Morgunblaðið - 01.07.2000, Blaðsíða 31

30 LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
+
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrimur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BREYTTAR ADSTÆÐUR
SVIPTINGARNAR í gengi ís-
lenzku krónunnar á rúmri viku
sýna, að við búum við gjör-
breyttar aðstæður á gjaldeyrismark-
aðnum og í efnahagslífinu almennt.
Hinn 19. júní sl. hækkaði Seðlabanki
Islands vexti í því skyni að viðhalda
miklum vaxtamun við útlönd, en áður
höfðu seðlabankar helstu viðskipta-
landa okkar hækkað sína vexti. Með
vaxtahækkun stuðlar bankinn að því
að hagstætt er að eiga krónur, sem að
öðru óbreyttu ýtir undir gengi krón-
unnar og spornar þannig gegn verð-
bólgu.
Krónan hafði tekið að lækka í byrj-
un mánaðarins og hafði lækkað um
tæplega þrjú prósent þegar Seðla-
bankinn tók ákvörðun um vaxtahækk-
un. Vaxtahækkunin reyndist hins veg-
ar skammgóður vermir því eftir
tveggja daga hækkun tók krónan að
lækka á ný. í lok síðustu viku og byrj-
un þessarar urðu mikil viðskipti á
krónumarkaði og var þá háum upp-
hæðum veðjað á lækkun krónunnar.
Til að verja gengið greip Seðlabankinn
inn í þá þróun með kaupum á krónum á
millibankamarkaði og gekk lækkunin
þá nokkuð til baka. Þó er krónan fyrir
neðan það sem hún var þegar vaxta-
hækkunin var ákveðin. Birgir ísleifur
Gunnarsson seðlabankastjóri hefur
lýst þeirri skoðun bankans að engin
efnahagsleg rök styðji lækkun krón-
unnar heldur hafi verið um skipulagða
spákaupmennsku að ræða. Atlaga hafi
verið gerð að krónunni, en bankinn
hyggist verja hana. Síðustu daga hefur
hann sýnt þessi áform sín í verki og
hefur náð markmiðum sínum í öllum
meginatriðum.
Islenska krónan er ekki fyrsti
gjaldmiðillinn sem orðið hefur fyrir
slíkri atlögu spákaupmanna. Ýmsar
slíkar atlögur hafa verið gerðar á síð-
ustu árum og má nefna sem dæmi
fræga atlögu sem George Soros er tal-
inn hafa staðið fyrir að breska pundinu
árið 1992. Endaði hún með því að
pundið fór út úr gengissamstarfi
Evrópu. Fyrst pundið og sumir aðrir
gjaldmiðlar hafa neyðst til að láta und-
an þrýstingi spákaupmanna þarf eng-
an að undra þótt krónan gefi eitthvað
eftir ef að henni er sótt.
í almennri umræðu um fjármál er
hlutur spákaupmanna yfirleitt ekki
góður. Hugtakið hefur á sér neikvæð-
an blæ og spákaupmenn taldir sinna
því hlutverki einu að maka krókinn -
jafnvel á kostnað annarra sem sitji eft-
ir með sárt ennið. í stórum dráttum er
þetta rétt.
Þeir sem tala máli spákaupmanna
segja, að þar séu á ferð fjárfestar sem
reyni að hagnast á því sem þeir telja
ranga verðlagningu einhverrar eignar.
Eignin getur verið hlutabréf eða
gjaldmiðill svo dæmi séu nefnd. Ef
spákaupmaður telur gjaldmiðil of hátt
skráðan miðað við efnahagslegar for-
sendur reynir hann að hagnast á að
selja gjaldmiðilinn og hafi spákaup-
maðurinn rétt fyrir sér hagnist hann á
lækkun hans. Stundum reyna spá-
kaupmenn beinlínis að þrýsta á um
breytingu á gengisskráningu með því
að taka miklar stöður, þ.e. selja mikið
af gjaldmiðlinum, og flýta þannig því
sem þeir telja óumflýjanlegt að muni
gerast fyrr eða síðar. Hafi þeir rétt
fyrir sér auk þess að hafa nægilegt
fjármagn eru nokkrar líkur til að þetta
takist, en hæpið er þó að einum eða fá-
um aðilum takist þetta nema aðrir taki
þátt í leiknum. Og aðrir taka varla þátt
í þessum aðgerðum nema vera sömu
skoðunar um ástand og horfur. Flest
bendir til þess, að mjög fáir aðilar á ís-
lenzka fjármálamarkaðnum hafi metið
stöðuna á þann veg, sem sá aðili gerði,
sem fyrir þessum aðgerðum stóð.
