Morgunblaðið - 13.04.2000, Síða 55

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 2000 55
Halldór heima hjá sér og þannig at-
vikaðist það að á þessum árum
kynntist ég einnig eiginkonu Hall-
dórs, Sigríði Guðmundsdóttur. Ég
minnist þess að í íyrstu var ég nokk-
uð kvíðinn að koma á heimili þeirra
en sá kvíði reyndist ástæðulaus því
að þar var mér tekið tveim höndum,
andrámsloftið var óþvingað og þar
leið mér vel. Fjölmargir nemendur
Halldórs úr háskóla _ og utan hans
sakna nú vinar í stað. í Heimskringlu
segir frá því að Erlingur Skjálgsson
hafði marga menn í þjónustu sinni og
þar segir: Öllum kom hann til nokk-
urs þroska. Pessi orð flnnst mér eiga
vel við um Halldór. Honum var
einkar lagið að laða hið besta fram
hjá nemendum sínum.
Þótt Halldór hafi verið prófessor í
íslensku nútímamáli var hann ekki
síður vel að sér í fornu máli enda
lagði hann ávallt ríka áherslu á að sá
sem fengist við íslenskt mál yrði jafn-
framt að vera þaulkunnur bókmenn-
tum, sögu og menningu íslands.
Jafnframt brýndi hann fyrir nem-
endum sínum að þeir yrðu að sýna
heimildum tilhlýðilega virðingu,
túlka þær rétt og fara rétt með til-
vitnanir í þær. Kennarinn Halldór
Halldórsson var sjálfum sér sam-
kvæmur að þessu leyti sem fræði-
maður. Sérsvið Halldórs var orð-
fræði og í ritum hans um það efni
kemur nákvæmni hans vel fram og
hve víðtæk þekking hans var á mál-
heimildum, bókmenntum og menn-
ingarsögu. Þetta kemur t.d. glöggt
fram í einu höfuðrita hans, Islensku
orðtakasafni, en einnig öðrum ritum.
Halldór hafði mikil áhrif á samtíð
sína og mótaði um margt íslenska
málstefnu á síðari hluta 20. aldar.
Hann var afar fjölhæfur fræðimaður
og segja má að hann hafi látið sér fátt
óviðkomandi er snerti íslenskt mál.
Hér skal fátt eitt nefnt. Hann bar
nýyrðasmíð mjög fyrir brjósti og
sjálfur var hann hagur orðasmiður
auk þess sem hann var ráðgjafi Orð-
anefndar byggingarverkfræðinga frá
árinu 1983 og allt fram á síðustu ár.
Um átján ára skeið (1964-1982) var
hann formaður stjómar Orðabókar
Háskólans og hafði margháttuð áhrif
á störf stofnunarinnar. Enn fremur
var hann fyrsti formaður Islenskrar
málnefndar (1965), forseti Vísindafé-
lags íslendinga (1968-71) og ritstjóri
Skímis (1954—67) svo að fátt eitt sé
nefnt. Þá var hann þráfaldlega kall-
aður til starfa í nefndir er fjölluðu um
stafsetningarmál, skólamál, ömefni,
mannanöfn og fleira af þeim toga.
Avallt lagði hann gott til málanna,
þar naut hann visku sinnar, þekking-
ar og reynslu.
Halldór Halldórsson var gæfú-
maður í einkalífi sínu og starfi. Eng-
um gat blandast hugur um að þau
Halldór og Sigríður vom einkar sam-
hent, jafnt heima fyrir sem á starf-
svettvangi innan veggja háskólans.
Með framlagi sínu til íslenskra fræða
hefur Halldór Halldórsson reist sér
óbrotgjaman minnisvarða. - Blessuð
sé minning hans.
Jón G. Friðjónsson.
Ég vil, í nafni íslenskrar mál-
nefndar, minnast Halldórs Halldórs-
sonar prófessors, sem nú er látinn í
hárri elli.
