru einvörðungu í flutninga-
starfsemi, annað hvort í félögum sem
tengjast náið rekstrinum á íslandi,
eða í sjálfstæðum rekstri, að sögn
Þorkels. Burðarás hefur fjárfest
beint í fyrirtækjum hér á landi, en
sum þeirra, eins og t.d. Marel hf.,
hafa fjárfest umtalsvert erlendis.
Þorkell segir að íslendingar hafi
fremur fjárfest í greinum sem þeir
þekkja vel, eins og sjávarútvegi.
„Það er vissulega rétt að hlutabréf
innan hátæknigeirans hafa skilað
meiri ávöxtun erlendis en bréf félaga
í grónari greinum. Fram til þessa
hafa íslenskir fjárfestar ekki eignast
stóra hluti í hátæknifyrirtækjum, en
það gæti breyst," segir Þorkell Sig-
urlaugsson og vísar m.a. til fjárfest-
ingar Landssímans, Opinna kerfa og
FBA í erlendu símafyrirtæki. „Að
mínu mati hefur útrásin verið afar
mikilvæg, aukið þor, þekkingu og
reynslu og án hennar væru lífskjör á
Islandi ekki jafngóð ogþau eru.“
BÓK1%
Verð áður 2.990 kr.
1.990.-
Fitusnauðar
kræsingar
Ríkulega myndskreytt bók
sem geymir rúmlega 150
uppskriftir að Ijúffengum,
fitusnauðum réttum.
Upplýsingar um næringargitdi
fylgja hverri uppskrift.
Mðl og mennlng
malogmennlng.ls I
Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Síðumúla 7 • Sfmi 510 2500