Morgunblaðið - 15.03.2000, Page 36

36 MIÐVIKUDAGUR 15. MARS 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Leynd
hér og þar
Ef Sjálfstœðisflokkurinn nýtur meiri
stuðnings fyrirtækjanna en aðrirflokk-
arerþað íhimnalagi mín vegna. En ég
vil vita hverjir eru stórtækastir í stuðn-
ingnum ogþað á við um alla flokkana.

ií
F
YRIRTÆKIÐeraf-
skaplega vel og heið-
arlega rekið, það ætl-
ar að vinna öllum til
gagns og bæta heim-
inn, enginn getur haft neitt á móti
því sem það er að gera. Ef einhver
vill vita nákvæmlega hver á hlut í
því, hvemig árangurinn hefur ver-
ið til þessa, hverjir starfa fyrir það
og á hvaða kjörum er viðkomandi
beðinn um að svara því strax hvað
sé eiginlega verið að dylgja um.
Trúa menn ekki því sem við segj-
um, hvers konar ósvífni er það að
vera hnýsast í okkar mál sem
koma engum öðrum við?
Ónei þetta
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
er ekki lýsing
á því sem
raunverulega
gerðist. Þann-
ig gerast ekki kaupin á eyrinni í
New York. Þar segja menn að
tryggja beri upplýsingu og gegn-
sæi í viðskiptum eins og öðrum
samskiptum, ekki vegna þess að
allir séu svikahrappar heldur tO
þess eins að fólk (aki ákvarðanir
um hlutabréfakaup á eins réttum
og ítarlegum forsendum og unnt
er. Þá er síður hætta á að kaupend-
ur geri mistök, taki til dæmis meiri
áhættu en þeir ætluðu sér.
Oft tekst það en ekki alltaf, sum-
ir reyna auðvitað að svindla eins og
gengur. Við því er ekkert að gera,
reglur tryggja aldrei að allt gangi
vel íyrir sig en auka líkurnar á því.
Mörgum íslenskum stjómmála-
manninum hlýtur að hafa brugðið
iililega í brún. Móðurfyrirtæki Is-
lenskrar erfðagreiningar þarf að
gera bandarísku verðbréfa- og
kauphallamefndinni, SEC, grein
fyrir ólíklegustu hlutum til að fá
skráningu á markaðnum. Ef ekki
er farið rétt með staðreyndir,
reynt að leyna þeim eða beinlínis
skrökva er voðinn vís. Þá er fyrir-
tækjum refsað með útilokun - og
enginn er svo vitlaus að kaupa bréf
þeirra sem haga sér þannig.
Enga leyndarhyggju eða blekk-
ingar, takk. Og þá vaknar spurn-
ingin, hvers vegna eru íslenskir
stjómmálaflokkar og fjármál
þeirra háð allt öðmm viðmiðum?
Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra hefur sagt að flokkar
stjómarandstöðunnar séu fullir af
hræsni þegar þeir vilji ræða hug-
myndir um að opna bókhald flokk-
anna. Þegar maður rifjar upp fjár-
málasögu þeirra síðustu áratugina,
90 milljón króna lánið sem fyrrver-
andi formaður Alþýðubandalags-
ins fékk Landsbankann til að veita
ílokki á heljarþröm og fleira, er
þetta varla ofmælt. En hvaða rök
eru það gegn því að setja almennar
reglur til að fólk viti meira um
hugsanlega hagsmunaárekstra
þeirra sem það ætlar að treysta
íyrir landsstjóm?
Þeir sem mæla að öðru jöfnu
með því að fólk megi afla sér
traustra upplýsinga, beint og milli-
liðalaust, geta einfaldlega ekki tek-
ið fjárstuðning við flokkana út fyr-
ir sviga. Það er útúrsnúningur að
segja að þá muni einstaklingar
hætta að styrkja flokkana vegna
þess að þeir vilji ekki að það frétt-
ist. Hvers konar málstaður er það í
lýðræðisríki sem menn þora ekki
að gangast við opinberlega?
Ef Sjálfstæðisflokkurinn nýtur
meiri stuðnings fyrirtækjanna en
aðrir flokkar er það í himnalagi
mín vegna. En ég vil vita hverjir
eru stórtækastir í stuðningnum og
það á við um alla flokka, þá met ég
sjálfur hvort flokkurinn gætir ann-
arlegra hagsmuna. Enginn efast í
reynd um að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi alla þessa hluti lagalega á
hreinu, heldur nokkur að þar sé
verið að brjóta lög þótt flokkurinn
vilji ekki gefa upp hverjir veita
honum fjárstyrk?