Halldór var fyrsti formaður Is-
lenskrai- málnefndar, en hún var
stofnuð með bréfi menntamálaráðu-
neytis 30. júlí 1964. í fyrstu mál-
nefndinni sátu, auk Halldórs, Bjarni
Vilhjálmsson, síðar þjóðskjalavörð-
ur, og Þórhallur Vilmundarson pró-
fessor, en fljótlega bættist Jónas
Kristjánsson, síðar prófessor, í hóp-
inn sem varamaður. Að öðmm ólöst-
uðum má fullyrða að Halldór hafi
verið helsti hvatamaður hérlendis að
stofnun íslenskrar málnefndar, en
einnig kom til hvatning frá málnefnd-
um á Norðurlöndum, ekki síst
Danskri málnefnd. Þótt Halldór hafi
ekki setið lengi í íslenskri málnefnd,
því hann vék úr henni í árslok 1965,
þegar við tók Jakob Benediktsson
orðabókarstjóri, era störf hans í
þágu nefndarinnar og almennt í þágu
málræktar á þeirri öld sem nú er að
líða meiri en flesfra annarra. Áður en
málnefndin var stofnuð hafði Halldór
átt sæti í Orðabókarnefnd Háskólans
og einnig setið í sérstakri nýyrða-
nefnd, sem starfaði á vegum Örða-
bókarinnar. Þessi nýyrðanefnd var í
raun iyrsti vísir að Islenskri mál-
nefnd.
Rannsóknir Halldórs sem prófess-
ors vom ekki síst á sviði orðfræði, en
hann var prófessor í nútímamáli og
hagnýtri málfræði. Það var því eðli-
legt að starf hans sem prófessors
tengdist málrækt. Islensk máfrækt
hefur jafnan snúist öðm fremur um
orðaforðann og þann vanda sem við
blasir þegar tala á um framandleg
efni á íslensku. Ritgerðir hans um
nýgervinga, sem hann kallar svo, í ís-
lensku máli em einkar glöggar, en
þar gerir hann meðal annars grein
fyrir því hvernig ný orð verða til í
málinu, ýmist sem tökuorð, nýmynd-
uð orð eða nýmerkingar. Tökuorð
era fengin að láni úr erlendum tung-
um og löguð að íslenskum rithætti og
beygingu, nýmyndanfr kallar hann
þau orð sem smíðuð em úr innlend-
um efniviði, en nýmerkingar er það
þegar hefðbundin orð taka nýja
merkingu. Þótt Halldór hafi verið
málræktarmaðm- og málfræðingur
hvort tveggja í senn, vora honum
ljósari en mörgum öðmm mörkin á
milli fræðimennsku og málræktar-
starfs. Málræktarstarf er hugsjóna-
starf, en fræðimennskan er tilfinn-
ingalaus og tekur ekki afstöðu. Á
þetta lagði hann ávallt n'ka áherslu
við nemendur sína og aðra sem starfi
hans tengdust. Eftir að Halldór
hætti störfum sem prófessor við Há-
skóla Islands vann hann um áratugi
sem málfræðilegur ráðunautur verk-
fræðinga við íslenskun íðorða.
Að leiðarlokum skulu Halldóri
færðar sérstakar þakkir fyrir giftu-
drjúg störf í þágu Islenskrar mál-
nefndar og málræktar í landinu.
Aðstandendum hans era sendar
dýpstu samúðarkveðjur.
Kristján Árnason, formaður
Islenskrar málnefndar.
Halldór Halldórsson prófessor var
á áram áður íslenskukennari við
Menntaskólann á Akureyri og hafði
tekið við því starfi nokkram árum
fyrr en ég kom í þann skóla.
Þegar okkur Guðna mági hans
datt í hug, ásamt tveimur öðram, að
koma upp söngkvartett til skemmt-
unar á kaffikvöldi 4. bekkjar fengum
við aðstöðu til æfinga heima hjá Hall-
dóri og Sigríði í Brekkugötunni, því
auðvitað varð allt að fara leynt um til-
tækið.
Nutum við leiðbeininga þeirra
hjóna í okkar alvarlegu tilraun til
listsköpunar en ekki síður var okk-
ur hald í hughreystandi ummælum
sem við meðtókum fegins hendi jafn-
framt kærkomnum trakteringum úr
hendi húsmóður.
