Morgunblaðið - 15.03.2000, Qupperneq 28

Morgunblaðið - 15.03.2000, Qupperneq 28
28 MIÐVIKUDAGUR 15. MARS 2000 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR BÆKUR G r e i n a s a f n ALDARFÖR Eftir Pétur Gunnarsson. Bjartur 1999,129 bls. SÚ VAR TÍÐ að j,essayjan“ var mikils metin bókmenntagrein á Islandi og okkar allra bestu rithöfundar lögðu metnað sinn í að sinna þeirri grein ekki síður en skáldsögunni, smásögunni eða öðrum þeim bókmenntaformum sem þeir fengust við. Hér er vitaskuld átt við þá list að skrifa grein eða ritgerð, sem kannski mætti skilgreina sem stutta hugleiðingu um eitthvað tiltekið afmarkað efni. Halldór Laxness og Þórbergur Þórðarson iðkuðu slík greinaskrif af mikilli list og eftir þann fyrrnefnda munu liggja ein sextán „hrein og klár greinasöfn" út- gefin, fleiri ef skilgreiningin á því hvað telst grein og hvað ekki er útvíkkuð örlítið, eins og fram kemur í greininni ,Af gjörningamanni" sem er ein af sautján greinum í nýlegu greina- safni Péturs Gunnarssonar sem ber titilinn Aldarför. Pétur Gunnarsson er einmitt einn af fáum í hópi íslenskra rithöfunda samtímans sem fást við þetta vanrækta bókmenntaform, þótt reyndar þurfi að útvíkka aðeins skilgreining- una á því hvað telst „grein“ í hans tilviki. Pétur hefur til að mynda sent frá sér tvær bækur sem hafa að geyma brot úr dagbókum hans, Vasa- bók (1989) og Dýrðin á ásýnd hlutanna (1991), sem geta strangt til tekið varla kallast greina- söfn, en geyma engu að síður hugleiðingar Pét- urs um lífið og tilveruna. Á undan þeim sendi Pétur frá sér Sykur og brauð (1987) sem líkist Rýnt í menningu og mannlíf meira „hefðbundnu" greinasafni en þar má finna greinar og erindi um allt milli himins og jarðar, þó sérstaklega um skáldskap og bókmenningu. Kannski má kalla þessa iðju Péturs „menningar- rýni“ - slíkur er oftast tilgangur þeirra sem fást við greinaskrif: að skyggna, greina og túlka menn- ingu samtíðar og fortíðar. Orðið „menning" er þá skilið vítt, enda ná skrif Péturs til siðmenningar, verkmenningar og bókmenning; ar, svo eitthvað sé til tekið. í þessari viðleitni felst löngun til að skilgreina lífið því, eins og segir í Sykur og brauð: „Mikið sem lífið væri einfaldara (og leiðinlegra) ef það væri í eitt skipti fyrir öll og þyrfti ekki stöðugt að vera að skilgreina það upp á nýtt.“ Aldarför hefur að geyma greinar, erindi og ávörp sem öll hafa birst eða verið flutt munn- lega áður. Fyrsti hluti bókarinnar hefur að geyma fimm útvarpserindi sem Pétur flutti „Um daginn og veginn“ í mars 1998 (á bókar- kápu er reyndar ranghermt að þau séu fjögur). Þá koma þrjú erindi undir samheitinu „Málið“ þar sem m.a. er fjallað um eðli tungumálsins og samkeppni orða og mynda. Sérstaklega at- hyglisverð er hin fyrsta af þess- um greinum „Skapandi skrií þar sem Pétur fjallar um listina að skrifa og skapa og ekki síður list- ina að njóta hins skrifaða orðs. Þessi grein, sem er frá 1989, er gott dæmi um listræna „áminn- ingu“ sem er allt of sjaldséð á prenti nú til dags. Kaflinn „Samhengið" hefur að geyma fjórar greinar: tvær um ís- lenskar bókmenntir fyrri alda, eina sem fjallar m.a. um pólítíska drauma og gjaldþrot hugsjóna á 