Engin leið er að segja fyrir um
framhaldið en þó er ljóst að Seðla-
bankanum hefur tekizt að koma festu á
markaðinn á nýjan leik.
Þessir atburðir á gjaldeyrismarkaði
minna okkur hins vegar á að efnahags;
lífið hér á landi er orðið gerbreytt. í
framtíðinni má búast við fleiri sam-
bærilegum atburðum. Þegar það ger-
ist er aðalatriðið að undirstöður efna-
hagslífsins séu nægilega traustar og
trúverðugar til að standa undir verði
krónunnar.
FJÖRLEG UMRÆÐA í VEFRITUM
AUNDANFÖRNUM tveimur til
þremur árum hefur skapast for-
vitnilegur umræðuvettvangur um
þjóðfélagsmál og stjórnmál á Netinu.
Fjölmörg vefrit hafa verið sett á stofn
en flest tengjast þau með einhverjum
hætti stjórnmálaflokkunum. Nefna
má Skoðun - Vefsíður um frelsi, jafn-
rétti og bræðralag, Vefþjóðviljann,
Frelsi.is, Múrinn og Maddömuna.
Sömuleiðis má nefna Deigluna, vefrit
um þjóðmál, Silfur Egils á Strik.is og
fjölda annarra heimasíðna þar sem
einstaklingar skrifa reglulega pistla
um mál sem eru efst á baugi.
Óhætt er að segja að þetta sé góð
viðbót við þá umræðu sem er fyrir í
fjölmiðlum landsins. Á vissan hátt
hafa þessir nýju miðlar breytt um-
ræðunni nokkuð, eflt hana og auðgað.
Vefritin eru óformlegri miðlar en hin-
ir hefðbundnu sem birtist í því að
lengd greina er nánast ótakmörkuð
og sömuleiðis birtingartíðni, auk þess
sem höfundar leyfa sér ýmislegt í efn-
istökum og málfari á Netinu sem þeir
leyfa sér ekki í öðrum miðlum. Um-
ræður í vefritunum eru því iðulega
fjörugar og stundum harðari og
beinskeyttari en gerist og gengur í
öðrum miðlum. Vissulega er frelsið
sem Netið veitir vandmeðfarið í þessu
samhengi en á hinn bóginn ættu öll
frjáls skoðanaskipti að styrkja lýð-
ræðið.
Það er ekki sízt ungt fólk í stjórn-
málaflokkunum, sem stendur fyrir út-
gáfu þessara vefrita og hefur þar með
fundið farveg til þess að koma sjónar-
miðum sínum á framfæri á þann veg-
að meiri athygli vekur en áður.
Líklegt er að prentmiðlar og net-
miðlar vinni meira saman í framtíð-
inni. Þannig gefst þeim, sem skrifa
greinar í Morgunblaðið, kostur á að
birta lengri útgáfur þeirra greina á
netútgáfu blaðsins. I vaxandi mæli
mun verða vísað á vefslóðir um meiri
fróðleik í umfjöllun Morgunblaðsins
um einstök málefni.
Skjálfti
meðal
skuldara
Islenski g;j aldeyrismarkaðurinn er farinn
að líkjast alþjóðlegum mörkuðum en
markaðurinn er grunnur þótt umdeilt sé
hvort hann hafí orðið fyrir atlögu á
*
mánudaginn. Steingerður Olafsdóttir
ræddi við nokkra sérfræðinga um megin-
línur í gi’aldeyrisviðskiptum.
Morgunblaðið/Kristinn
Seðlabankinn gerir ráð fyrir hátt í 800 miHjarða heildarveltu á gjald-
eyrismarkaði á þessu ári. Veltan á síðasta ári nam 470 milljörðum.