Halldór var ekki mikill að vallar-
sýn, grannholda sem hann var alla tíð
og í lægra meðallagi að hæð. Hann
gekk nokkuð álútur, hægur og ljúfur
í viðmóti. Piltungar á rölti í miðbæj-
arlífi Akureyrar sem litu kennara-
hjónin á sinni síðdegisgöngu hinum
megin götu undraðust og ræddu af
gerhygli sín í milli hvemig í ósköpun-
um Halldór hefði getað náð í svo fal-
lega konu. Litum við mjög upp til
hans fyrir það afrek og fannst líkleg-
ast að hann hefði beitt vestfirskum
göldram, en auðvitað skynjuðum við
síðar að afrekið skýrðist m.a. af þeim
sérstæða, djúpvitra og aðlaðandi
persónuleika sem Halldór bjó yfir.
Mér líkaði kennsla Halldórs í ís-
lenskri málfræði mætavel. Hann var
nákvæmur, útskýrði þróun og eðli
málsins með lýsandi hætti. Hann
gladdist yfir góðri frammistöðu
nemandans, fann að og gagnrýndi
með velvilja en nauðsynlegum
þunga. Skopskynið í lagi.
Kynni eða samskipti stúdenta
M.A. 1944 við Halldór og Sigríði, en
hún lést fyrir tveimur árum, hafa lík-
lega haldist samfelldari en títt er um
aðra árganga. Má rekja þau tengsl ef
til vill að einhverju leyti til þess að
Guðni er í okkar hópi, svo og hins að
Runólfur Þórarinsson norrænufræð-
ingur, okkar inspector scholae, og
Halldór vora miklir mátar. Þau hjón
vora með í mörgum meiri háttar af-
mælum bekkjarins og eftfr að heilsa
þeirra bilaði, var þeirra ávallt minnst
við þau tækifæri gætu þau ekki
mætt. Við andlát Halldórs hefði Run-
ólfur án efa látið í sér heyra með
skrifum á þessum vettvangi ef van-
heilsa hefði ekki hamlað.
Stúdentar frá M.A. 1944 senda sín-
um gamla kennara hinstu kveðju.
Víkingur Heiðar Arnórsson.
Þakklæti kemur upp í hugann er
ég minnist Halldórs föðurbróður
míns. Einkar kært var með þeim
bræðram og man ég fyrst eftir hon-
um úr bréfum er bárast reglulega frá
Akureyri og sögðu frá Halldóri og
fjölskyldu hans. Eins og samgöngum
var þá háttað var svo langt á milli Ak-
ureyrar og Reylqavíkur að kynni
urðu eingöngu um bréf og myndir.
Þó fengum við snemma á tilfinning-
una að þai' færi einstaklega skemmti-
leg og samhent fjölskylda og var hún
okkur enn nákomnari þar sem móðir
okkar og Sigiíður kona Halldórs
vora náskyldar.