Ráðherrann sagði einnig í sjón-
varpsviðtali að flokkamir hér væra
fátækir og gætu ekki með leynd
átt stórfé í erlendum bönkum eins
og gerst hefði í Þýskalandi.
„Þar era reglurnar, mjög sterk-
ar reglur og því miður hafa þær
verið þannig að menn enda með
því að fara í kringum þær, bæði
sósíaldemókratarnir hafa þá að-
ferð að þeir stofna félög sem að
fólkið leitar til og félögin síðan
styrkja kratana og þá þarf ekki að
gefa neitt upp,“ sagði for-
sætisráðherra.
Það er óneitanlega furðulegt að
heyra formann Sjálfstæðisflokks-
ins gefa í skyn að reglumar um
fjárstuðning við flokka í Þýska-
landi séu vondar og ýti undir að
menn beiti örþrifaráðum. Ekki
einu sinni talsmenn Kristilegra de-
mókrata þar í landi hafa gagmfynt
reglumar heldur viðurkennt að
þeir hafi brotið þær og þeir ætli
aldrei að gera það aftur. Og hvaða
félög í Þýskalandi á hann við?
Hins vegar era yfir 4.000 svo-
nefndar PAC-nefndir (Political
Action Committees) í Banda-
ríkjunum. Þar fara menn í kring-
um lög er takmarka stuðning fyrir-
tækja og einstaklinga við flokkana,
stoftiaðar era PAC-nefndir um ein-
stök málefni. Nefndin má síðan
styðja frambjóðendur af mikilli
rausn. Umbætur á lögum og
reglum um fjárstuðning við flokk-
ana tvo sem öllu ráða vestra era
eitt heitasta málið meðal al-
mennings í forkosningunum. Fólki
ofbýður fjárausturinn og potið.
Það vill markvissari reglur og
myndi krossa sig ef því væri gert
að sætta sig við leyndina sem hér
hefur tíðkast.
Formaður Sjálfstæðisflokksins
getur haldið áfram að hamra á
andstæðingum sínum á þingi en
það breytir alls engu um viðhorf
okkar sem gætu ekki kært sig
minna um hagnað eða hallarekstur
væntanlegs Samfylkingarbanda-
lags. Auðvelt verður að sjá hvort
raunveraleg sinnaskipti hafa orðið
hjá vinstrimönnum. Þá munu þeir
leggja fram framvarp um að öll
stærri framlög til flokkanna verði
upplýst og fylgja málinu eftir.
Alþingi ætti auk þess að setja
sér eigin reglur um að þingmenn
segi hlutlausri nefnd frá eign sinni
í fyrirtækjum og síðan gæti nefnd-
in í samráði við þingmanninn rætt
hvert tilvik þegar augljós hætta er
á hagsmunaárekstri. Til dæmis
þegar eigandi kvótafyrirtækis tek-
ur þátt í umræðum og atkvæða-
greiðslum um breytingar á kvóta-
lögum. Það er móðgun við
kjósendur og heilbrigða skynsemi
að vilja ekki viðurkenna að jafnvel
heiðarlegustu menn hljóta að
lenda í siðferðisvanda við slíkar að-
stæður.
Tryggjum
umgengnisrétt barna
ÞÚSUNDIR íslenskra barna líða
fyrir það að kerfið býr ekki yfir nægi-
legum úrræðum til að
tryggja umgengni
þeirra við báða foreldra
sína, sömuleiðis fjöldi
foreldra, - foreldra sem
þrá samvistir við börn
sln, en er meinað um
samskipti við þau. Þessi
mál era eins marg-
breytileg og þau era
mörg, en hér á landi er
þetta hlutfallslega
stærra mál en víða ann-
arsstaðar, þar sem
hjónaskilnaðir era tíð-
ari hér og fleiri börn
fæðast utan hjóna-
bands.
Hér á landi nema
hjónaskilnaðir 40% af
fjölda hjónavígslna á ári, en slit á
óvígðri sambúð era ekki meðtalin.
Fyrir Alþingi liggja nú tvö frum-
vörp frá mér, ásamt öllum þingflokki
Samfylkingarinnar, þar sem lögð era
til úrræði til að tryggja það að börn
fái notið umgengni við báða foreldra
sína eftir skilnað, sambúðarslit eða
þegar annað foreldra sinnir ekld um-
gengni við bamið sitt. Annarsvegar
er lögð til ókeypis skilnaðarráðgjöf til
að leysa þessi mál og hinsvegar að
sýslumenn skuli skipa barni talsmann
á meðan umgengnismál era leyst.
