Morgunblaðið - 10.03.2000, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 10. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Mikiö um dýröir eftir setningu búnaöarþings viö Hötei Sögu á morgun:
Þetta er undursamlegt, finnst þér það ekki líka hr. Davíð????
Forstöðumaður tækniþróunarsviðs RÚV
um heimili sem ekki sjá sjónvarp
Útilokað að dreifíkerfíð
nái til allra fyrir lok ársins
ÞINGSÁLYKTUNARTILAGA, ell-
efu þingmanna úr fjórum flokkum,
um að uppbygging dreifikerfis Rík-
isútvarpsins verði þannig að öll
heimili í landinu nái sjónvarpsút-
sendingum þess fyrir árslok árið
2000,
liggur nú til umsagnar hjá Ríkis-
útvarpinu. í greinargerð með tillög-
unni kemur fram að 77 heimili í
dreifbýli nái ekki útsendingunum.
Eyjólfur Valdimarsson, forstöðu-
maður tækniþróunarsviðs Ríkisút-
varpsins, segir að vissulega sé stefnt
að því, lögum samkvæmt, að ná
100% dreifingu á útsendingum Sjón-
varpsins, en bendir á að það sé
kostnaðarsamt og engin ákvörðun
hafi verið tekin um hvemig fram-
kvæmd þess verði háttað, en útilok-
að sé að það verði fyrir lok þessa árs.
Kostnaður allt að 3 milljónir
króna á heimili að meðaltali
Til að koma útsendingum Sjón-
varpsins til allra umræddra heimila
segir Eyjólfur tvær leiðir færar,
annars vegar með endurvarpsstöðv-
um og hins vegar loftnetskerfum.
Samkvæmt frumathugun sem Ríkis-
útvarpið og Póstur og sími, nú
Landssíminn, gerðu fyrir um fimm
árum sé kostnaður við lagningu
dreifikerfis til heimilanna mismun-
andi, en talinn vera að meðaltali allt
að 3 milljónir króna á hvert þeirra.
Þar að auki segir hann áætlað að
rekstrarkostnaður dreifikerfisins
myndi hækka um allt að 30%, hann
sé nú um 70 milljónir króna á ári en
gæti orðið um 90 milljónir. Hann
bendir á að þessi áætlun sé lausleg
og til að finna út hver raunverulegur
kostnaður við framkvæmdimar
yrði, þurfi að gera nákvæma úttekt,
sem sé bæði tímafrek og kosti mikla
vinnu.
Lausn fyrir skip
líka í athugun
Eyjólfur segir ódýrari leið, sem
tryggi viðunandi lausn, ekki sjáan-
lega í nánustu framtíð. Aðspurður
segir hann gervihnött ekki lausn
fyrir alla, því heimilin verði að hafa
sjónlínu að gervihnettinum til að ná
útsendingum í gegnum hann, en sú
sé ekki raunin með öll umrædd
heimili. Auk þess bendir hann á að
rekstrarkostnaður við gervihnött
yrði 80 til 90 milljónir króna á ári og
til langframa yrði þetta því mun
dýrari kostur, þó að stofnkostnaður
yrði ekki nema um 10 til 15 milljónir.
Kosturinn við gervihnött sé hins
vegar sá að hann næði til skipa á ná-
lægum fiskimiðum, en menntamála-
ráðuneytið hafi falið þeim að kanna
kostnaðinn við að koma sjónvarps-
útsendingum til sjómanna og það
mál sé því einnig í athugun.
„Önnur þessara lausna er þó ekki
algild fyrir báða þessa hópa. Við get-
um ekki leyst mál sjómanna með þvi
að leggja landnet fyrir bæina og við
getum ekki leyst mál allra bæjanna
með gervitungli," segir Eyjólfur.
Aðspurður segir hann ljóst að
íbúar umræddra heimila vilji ná út-
sendingum Sjónvarpsins.
„Þeir vilja fá sjónvarp og sumir
hafa þrýst á það. En það samt er
skilningur hjá fólki á því að þetta sé
kostnaðarsamt og að það taki tíma
að koma þessu á,“ segir Eyjólfur.
Málþing Mannverndar í Odda
Gag’nagrunns-
málið frá
ýmsum hliðum
Mike Fortun
HINGAÐ er kominn
Mike Fortun vís-
indasagnfræðing-
ur og mun hann halda er-
indi á málþingi Mann-
verndar, sem hefst á
morgun klukkan 14.15 í
Odda, stofu 101, og stend-
ur til 17.00. Þar verður
fjallað um gagnagrunns-
mál frá ýmsum hliðum,
rætt verður um tölvu-
tækni (Oddur Benedikts-
son prófessor í tölvunar-
fræði), opinbera umræðu
(Skúli Sigurðsson vísinda-
sagnfræðingur) og Nasd-
aq-hlutabréfamarkaðinn
(Mike Fortun). í erindi
sínu ræðir Mike Fortun
um ris og sig erfðafræði-
markaðsins. Hver er hans
skoðun á gagnagrunns-
málinu íslenska?