FRAMVIRKIR samningar
af ýmsu tagi eru orðnir
algengir á íslenskum
fj ármálamarkaði. Þetta
er nýjung sem sérstaklega hefur
rutt sér til rúms á síðustu tveimur
árum í gjaldeyrisviðskiptum og er
meginskýringin á veltuaukningu á
millibankamarkaði með gjaldeyri
en eins og fram hefur komið er
heildarveltan á millibankamark-
aðnum það sem af er árinu farin að
nálgast heildarveltuna á síðasta
ári.
Núverandi kerfi, millibanka-
markaður með viðskiptavakt, var
tekið upp árið 1997. Viðskiptavak-
amir og markaðsaðilamir em
bankamir fimm og era þeir full-
trúar viðskiptavina sinna á mark-
aðnum sem aðallega era fyrirtæki,
sjóðir og fjársterkir einstaklingar.
Gjaldeyrisviðskipti fara í auknum
mæli fram í þeim tilgangi að hagn-
ast, fremur en að tilgangurinn sé
hefðbundin vöraviðskipti, talið er
að gjaldeyrisviðskipti í síðamefnda
tilganginum sé nú um 10% af heild-
argjaldeyrisviðskiptum.
Sveiflur í gengi íslensku krón-
unnar skapast af framboði og eftir-
spurn, eins og markaðslögmálið
segir til um, og síðastliðinn mánu-
dag kom einmitt fram veraleg eft-
irspum eftir erlendum gjaldeyri
eða það sem kölluð hefur verið at-
laga að íslensku krónunni. Þetta
leiddi til inngripa Seðlabankans og
sveiflna á gengi krónunnar.
Krónan hefur veikst lítillega síð-
an á mánudag og veltan á mark-
aðnum farið minnkandi. Lokagildi
gengisvísitölu íslensku krónunnar
var í gær 111,88 og námu viðstóptin
3,2 milljörðum.
Veðjað á vaxtamuninn
Ektó era allir sammála um að
umrædd viðstópti svokallaðra spá-
kaupmanna á mánudaginn hafi í
raun verið atlaga að krónunni. Þeir
sem eigi viðstópti á markaðnum
hafi í raun aðeins verið að loka
stöðum í krónu, þ.e. selja krónur
fyrir gjaldeyri, og minnka þannig
áhættu sína. Styrking krónunnar
undanfarin ár hefur einmitt orsak-
ast af því að spákaupmenn hafa
tetóð stöðu með krónu og nýtt sér
vaxtamuninn. Ennþá er veðjað á
vaxtamuninn en spákaupmönnum
þykir sjálfsagt að taka stöðu gegn
krónunni ef markaðurinn býður
svo. Ektó hafi staðið til að fella
krónima heldur einungis að
minnka áhættu.
Við veikingu krónunnar aukast
skuldir í erlendum gjaldmiðlum og
ektó er laust við að titrings hafi
gætt á markaðnum í þessari viku
meðal þeirra fjölmörgu sem era í
slfkri stöðu eftir að hafa t.d. tetóð
erlent lán á meðan gengi krónunn-
arvar semhæst.
Mitóll viðstóptahalli er fylgi-
fiskur hárra vaxta og gengis og
sökum viðstóptahallans hafa sumir
markaðsaðilar talið efnahagsfor-
sendur fyrir sterkri krónu að
bresta. Krónan eigi að endurspegla
efnahagsþróun og með verðbólgu-
hvetjandi fréttum af minnkandi
afla og afnámi á tollum minntó trú-
verðugleitó hennar. Menn hafa
einnig haft uppi efasemdir um að
gjaldeyrisforði Seðlabankans, sem
nú er á bilinu 32-34 milljarðar
króna sé nægur til að taka við áföll-
um af þessu tagi á gjaldeyrismark-
aði.
Seðlabantónn hefur tetóð þann
pól í hæðina að segja að um atlögu
að krónunni hafi verið að ræða sem
hefði getað haft alvarlegar afleið-
ingar á efnahagslífið. Markmið
Seðlabankans er að spoma gegn
verðbólgu, m.a. með því að halda
gengi krónunnar háu. Atlaga spá-
kaupmanna hafi verið gerð til að ná
fram skammtíma hagnaði með því
að knýja gengið niður með alvar-
legum afleiðingum fyrir efnahags-
lífið í heild.