Svo barst okkur stórfrétt. Frænd-
fólkið á Akureyri ætlaði að flytja suð-
ur. Halldór fékk stöðu við Háskóla
Islands og við bömin veltum mikið
fyrir okkur orðinu dósent. Fengum
við þá skýringu að fyrst væri há-
skólakennari dósent í sjö ár en yrði
síðan prófessor. Við þekktum mann
sem var prófessor svo að þessi orð-
skýring hitti í mark. Oft síðar tengd-
ust samskipti við Halldór orðaskýr-
ingum og vora þær nákvæmari en
þessi. Við höfðum haft rétt fyrir okk-
ur í tilfinningum okkar um skemmti-
legt heimilislíf og eftir að Halldór,
Sigríður og bömin vora komin í
Eskihlíðina var gjama ferðast í Aust-
urbæ-Vesturbæ-hraðferð til að heim-
sækja þau. Meiri fjarlægð varð þó á
milli er þau fluttu til Hafnarfjarðar,
en þá fengum við hins vegar að sjá
miklu meira af Halldóri sjálfum því
að þá kom hann til okkar á degi
hverjum og snæddi hádegisverð og
spjölluðu þeir bræður þá margt. Mér
er t.d. minnisstætt er Halldóri var
sagt að Stalín væri látinn að viðbrögð
hans vora: „Blessaður karlinn." Ekki
stóð þetta lengi því að faðir minn lést
og móðir mín fór út að vinna svo að
hádegisverðir með gestum heyrðu
sögunni til. Halldór reyndist okkur
stoð og stytta í þeim erfiðleikum. Á
unglingsáram heimsótti ég þau oft á
Hagamelinn en þar hafði Guðmund-
ur sonur Halldórs, sem nú er nýlát-
inn, komið sér upp útvarpsaðstöðu
svo að unnt væri að hlusta á erlendar
útvarpsstöðvar og leyfðist okkur að
hanga yfir því í tíma og ótíma án þess
að amast væri við. I Hafnarfirði var
nágranni Halldórs Benedikt Ög-
mundsson skipstjóri og tókust með
þeim kynni vegna áhuga beggja á ís-
lensku máli. Sótti Halldór í sjóð
Benedikts um íslenskt sjómannamál
og veltu þeir fyrir sér nýyrðum. Naut
ég góðs af þeim kynnum, er mig
vantaði sumarvinnu á unglingsáram
mínum og Halldór sannfærði Bene-
dikt um að ég væri fær um að verða
háseti á skipi hans. Ekki var auðvelt
að fá slíkt skiprám á þeim tíma og
reyndist þetta mikil hjálp heimili
mínu og skólagöngu minni.
Meðan ég var við nám erlendis
heimsótti ég Halldór, þegar ég var í
leyfum hér heima. Varð mér þá ljós-
ara en fyrr hve gestkvæmt var á
heimili Halldórs og Sigríðar og hve
boðin og búin þau vora að greiða
hvers manns götu. Eitt sinn var
staddur hjá Halldóri maður sem var
á leið utan til sendikennarastai'fa.
Ekki datt mér í hug annað en að þar
færa aldavinir, er ég sá hver aðstoð
var veitt, en frétti síðar að þeir hefðu
þarna hist í fyrsta skipti. Gaman var
að hitta Halldór á vinnustað sínum
og lenda í hrókaræðum um efni á
borð við -n- í ef. ft. kvk. orða sem
enda á -a í nf. et. eða hvort nota eigi
tveim eða tveimur í þgf. með fremstu
fræðimönnum um íslenskt mál. Þá
var jafnan gott að hringja í hann og
fá ráðleggingar um orð og notkun
þefrra og var úr öllu slíku greiðlega
leyst. Safnaði hann þekkingu allt
fram í andlátið og þótt hann hafi
miklu af henni á bækur komið er
hætt við að veraleg kunnátta hafi nú
horfið og er að mikill skaði.
Við systkinin og móðfr okkar,
Sigrán Guðbrandsdóttir, vottum
frændfólki okkar og venslafólki þess
okkar dýpstu samúð vegna hins
þunga harms sem að því er kveðinn
vegna andláta Halldórs og Guðmun-
dar, sonar hans.
Halldór Ármannsson.
ANNA SIGRUN
WIIUM KJARTANS-
DÓTTIR
+ Anna Sigrún
Wiium Kjartans-
dóttir fæddist í
Hveragerði 19. mars
1972. Hún lést á Rig-
ens-sjúkrahúsinu í
Stavanger 25. mars
siðastliðinn og fór út-
för hennar fram frá
Hveragerðiskirkju
12. apríl.
Elsku Anna frænka.
Það er sárt að hugsa til
þess að þú sért ekki
lengur meðal okkar. En
minningin um yndislega frænku sem
elskaði og naut lífsins verður alltaf
okkar. Þau ár sem við áttum saman í
Noregi era okkur ógleymanlegar
minningar og þó svo að hafið skildi
okkur að síðustu árin, varstu alltaf
sama góða Anna. Mér er minnis-
stætt eitt sumar sem þú komst og
dvaldir hjá okkur og við skrappum í
Bláa lónið. Við sleiktum sólina og
röbbuðum um heima og geima, og þú
sagðir mér hvað lífið væri yndislegt
og við skyldum njóta þess vel. Það
var erfitt að geta ekki verið nær þér í
veikindum þínum en þú vissir að
hugur okkar var alltaf hjá þér. Að fá
að njóta jólanna og fagna nýrri öld
með þér gaf okkur ómetanlegar
minningar, minningar um ótrálegan
dugnað þinn og jákvæðni sem ávallt
fylgdi þér.