20. öldinni og eina sem skrifuð var í tilefni af 150 ára afmæh Kommúnistaávarpsins. Greinin „Samhengisleysið í íslenskum bókmenntum“, sem skrifuð var 1994, fjallar um fjarveru „bókmenntaarfsins" í hinu daglega (bókmennta)lífi okkar. Pétur saknar bóka um og eftir helstu skáld fortíðarinnar á hillum bókaverslana og í umræðunni. Hann tiltekur fjölda skálda og verka sem virðast týnd og gleymd samtímanum. Svo skemmtilega vill til að allmörg þeirra verka og nafna sem Pétur nefnir hafa nú verið gefin út á einn eða annan hátt (endurútgáfur, ævisögur o.fl.). Þetta bendir Pétur sjálfur á í „Post scriptum" og Pétur Gunnarsson vekur að sjálfsögðu upp vonir um að samheng- ið í íslenskum bókmenntum fari að verða sjáan- legt öllum sem sjá vilja, íyrr en síðar. Síðasti hluti greinasafnsins hefur að geyma fimm greinar um bókmenntir; tvær um Hall- dór Laxness, eina um Þórberg Þórðarson og aðra um Marcel Proust og að lokum eina um þá báða - Þórberg og Proust - þar sem Pétur dregur fram líkindin með verkum þessara tveggja ólíku höfunda. Þessar fimm greinar sýna glögglega að Pétur Gunnarsson er ekki síðri bókmenntafræðingur en rithöfundur. Fengur er að þessum greinum; sérstaklega vil ég nefna greinarnar um Þórberg því, líkt og gildir um marga af mestu rithöfundum okkar, eru verk hans lítt rannsökuð ennþá. Greinar Péturs eru athyglisvert innlegg inn í þá rýru rannsóknarsögu. Reyndar er það svo að nafni Þórbergs Þórðarsonar skýtur víða upp í grein- um bókarinnar, tilvísanir til hans (og Halldórs Laxness) eru sem leiðarstef í gegnum alla bók- ina. Þetta eru greinilega þeir tveir íslensku höfundar sem standa næst hjarta Péturs Gunnarssonar - og skyldi engan undra. Eins og liggur í augum uppi er titáll greina- safnsins er tvíræður. Aldarför getur vísað til ferðarinnar sem nú er lokið, för mannsins um tuttugustu öldina og/eða hann getur vísað til þeirra ummerkja eða fara sem menn skilja eft- ir sig með verkum sínum, orðum og hugsunum. Hvor tveggja skilningurinn á vel við bók Pét- urs. Bók hans spannar menningu tuttugustu aldarinnar, þótt einnig sé litið aftur til bók- mennta fyrri alda, svo og hugað að framtíðinni. Þetta er bók sem ég mæli óhikað með fyrir áhugamenn um íslenska menningu og bók- menntir - og aðra þá sem kunna að meta vel skrifaðan texta. Soffía Auður Birgisdóttir Dansar og leik- ur Grettissögu Þýska danslistakonan Bettina Rutsch sýnir dansleikverk byggt á Grettissögu í Loft- kastalanum í kvöld kl. 20. ÞAÐ ER að vonum að forvitni vakni þegar fréttist af þýskri danslistakonu sem samið hefur heila sýningu inn- blásin af Grettissögu. Og fengur að sýningunni hingað til lands en sendi- ráð Islands í Bonn hefur gert ferðina mögulega. Bettina Rutsch er þekkt í Þýska- landi fyrir frumlegar og listrænar danssýningar sínar þar sem hún beit- ir öllum tiltækum ráðum með dansi, tónlist, texta og leikmunum til að segja sögur sem vakið hafa sköpunar- kraft hennar. Hún er gagnmenntuð, þjálfuð sem ballettdansari og útskrif- uð með doktorsgráðu í miðaldabók- menntum. Þjálfun sína og þekkingu hefur hún sameinað í þá list sem hún hefur orðið þekktust fyrir en hún hef- ur starfað sjálfstætt undanfarin 6 ár sem höfundur og