Fagleg skilnaðarráðgjöf skylda
Oll böm eiga rétt á umgengni við
báða foreldra sína samkvæmt alþjóð-
legum sáttmálum sem við Islending-
ar eram aðilar að. Tryggja þarf með
lagasetningu að þau fái notið þess
réttar.
Við teljum nauðsynlegt að koma
upp hér á landi vandaðri skilnaðar-
ráðgjöf í tengslum við hjónaskilnaði
og sambúðarslit. í
frumvarpinu leggjum
við til að skilyrði fyrir
útgáfu skilnaðarleyfis,
eða staðfestingu for-
sjárákvörðunar, sé að
foreldrar hafi sótt 1-5
ráðgjafartíma, þar sem
lögfræðingar og félags-
ráðgjafar eða sálfræð-
ingar aðstoða foreldra
við að ganga frá forsjár-
og umgengnismálum.
Þetta er fyrirbyggj-
andi úrræði sem hefur
reynst vel annars stað-
ar, m.a. í Noregi, og er
talið að slíkt fyrirkomu-
lag spari einstaklingum
og samfélaginu í heild
bæði orku, tíma og fjármuni. Dóms-
málaráðherra býður nú slíkt úrræði í
tihaunaskyni í Reykjavík, sem er
mjög jákvætt, en við teljum að þetta
þurfi að lögfesta og tryggja öllum for-
eldram.
Ég hef áður lagt til þessar leiðir í
þingmáli á síðasta kjörtímabili og var
tillögunni vísað til ríkisstjómarinnar.
I umsögn um það þingmál frá Félagi
einstæðra foreldra kom fram að eitt
viðtal við báða foreldra getur verið
árangursríkt til að eyða spennu milli
þeirra. Þar kemur einnig fram að
deilur foreldra snúast oftar um óupp-
gerðar tilfinningar en velferð bai-n-
anna.
Barnið fái talsmann
Rétt barnsins verður ávallt að hafa
í fyrirrúmi. Því leggjum við til að
skipa skuli barni talsmann um leið og
ági'einingur verður um umgengni.
Barnavernd
Þetta eru úrræði, segir
Asta R. Jóhannesdóttir,
sem miða gagngert að
því að styrkja fjöl-
skyldutengsl í þágu þús-
unda barna og foreldra.
Talsmaður gæti þá orðið milli-
göngumaður milli foreldra og einnig
milli foreldra og barns. Einnig sé
unnt að óska eftir því við sýslumann
að barni sé skipaður talsmaður ef for-
eldri sinnir ekki umgengnisskyldu
sinni við barn. Oft stafar áhugaleysi
foreldris gagnvart bami af óuppgerð-
um tilfinningum gagnvart bamsmóð-
ur eða bamsfóður.
Hlutverk talsmanns yrði fyrst og
fremst að gæta hagsmuna barnsins
og tryggja því umgengni við forsjár-
laust foreldri eða forsjárforeldri sem
það býr ekki hjá. Eðlilegt væri að
skipa barni talsmann um leið og um-
gengnismál er komið í hnút. Talsmað-
ur sem hefur aðeins það hlutvei’k að
standa vörð um hagsmuni bams ætti
að geta komið sambandi á milli for-
eldra þegar svo háttar.
Skilnaðarráðgjöfin og skipun tals-
manns miða að því að laða fram hæfni
foreldra til að sinna hlutverki sínu og
skila hamingjusamari einstaklingum
út í þjóðfélagið. Þetta era úmæði sem
miða gagngert að því að styrkja fjöl-
skyldutengsl í þágu þúsunda barna
og foreldra á íslandi.
Höfundur er alþingisnmður.
Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir
Kaup á kynlífí eru mis-
notkun og valdbeiting
Á undanfömum ár-
um hafa samkomustað-
ir, svokallaðir nektar-
dansstaðir, skotið upp
kollinum bæði í Reykja-
vík og annars staðar á
landinu og í tengslum
við starfrækslu þeirra
hefur bæði verið talað
um vændi og eiturlyfja-
sölu. I dagblöðum við-
gangast alls kyns
auglýsingar um ýmiss
konar kynlífsþjónustu
og á netinu fer fram
umfangsmikil auglýs-
ingarstarfsemi fyrir
klámþjónustu, auk þess
sem talið er að í tengslum við
ákveðnar vefsíður sé stundað skipu-
lagt vændi. Því miður hafa íslensk yf-
irvöld ekki ráðið við að stemma stigu
við þessari starfsemi sem þannig
virðist blómstra í skjóli þess að allt
eigi að vera falt og allir eigi að geta
valið sér lífsmáta, hversu niðurlægj-
andi og lítilmótlegur sem hann kann
að vera. Margumrædd „nútímavæð-
ing“ íslensks samfélags birtist þvi í
ýmsum myndum - og mörgum satt að
segja heldur ógeðfelldum.
Nú hafa þingkonur Vinstrihreyf-
ingarinnar - græns framboðs lagt
írarn á Alþingi tillögur um breytingar
á almennum hegningarlögum þar
sem leitast er við að stemma stigu við
starfrækslu hvers konar kynlífsþjón-
ustu. Markmiðið með tillögum okkar
er að beina refsingum við brotum að
þeim sem kaupa slíka þjónustu eða
hafa líkama annarra sér að féþúfu
auk þess sem við viljum stemma stigu
við þeirri opinbera og ógeðfelldu
klámþjónustu sem greinilega er
stunduð á vegum símafyrirtækja og
mikið auglýst í fjölmiðlum, bæði
prentmiðlum og á öldum ljósvakans.
Þá er í frumvarpinu gert ráð fyrir að
frumvaip dómsmálar-
áðherra um breytingu á
210. gr. laganna (359.
mál) sem liggur fyrir og
bíður afgreiðslu þings-
ins verði samþykkt. Þar
era hert ákvæði refs-
ingar við að flytja inn
eða hafa í vörslu sinni
bamaklám hvers konar.
Samkvæmt leiðbein-
andi reglum sem jafn-
réttisnefnd Evrópu-
ráðsins og ráðherra-
nefnd þess hafa nýlega
afgreitt telst mansal til
kynlífsþrælkunar eða
kynlífsmisnotkunar
vera til staðar „þegar einstaklingur,
lögpersóna og/eða samtök útvega og/
eða flytja innan lands eða milli landa
á löglegan eða ólöglegan hátt ein-
staklinga, jafnvel með samþykki
þeirra, í þeim tilgangi að nýta þá kyn-
ferðislega í gróðaskyni og beita til
þess meðal annars þvingunum, eink-
um ofbeldi eða hótunum, blekkingum
og misnotkun valds eða misnota sér
bága stöðu einstaklinganna." Þetta
kom fram í máli Elsu Þorkelsdóttur í
afar áhugaverðu erindi hennar um
mansal á fræðslufundi sem haldinn
var nýlega í Reykjavík.
Kaup á kynlífi og kynlífsþjónustu
era því gróf valdbeiting, kynferðis-
legt ofbeldi, þar sem valdastaða þess
sem kaupir, selur eða hefur milli-
göngu um þjónustuna er staða hins
sterka. Þá er þess einnig að geta að
talið er að verslun með konur til kyn-
lífsþrælkunar sé oftast tengd annarri
glæpastarfsemi, svo sem eiturlyfja-
smygli, peningaþvætti og öðram
ólöglegum athöfnum. Það er því ekki
að ófyrirsynju að okkur þykir mikil-
vægt að nú þegar verði tryggt í ís-
lenskri hegningarlöggjöf að á slíkum
glæpum verði tekið af festu og sér-
Valdbeiting
Kaup á kynlífí og kyn-
lífsþjónustu eru gróf
valdbeiting, kynferðis-
legt ofbeldi, segir
Þuríður Backman, þar
sem valdastaða þess
sem kaupir, er staða
hins sterka.
stök áhersla lögð á að draga notendur
kynlífsþjónustu til ábyrgðar ekki síð-
ur en seljendur hennar.
Afleiðingar vændis eða sölu hvers
kyns kynlífsþjónustu era iðulega
mjög svipaðar og hjá öðram þolend-
um kynferðisofbeldis, þ.e. brotin
sjálfsmynd, sjálfsfyrirlitning, þung-
lyndi, sjálfsvígsþankar og tihaunir til
sjálfsvíga. Ótal kannanir hafa einnig
sýnt að konur sem selja líkama sinn
era að stóram hluta konur sem beitt-
ar hafa verið kynferðisofbeldi í
bemsku og hafa því alla tíð staðið
höllum fæti í h'finu. Á síðari áram hafa
fátækt og litlar vonh um mannsæm-
andi framtíð einnig knúið fólk til
vændis og auðveldað þannig þeim
sem kaupa kynlífsþjónustu eða ger-
ast milligöngumenn um slíkt að ná
valdi yfir þeim.
Vændi á íslandi
í grein efth Áshildi Bragadóttur
stjómmálafræðing (Vera, 1. tbl. 2000)
kemur fram að þótt ekki sé hægt með
neinni vissu að alhæfa um útbreiðslu
vændis hér á landi sé líklegt að vændi
sé stundað hér, enda hafi nokkrir tug-
h einstaklinga sem stundað hafa
Þuríður Backman