Þeir sem kallaðir era spákaup-
menn nýta sér tækifærin á mark-
aðnum þegar þau gefast. Ef þeir
era stórir geta þeir myndað vera-
legar gengissveiflur. Undanfarin
4-5 ár hefur það verið stundað að
taka lán í erlendum gjaldmiðlum,
kaupa rítóspappíra og hagnast á
5-6% hærri vöxtum hér á landi en í
viðstóptalöndunum. Vextir á
traustustu ríkisbréfum hafa verið
hærri en fjármagnskostnaður af
erlendri lántöku. Sambærileg við-
stóptatækifæri gefast á gjaldeyris-
markaðnum þar sem spákaupmað-
ur selur t.d. 3 milljarða króna fyrir
dollara, eykur framboð af krónu og
þegar hún lækkar era dollaramir
seldir.
Litlar sveiflur
í alþjóðlegum samanburði
Jóhannes Baldursson, gjaldeyr-
ismiðlari hjá Íslandsbanka-FBA
leggur áherslu á að sveiflur á gengi
krónunnar undanfarið séu mjög
litlar í alþjóðlegum samanburði. Að
mati Jóhannesar er rangt að telja
sveiflur á gengi krónunnar síðasta
mánudag árás á krónuna. „Krónan
sveiflast í báðar áttir og það að skil-
greina það sem árás þegar krónan
veitóst frekar en styrtóst er að
mínu mati rangt. Eðli spákaup-
mennskunnar er að reyna að nýta
þau tækifæri sem skapast á mark-
aðnum. Spákaupmenn búa til stór-
an hluta af markaðnum og skapa
aukinn seljanleika með nærvera
sinni.“
Viðstópti á gjaldeyrismarkaði
fara fram aðallega með þrennum
hætti núorðið, að stærstum hluta í
svokölluðum stundarsamningum,
þ.e. í nútíð, en auk þess með fram-
virkum samningum í vaxandi mæli
og valréttarsamningum. Einnig er
nokkuð um svokallaða stóptasamn-
inga. Jóhannes segir veralega hafa
færst í vöxt að fyrirtætó geri fram-
virka samninga sem lið í áhættu-
stýringu. Framvirkir samningar
era einnig helsta tætó svokallaðra
spákaupmanna. Þeir felast í því að
kaup eða sala gjaldeyris er álweðin
með afhendingardegi að allt frá
þremur dögum liðnum upp í eitt ár.
Valréttarsamningar era sams kon-
ar nema kaupandi getur ráðið því
hvort hann nýtir sér réttinn en
greiðir alltaf ákveðna þóknun eða
tryggingu.
Jóhannes segir að gjaldeyrisvið-
stópti, þar sem aðilar hafi verið að
nýta sér vaxtamuninn á milli krón-
unnar og helstu viðstóptalandanna,
vera algeng og við það hafi gengi
krónunnar styrkst jafnt og þétt.
„Undanfarin 4-5 ár hefur það tíðk-
ast að fyrirtætó tató lán í erlendum
myntum, selji fyrir krónur og noti í
reksturinn í staðinn fyrir að taka
lán í krónum. Það era ektó bara út-
flutningsfyrirtætó sem beita þess-
ari aðferð, heldur líka fyrirtætó
sem ektó hafa neinar tekjur í er-
lendri mynt. Einnig er mitóð af út-
flutningsfyrirtækjum sem selja
gjaldeyri framvirkt vegna þess að
þau eiga von á tekjum í erlendum
gjaldeyri. Þetta er vegna þess að
þau fá borgað álag ofan á stundar-
gengið í framvirkum samningi
vegna vaxtamunarins." Jóhannes
útskýrir að bankar séu tilbúnir að
kaupa gjaldeyri á hærra verði með
afhendingu í framtíðinni en með af-
hendingu á stundinni vegna þess
að munur á vöxtum á krónu og
gjaldeyri sé það mikill. Ef miðað er
við að hann sé 4% er hægt að gera
árssamning um sölu á t.d. dollar á
4% hærra gengi eftir ár en á stund-
inni.
800 miHjarða króna
heildarvelta á þessu ári
Yngvi Öm Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri peningamálasviðs
Seðlabanka Islands, segir að ef
fram heldur sem horfir gæti veltan
á millibankamarkaði með gjaldeyri
á þessu ári orðið 800 milljarðar
króna. Heildarveltan á síðasta ári
vora 470 milljarðar. Til saman-
burðar var heildarveltan árið 1996
níutíu milljarðar króna. Helsta
skýringin á þessu er að sögn Yngva
gífurleg aukning á fjármagnsrið-
stóptum, m.a. gerð framvirkra
samninga í gjaldeyrisviðstóptum.