„Þegar ég kom hingað í sept-
ember 1998 til að halda þrjú er-
indi um siðfræði erfðarannsókna
og stunda rannsóknir á gagna-
grunnsmálinu, geisaði umræða
um gagnagrunnsmálið. Eg
reyndi að gera mér grein fyrir
hve mismunandi skoðanir fólk
hafði á málinu án þess að hafa
gert upp hug minn í þessum efn-
um þá þegar. Af því að ég álít að
skoðanaskipti um þessi mál séu
mjög mikilvæg þá fannst mér
sláandi hvað umræðan var gerð
miklu erfiðari með afstöðu dr.
Kára Stefánssonar og íslenskrar
erfðagreiningar, það er með því
að gera lítið úr andstæðum skoð-
unum og gagnrýnisröddum."
- Hver er reynsla þín af þess-
um málum erlendis?
„í fyrsta lagi þá var doktors-
ritgerð mín við Harvard 1993 um
sögu og félagslega þætti áætlun-
arinnar um kortlagningu erfða-
mengis manna. I öðru lagi hef ég
haldið áfram þessum rannsókn-
um á siðfræðilegum, lagalegum
og þjóðfélagslegum áhrifum á
markaðsvæðingu erfðarann-
sókna. I þriðja lagi hef ég íylgst
með framvindu gagnagrunns-
málsins af áfergju með því að
nýta mér vefsíðu Mannvemdar
og með því að vera í reglulegu
sambandi við íslenska fræði-
menn. í stuttu máli er það sem
mér ftnnst einkar athyglisvert
það að skilja hvemig þessi mark-
aðsvæðing erfðarannsókna á sér
stað utan Bandaríkjanna - í
þessu tilviki á íslandi."
-Sýnist þér þróun málsatvika
hér vera í svipuðum farvegi og
það sem þú hefur séð utan ís-
lands?
„I erindi mínu mun ég byrja á
að tala um málið almennt en síð-
an kem ég að því sem einkennir
umræðuna hér á íslandi. Það
sem einkennir þessa umræðu al-
mennt er að ekkert
lýðræðisþjóðfélag hef-
ur enn fundið leið til
þess að hemja þessa
hringiðu siðferðfiegra
vandamála, væntinga
um skjóttekinn gróða,
drauma sjúklinga um
bætta heilsu og því
hvers vísindin séu
megnug þegar slag-
orðunum sleppir.“
-En hvað er sérstakt í um-
ræðunni hér?
„Af því að ísland er svo h'tið
land þá hélt ég að hægt væri að
ræða um málin vítt og breitt á
öfgalausan hátt og komast að
einhvers konar skynsamlegri nið-
urstöðu. Gagnstætt því sem er í
► Mike Fortun fæddist í Pitts-
burgh 1958. Hann lauk prófí
frá Harvard-háskóla 1993 í vís-
indasögu. Hann hefur starfað
við kennslu, nú kennir hann
við Rensselaer Polytechnic
Institute og einnig í Boston við
MIT. Hann er kvæntur Kim
Fortun, sem kennir mannfræði
við Rensselaer og hefur rann-
sakað afleiðingar slyssins í
Bophal á Indlandi.
Bandaríkjunum þar sem ríkis-
valdið og erfðafræðifyrirtæki eru
óháð hvort öðru þá vakti það
mikla undmn mína hve sam-
slungnir þessir þættir eru hér,
allt frá því að frumvarpsdrögin
komu í faxi til ráðuneytisins frá
Islenskri erfðagreiningu. Einn
mesti kostur bandarísks samfé-
lags er fjölbreytni og nærri því
skipulögð óreiða og því er skort-
urinn á þessu sviði hér sláandi og
jafnframt mjög varasamur."
- Ertu viss um að þessir þætt-
ir í bandarísku samfélagi væru
heppilegir hér í litlu samfélagi?
„Þetta er mjög góð spuming.
Ef einhvem lærdóm má draga af
deilum um vistfræði og umhverf-
ismál, erfðafræði á þessari öld og
fyrirkomulag lýðræðis þá er það
alltaf, hversu erfitt sem það er
að komast þannig að samkomu-
lagi, ætíð heppilegra og heil-
brigðara til lengdar að taka
ákvarðanir sem viðurkenni í raun
margbreytileika samfélagsins
heldur en ákvarðanir í stfl við
einveldi.“
- Hvað ætlar þú að ræða ann-
að í erindi þínu?
„Nú þegar líkur aukast á því
að Islensk erfðagreining fari á
bandarískan hlutabréfamarkað
þá aukast enn kröfurnar um læsi
fólks á sviði erfðafræði, áhættu-
fjármagns og siðfræði.
Það sem er einnig
gagnlegt við þessa at-
burðarás er það að
þessi hlutabréfamark-
aður er undir opinbero
eftirhti og því verða
fyrirtæki sem ætla að
fara á opinberan
markað að skýra rétt
frá styrk sínum og
veikleika til þess að öðlast traust
eftirlitsvaldsins og markaðarins.
I stuttu máli má segja að sá texti
sem fólk fær til þess að lesa ætti
að verða raunsærri og minna í
stfl við skýjaborgir.“
Þess má geta að eftir hvert er-
indi á málþinginu verða umræð-
ur. Þingið er öllum opið.
Heilbrigðara
að taka
ákvarðanir
sem viður-
kenna marg-
breytileika
samfélagsins