Elsku frænka, við kveðjum þig
með söknuði og tráum því að Guð
taki þá til sín sem honum þykir vænt
um og minningar um elskulega
frænku sem okkur þótti svo afar
vænt um, hjálpa okkur að þerra tár-
in, læra að lifa með sorginni og horfa
fram á við.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Pig umvefji blessun og bænir,
égbiðaðþúsofirrótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta,
þásælteraðvitaafþví
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér,
og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfin úr heimi,
ég hitti þig ekki um hrið,
þín minning er ijós sem lifir
oglýsirumókomnatíð.
(Þórunn Sig.)
Elsku Chris, Inga, Daddi, Krist-
ján og aðrir ættingjar, góður Guð
styrki ykkur og styðji á sorgarstund.
Kveðja.
Þín
Elín frænka, Stefán, Birgitta,
Alexander og Hlynur.
fóram í sund í góða
veðrinu og sátum í
Frogneparken og
borðuðum ís. Og alltaf
nennti stóra frænka að
hafa mig með, og alltaf
var það jafn gaman. Þú
bjóst yfir ótrálegum
baráttuhug, sem sýndi
sig þegar þú ákvaðst að
koma til okkar um jólin
og eyða þeim með okk-
ur, þrátt fyrir allt erfið-
ið. Þessi síðustu jól
okkar saman mun ég
varðveita á góðum stað
í hjarta mínu um ókom-
in ár og minningin um þig mun ávallt
lýsa mér veginn.
Hvfldu nú í friði, elsku Anna mín,
og megi Guð gefa að þú getir horft
niður til allra sem minnast þín með
hlýjum hug.
Ég fylgdi þér að fjörusandi á fjarlæga
braut.
Og báturinn þig bar frá landi í blámóðu
skarírá
Svo gekk ég heim að gamla bænum og grét
þarhþótt.
En andvarpsstuna barst með blænum þá
bleiku nótt.
Þú lýstir mér með ljósi þínu við lífsins
borð.
Þau ljóma enn í hjarta mínu, þín
hinstu orð.
Hve minning þessi í mætti sínum er mjúk
og sár,
því ennþá hníga af augum mínum eldheit
tár.
Og þráin vakir himinheiða og heillar mig:
að fljúga yfir fljótið breiða og finna þig. ''
Ástarkveðja.
Elsku Chris, Inga, Daddi og
Stjáni. Megi Guð vera með ykkur og
styðja ykkur á erfiðum tímum.
Erla Kristin „litla frænka“.
Formáli
minningar-
greina
ÆSKILEGT er að minningar-,
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram í
formálanum, sem er feitletrað-
ur, en ekki í greinunum sjálf-
Elsku Anna mín. Það er svo sárt
að horfast í augu við þá staðreynd að
nú sértu farin. Farin yfir í annan og
betri heim, þar sem einhver hefur
þurft á þér að halda. Þó er gott að
hugsa til þess að þú sért loksins
hraust og þér líði vel. Ég mun alla
æ\d minnast þín, yndislegrar frænku
sem alltaf var svo jákvæð og glöð.
Þú varst alltaf fyrirmynd, alltaf
svo góð við litlu frænku. Ég minnist
þeirra stunda með söknuði þegar ég
var síðast í Noregi og við eyddum
svo mörgum góðum dögum saman,
Gróörarstöðin ™
mtCtHLÍÐ ♦
Hús blómanna
Blómaskreytingar
við öll tækifæri.
Dalveg 32 Kópavogi sími: 564 2480
DaCía '\ \ Msll7kki»r
P E R L A N
Sími 562 0200
tíctxriix mxi xxii£