Fjárfestir gerir slíkan samning við
lánastofnun og þarf til þess að
leggja fram tryggingu sem nemur
á bilinu 5-10% af samningsupp-
hæðinni. Þetta eykur veltuna og
fjármagnshreyfingarnar mjög.
„Framvirkir samningar vora
sjaldgæfir fyrir fjóram árum en
hafa autóst mjög, sérstaklega á síð-
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 2000 31
ustu 18 mánuðum. Þetta hefur
tíðkast lengi á erlendum mörkuð-
um en hér á landi er þetta nýjung,“
segir Yngvi. Hann segir að nú um
stundir séu 100 miHjarðar króna í
svokallaðri framvirkri stöðu og þar
af séu 20-30 milljarðar í opinni
stöðu, þ.e. alls ótryggðri. Yngvi
segir að mjög hafi fjölgað í hópi
fjársterkra einstaklinga sem eiga
sjóði til að spila með og slíkir fjár-
festar séu margir í hópi viðstópta-
vina bankanna.
Yngvi Örn segir að líklegt sé að
gerð hafi verið atlaga að íslensku
krónunni síðastliðinn mánudag.
Spákaupmenn hafi komið því þann-
ig fyrir að þeir högnuðust á því að
krónan féUi með því að breyta
eignasamsetningu sinni. Þeir hafi
síðan reynt að koma af stað þeirri
skriðu sem fær gjaldmiðilinn til að
falla, þ.e. keypt erlendan gjaldmiðil
og selt krónur og skapað þannig
eftirspum eftir erlenda gjaldmiðl-
inum en offramboð af krónu. Þetta
er hægt að gera með beinum kaup-
um eða framvirkum samningum.
Þetta hefur neikvæð áhrif á
gjaldmiðilinn beint eða óbeint.
Yngvi segir að mun fleiri hafi tetóð
stöðu með krónunni og spákaup-
mennimir sem hugðust hrinda
skriðunni af stað hafi ætlað að fá
þungann af öllum þeim viðstóptum.
Yngvi segir að staðan á mark-
aðnum núna sé á þann hátt að fleiri
hafi tetóð stöðu með krónunni. „Ef
spákaupmönnunum hefði tekist að
snúa markaðnum við hefði brostið
gífurlegur flótti á þá sem höfðu
tetóð stöðu með krónunni. Þessi
árás var þannig að lítill hópur
ákvað að fara gegn markaðnum og
telja honum trú um að væntingar
hans væra rangar.“
Aðspurður segir Yngvi vissulega
forsendur fyrir háu gengi krónunn-
ar og vísar þar til stöðugs fjár-
magnsinnflæðis og þess að raun-
gengi íslensku krónunnar sé ektó
orðið of hátt. Með raungengi er átt
við nafngengi krónunnar leiðrétt
fyrir verðlagsbreytingum eða
launaþróun. Raungengi krónunnar
er nú sambærilegt við meðaltal
tuttugu ára tímabils en fer hækk-
andi. Yngvi segir þó að ekkert
bendi til þess að það sé að nálgast
efri mörk um of. Ennframur hafi
hagkerfið nokkurt þol vegna um-
bóta sem gerðar hafa verið undan-
farið þannig að t.d. framleiðni hef-
ur aukist. Yngvi bætir við að
ekkert bendi til þess að lát verði á
flæði fjármagns inn til íslands og
það vegi upp á móti viðstóptahall-
anum sem hefur verið gagnrýndur.
Viss vandræði en ekki
alvarlegar afleiðingar
Gylfi Magnússon, dósent við við-
stópta- og hagfræðideild Háskóla
íslands, segir að gjaldmiðill hvers
lands eigi að endurspegla efna-
hagsþróunina og í Ijósi efnahags-
þróunarinnar á Islandi sé líklegt að
krónan læktó enn frekar á næst-
unni. Ef veraleg lækkun hefði orðið
á gengi krónunnar í kjölfar atlög-
unnar svokölluðu sl. mánudaghefði
það að hans mati alls ektó haft þær
alvarlegu afleiðingar sem sumir
vilja vera láta. „Það hefði valdið
vandræðum á vissum sviðum en
einnig haft kosti í för með sér,“
segir Gylfi. Hann segir harðar að-
gerðir við að halda gengi gjaldmið-
ils hærra eða lægra en efnahags-
umhverfið réttlætir geta haft
harðan skell í för með sér síðar.