flytjandi sýninga sinna. Þær eru nú orðnar 6 talsins í fullri lengd en auk þess hefur hún tekið þátt í ýmsum smærri verkefn- um og dansað með öðrum þess á milli. Hún var áður dramatúrg og dansari við Borgarleikhúsið í Duisburg en þar er hún sjálf upprunnin. Þar verð- ur í haust haldin eins konar menning- arhátíð með íslensku ívafi, sýndar verða íslenskar kvikmyndir og ís- lenskri sögu og menningu gerð skil með ýmsum hætti. Bettina Rutsch hefur þegar verið bókuð með Grettis- sögu í Borgarleikhúsið þar í bæ. „Grettissaga heillaði mig strax og ég komst í kynni við hana. Ég las hana íyrst í styttri útgáfu, en þegar ég ákvað að semja sýningu eftir sög- unni hafði ég hana alla undir. Þetta var fyrir tveimur árum en fyrir rúmu ári lagði ég ítarlega áætlun um kostn- að og efnistök fyrir íslenska sendiráð- ið í Bonn og sendiherrann var svo góður að styrkja mig til fararinnar hingað,“ segir Bettina í stuttu spjalli við Morgunblaðið. Grettissaga var frumsýnd í Köln hinn 4. febrúar sl., Morgunblaðið/Ásdís Bettina Rutsch er þekkt í Þýska- landi fyrir frumlegar og listræn- ar danssýningar. og hér er einungis fyrirhuguð ein sýning í Loftkastalanum, annað kvöld. „Mörg leikhús í Þýskalandi hafa sýnt sýningunni áhuga og ég hef útbúið 30 mínútna langt kynningar- myndband um sýninguna sem er komið í dreifingu til leikhúsanna. Sýningin sjálf er um 2 klukkustundir í flutningi og hefði reyndar getað orð- ið lengri, því sagan er óendanleg upp- spretta hugmynda." „Grettissaga er mjög nútímaleg saga þrátt fyrir foman uppruna. Ég er sérstaklega hrifin af því hversu flókin persóna Grettir er og hversu fjölbreyttir möguleikamir em til túlkunar sögunnar. Barátta hans við Glám er í mínum huga barátta hans við að sigrast á dauðanum. Þrátt íyrir stundarsigur er honum ljóst að hann mun á endanum deyja sem aðrir dauðlegir menn og óttinn við dauðann fylgir honum upp frá því.“ Bettina segir að meðal Þjóðverja sé mikill áhugi á öllu sem snýr að Is- landi. ,AJnienningur veit ekki mikið um Island og enn minna um íslenskar fornsögur. Margir áhorfenda vom forviða á að svo gömul saga gæti verið svo nútímaleg og fundu margt í sýn- ingunni sem höfðaði sterkt til þeirra." Tónlistin sem notuð er í sýningunni er annars vegar fmmsamin fyrir raf- gítar og hins vegar ýmis hefðbundin íslensk og norræn tónlist. í sýning- unni er mikið lagt upp úr samspili alh-a þátta, dans, munnlegrar frá- sagnar, tónlistar, ljósa og notkunar leikmuna en eðli málsins samkvæmt er umgjörð sýningarinnar að öðra leyti einföldv,Ég lít á mig sem nútíma sögumann. Ég segi sögur með öllum tiltækum ráðum,“ segir Bettina Rutsch sem sýnir Grettissögu í Loftkastalanum miðvikudagskvöld kl. 20. & Tilnefndur til ^ íslensku tónlistaverðlaunanna Geisladiskur Sigurðar Bragasonar barítons og Guðmundar Emilssonar, Mozart forleikir og aríur, er tilnefndur til hinna íslensku tónlistarverðlauna 2000. Fæst í öllum hljómplötuverslunum Tíminn flýtur LEIKLIST Pjölbrautaskólinn á Akranesi, Leiklist- arklúbbur IVFFA ROCKY HORROR PICTURE SHOW Höfundur: Richard O’Brien Þýð- andi: Veturliði Guðnason Leik- stjóri: Ari Matthíasson Tónlistar- stjóri Flosi Einarsson Danshöfundur: Indíana Unnars- dóttir. ÞAÐ þarf svo sem ekki mikla rannskóknarblaðamennsku eða heilu sjónvarpsþáttaseríurnar til að sjá að viðhorf til þess hvað er þolanleg bersögli um kynlífsbrölt mannskepnunnar hafa breyst á síðustu áram. Það nægir að bera saman í huganum frumupp- færslu Leikfélags MH á Rocky Horror á íslandi fyrir tæpum áratug og sýningu Skagamanna sem framsýnd var síðastliðið föstudagskvöld. Sýning Hamra- hlíðarmanna verður nánast tepruleg í samanburðinum, og þótti nógu krassandi þá. Það er hinsvegar fánýtt að deila um hvort breytingin sé til batnaðar eða dæmi um að heimur versn- andi fari. Allavega nenni ég því ekki. Verk á borð við Rocky Horror, sem eru óður til annarra verka og stílbragða, í þessu tilfelli B- hryllingsmynda og gamaldags rokktónlistar, bjóða tæpast upp á nýstárlegar túlkunarleiðir eða frjálsræði í útliti. Stór hluti áhorfenda hefur mótaða skoðun á því hvernig persónurnar eiga að vera og sýningin stendur og fellur með því að brjóta ekki gróflega gegn þessum vænting- um. Þetta próf stenst sýning Leiklistarklúbbi NFFA með glans. Allt útlit er vel útfært og söngur og tónlistarflutningur er með miklum ágætum. Greinilega nóg af söngvuram á Skaganum um þessar mundir. Þá kemst hópurinn sem heild vel frá leikn- um. Sakleysingjarnir lánlausu, Brad og Janet, vora skemmtileg- ir í meðföram Vals Birgissonar og Aldísar Birnu Róbertsdóttur. Sindri Birgisson er Frank N’Further, geimveran og gleði- pinninn á korselettinu, og kemst vel frá því. Sindri var ákaflega mikil „drottning", en á hinn bóg- inn stafaði kannski ekki alltaf nægilegri ógn af honum. Það er reyndar ekki síður á ábyrgð mót- leikaranna að skapa þá stemmn- ingu, það eru þeir sem „leika kónginn" með afstöðu sinni til hans. Þarna hefði Ari Matthías- son mátt leggja skýrari línu. Hjálparkokkurinn Riff-Raff var kraftmikill og skuggalegur hjá Sveinbirni Hafsteinssyni og syst- ir hans var hæfilega dræsuleg hjá Sylvíu Rún Ómarsdóttur. Þá var Columbia Andreu Katrínar Guðmundsdóttur prýðileg. Vöðvabúntið sérhannaða, Rocky, var skorið og smurt eins og vera ber hjá Símoni Óttari Vésteins- syni. Þá var Tryggvi Dór Gísla- son þeir frændur báðir, dr. Scott og Eddie, mótorhjólavillingurinn sem notaður er sem hráefni í vöðvatröllið. Atriðið þegar Frank gengur endanlega frá Eddie var fengið að láni úr uppfærslu Loftkasta- lans og því gefst undirrituðum nú síðbúið tækifæri til að lýsa opin- berlega yfir ánægju með þá snjöllu og hrollvekjandi lausn. Það er síðan enn til marks um breytta tíma að sögumaðurinn, sem fyrrum var virðulegur eldri vísindamaður, fullur vandlæting- ar á framferði persónanna, var hér eins og einn af áhangendum Franks, minnti einna helst á Úlf- hildi Dagsdóttur hryllingsfræð- ing og fór vel á því. Elsa J. Kiesel var sannfærandi sem þessi nýst- árlegi sögumaður, en lenti stund- um i framsagnarvanda sem leik- stjórinn hefði ekki átt að leyfa henni að komast upp með. Rocky Horror er skemmtilegt og síungt verk og höfðar að því er virðist enn til ungs fólks, þótt það sé farið að grána í vöngum. Sýning Skagamanna gerir því góð skil, nútímaleg og hefðbund- in í senn. Þorgeir Tryggvason
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.