Hann segir sterkar undirstöður
efnahagslífsins forsendu fyrir
sterkri krónu. íslenskt efnahagslíf
sé aftur á móti ektó í jafnvægi að
öllu leyti og því sé krónan við-
kvæm. Þannig geti gjaldeyrisvið-
stópti nokkurra aðila aldrei haft
stórkostleg áhrif á gjaldmiðil stöð-
ugs hagkerfis. „Það þarf eitthvað
að vera að í hagkerfinu sem rétt-
lætir þá keðjuverkun sem fer af
stað þegar gjaldmiðfil fellur. Það er
einfaldlega ektó hægt að hagnast á
því að veðja á að gjaldmiðill sem
allt er í lagi með falli. Það þarf eitt-
hvað að vera að til að skriða fari af
stað en spákaupmennimir gera
ekkert einir og sér.“
Gylfi segir að ýmislegt bendi til
þess að gengi krónunnar sé of hátt
og þá sérstatóega viðstóptahallinn.
„Nú er það svo að íslendingar fá
u.þ.b. 5 krónur í tekjur fyrir hverj-
ar 6 sem þeir eyða í útlöndum og
það er helst til lágt hlutfall. Það era
ýmis mertó um að krónan sé hærra
skráð en stenst til langframa og að
mörgu leyti væri það til bóta að
hún lækkaði." Markmið hagstjóm-
ar era mörg og illa samræmanleg.
Með lægra gengi aukast líkur á að
ná sumum þeirra, t.d. meira jafn-
vægi í utanrítósviðstóptum og
bætta stöðu útflutningsatvinnu-
veganna. Aftur á móti ýtir gengis-
fall undir verðbólgu og veldur enn
meiri þenslu á vinnumarkaði. Að
mati Gylfa er ektó alveg Ijóst að
eðlilegt sé að leggja jafnmikla
áherslu á sterka krónu og gert hef-
ur verið.
Hann segir ekki óeðlilegt að ein-
hvetjir aðilar sem veðjað hafa á
sterka krónu reyni að losa sig út úr
hættulegri stöðu ef blikur era á
lofti. „Leiðin til þess er að selja
krónur og kaupa gjaldeyri," segir
Gylfi. Aftur á móti segir hann að
væntingar nokkurra þurfi ektó að
vera þær sömu og væntingar
markaðarins í heild. Þ.e. ef það er
viðtekin skoðun á markaðnum að
gengið hjjóti að fara að lækka get-
ur farið af stað hrina sem aðgerðir
Seðlabankans bíta ektó á. Slíkar
væntingar virðast þó ektó fyrir
hendi nú. Þeir sem skulda mitóð í
erlendum gjaldmiðlum geta orðið
skelkaðir og geta jafnvel neyðst til
að selja krónur til að koma í veg
fyrir að eigið fé þeirra þurrkist út
og þeir verði gjaldþrota. Ef allir
reyna að selja krónur verður þrýst-
ingurinn óþolandi og gjaldmiðillinn
getur fallið á örskotsstundu. Gylfi
segir að Seðlabankinn ráði við
„smátitring" en ektó almennan
skort á trausti.
Undanfarin ár hefur gengi krón-
unnar verið stöðugt og vextir háir
einnig. Margir hafa séð sér leik á
borði og tetóð lán í erlendum gjald-
eyri, flutt til landsins og keypt
krónur og lánað þær á hærri vöxt-
um. Þama er hægt að hagnast
veralega á mismuninum en áhætt-
an er aðallega fólgin í að gengi
krónunnar læktó. Ef gengið helst
stöðugt eða hækkar verður hagn-
aðurinn sem nemur vaxtamuninum
eða meiri ef gengið hækkar á tíma-
bilinu.
Talað hefur verið um áhlaup,
árás eða atlögu gegn íslensku
krónunni í viðstóptum eins og vora
í byijun vikunnar. Gylfi segir að fá
dæmi, ef nokkur, séu um saman-
tekin ráð spákaupmanna til að fella
gjaldmiðil. „Það hefur hins vegar
oft komist af stað atburðarás þar
sem hver reynir að bjarga eigin
skinni og það getur virst stópulagt
áhlaup. Það er hæpið að einn aðili
geti gert eitthvað sem stóptir sköp-
um á mörkuðum með helstu gjald-
miðla heims en þó kannstó ektó
loku fyrir það skotið að það sé hægt
með íslensku krónuna vegna þess
hve fáir eiga viðstópti með hana.
Það er oft þannig að einn aðili er
áberandi, kemst í fréttimar og er
jafnvel kennt um allt en yfirleitt
virðast þetta ektó samantekin ráð.“
Að sögn Gylfa hefði rúmlega 30
milljarða króna gjaldeyrisforði
Seðlabankans og lánaloforð hans
að autó ektó dugað til ef stórfelld
söluhrina hefði farið af stað. Að
mati Gylfa má segja að gjaldeyris-
forðinn sé í lægri kantinum og það
minntó möguleika bankans á því að
veijast. Hann segir þó ektó rétt-
lætanlegt að nota allan forðann til
að veijast eins og dæmi era um
meðal erlendra seðlabanka. „Ef
slík tilraun seðlabanka mistekst
hefur hann selt erlendan gjaldeyri
á útsöluverði og neyðist til að
kaupa hann aftur á fullu verði síðar
með tilheyrandi tapi fyrir seðla-
bankann og þar með ríkiskassann."
Vaxtahækkanir era stjómtætó
seðlabanka og Gylfi nefnir dæmi af
sænska seðlabankanum snemma á
tíunda áratugnum sem hækkaði
vexti um 1,4% á dag eða 500% á ári
til að minnka lánamöguleika og
verja sænsku krónuna. Þessar að-
gerðir dugðu þó skammt þar sem
undirstöður sænsks efnahagslífs
vora orðnar fúnar. Gylfi segir Ijóst
að íslenska krónan heldur ennþá
trú manna og eigi talsvert inni. Ef
vaxtamunurinn helst má krónan
lækka hægt og sígandi sem honum
nemur á ári án þess að það verði þó
hagkvæmara að selja krónur og
veðja á gengisfall en að halda krón-
um og veðja á vaxtamuninn.
agbókarblöð
SPANN.......
„Merkilegt að skoða gömul hús og rústir;
engu líkara en ein öld vaxi afannarriu
"teifigiíiíssfg
29. apríl,
laugardagur
Sama fóltóð í Sevilla og síðast.
Ekkert hefur breytzt, nema við.
Alcázar-kastali
í Sevilla
1.
Blómin
gular sólir
fikrasig
upp eftir pálmatrjám,
það er leið þeirra
til himins.
2.
Hvítar dúfur
í garðinum,
nýflognar úr málverkum
meistaranna,
samtalslausar
eru þessar myndir,
Sókrates!
3.
Blómin anga
í opinni skel
fínlegar fléttur
og fikra sig
inní hugann.
Merkilegt að skoða gömul hús og
rústir; engu líkara en ein öld vaxi af
annarri. Þannig bregður öld við aðra
eins og segir í Velleklu (þ.e. gull-
skortur) Einars skálaglamms. Eftir-
minnilegt að sjá þessa smágerðu list
máranna, bæði á gólfi, veggjum og í
lofti. Þetta fólk hafði fínlegan smekk.
Ef eftirkomendur þeirra hefðu rækt-
að þennan smekk væra færri hryðju-
verkamenn á meðal okkar.
„Múhammeðsmenn gætu talið upp
allaþávaldhafa, listamenn, skáld,
vísindamenn ogheimspekinga,“
segja Durant-hjónin í ritinu I ljósi
sögunnar, „sem lögðu undir sig og
settu svip sinn á vænan hluta af ver-
öld hvíta mannsins frá Bagdad til
Cordova meðan þjóðir Vestur-
Evrópu stauluðust um í daufri
miðaldaskímu (u.þ.b. 565- u.þ.b.
1095).“
Kvöldið
Fóram í listasafnið hér í Sevilla, að
mörgu leyti ágætt safn, ektó sízt
vegna þess ég hef hvergi séð fleiri
myndir eftir Zurbarán. Kristsmynd
hans er óviðjafnanleg.
Hef verið að lesa I ljósi sögunnar
eftir Durant-hjónin. Það leiðir hug-
ann að aðstæðum heima á íslandi:
, Að sögn Plutarkosar var málum
svo komið í Aþenu 594 f.Kr. að „mun-
S ÉÐyfir Gvadalkívír-ána og Sevilla.
ur ríkra og fátækra hafði náð há-
martó svo að borgin virtist í hættu
stödd og engin úrræði til að forða
henni frá ógöngum... virtust tiltæk
nema harðstjórn." Hinir fátæku fóra
að ráðgera uppreisn, af því að þeir
sáu stöðu sína versna með hveiju ár-
inu sem leið - yfirstéttin hafði töglin
og hagldimar í þjóðfélaginu og spillt-
ir dómstólar dæmdu fátæklingunum
öll mál í óhag. Hinir ríku bragðust
ókvæða við er þeir sáu hagsmuni
sína í hættu og bjuggust til að veija
hendur sínar. Heilbrigð skynsemi
fékk að ráða; hófsemdaröfl í þjóðfé-
laginu tryggðu kosningu Sólons,
kaupsýslumanns af höfðingjaættum,
og var hann kjörinn arkon. Hann
felldi gengi gjaldmiðilsins og létti
þannig byrðar allra sem skuldugir
vora (þótt sjálfur væri hann lánar-
drottinn). Hann lækkaði allar einka-
skuldir og batt enda á fangelsun
vegna skulda. Hann lét strika út van-
goldna skatta og vexti af veðlánum
og kom á stighækkandi tekjuskatti
er gerði hinum auðugu að greiða tólf
sinnum hærri skatt en hinir fátæku.
Hann endurstópulagði dómkerfið á
skaplegri hátt og gerði ráðstafanir til
þess að synir þeirra sem fallið höfðu í
stríði fyrir Aþenu yrðu aldir upp og
fræddir á kostnað stjómarinnar.
Hinir ríku mögluðu og töldu aðgerðir
hans blábera eignaupptöku; hinir
róttæku kvörtuðu yfir því að hann
hefði ektó stópt jarðeignum upp að
nýju, en áður en mannsaldur var lið-
inn vora flestir á einu máli um það að
endurbætur hans hefðu forðað
Aþenu frá byltingu.“
Einar Magnússon kenndi okkur
vísu um Sólon og Krösos kóng hinn
auðuga, hún er einhvem veginn
svona:
Við Krösos unga sagði Sólon
er sá hann allt hans veldi:
Ævi manns er eins og ryk
allt til loka. -
Ágætt til íhugunar!
Kannstó er þessi vísa hið eina sem
ég lærði utanbókar í MR! Hún á lík-
lega rætur 1 frásögn Herodótusar
um samtal Sólons og Krösosar, en
það átti sér áreiðanlega aldrei stað,
því að Krösos var eins árs þegar
Sólon lézt áttræður að aldri, 559 f.Kr.
Sagnfræðilegur sannleitó hangir oft
á þjóðsögulegum bláþræði.
í listasafninii
í Sevilla
i.
Kristsmynd Zurbaráns
áveggnum
sjálflýsandi kross
í umhverfisvænu
myrkri,
garðurinn
finkaður til
undir flæðandi
geislum.
2.
Hvaðværiaðsjá
efKristurhefði
ektó fæðzt
engar kirkjur
engin málverk
ekkert nema andlitslausa
mergð
í graggugum spegli
tímans.
3.
Blaðgrænir skuggar
vatnsins
gárast
við appelsínurauða
ugga.
4.
Trén breyta
jörðinni
í sítrónugular
sólir.
5.
Þjófurinn hvarf
með tösku hollenzku
konunnar,
grátandi sagði hún,
Gleraugun
vora í töskunni
hann hefur stolið frá mér
sjóninni!
6.
Trén
hafa ekkert
takmark,
vaxa þó upp fyrir
húsin
þar sem fuglamir
skríkja
fyrir guðina.
7.
Finkan
baðar sig
í gosbranni,
það er þvottdagur.
8.
Þögnin
veðraður
finkugrár steinn
dómkirkjunnar.
9.
Hugsa
til hennar
sem sagði, Ég
er aldrei einmana
hugurinn
er félagi minn.
M.