Morgunblaðið - 31.08.2000, Qupperneq 12

12 FIMMTUDAGUR 31. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ljósmyndasamkeppni um bestu myndina af aðalbyggingu Háskóla íslands
Gamlar myndir urðu
kveikja keppninnar
VERÐLAUN hafa verið veitt í
ljósmyndasamkeppni um bestu
myndina af aðalbyggingu Háskóla
íslands sem haldin var í tilefni af
60 ára afmæli byggingarinnar.
Samkeppnin var á vegum Háskól-
ans í samvinnu við Ljósmyndarafé-
lag íslands. Fyrstu verðlaun hlaut
Anna Elín Svavarsdóttir ljósmynd-
ari fyrir samstæðu fjögurra
mynda.
Að sögn Margrétar S. Björns-
dóttur, framkvæmdastjóra sam-
skipta- og þróunarsviðs Háskóla
Islands, var ljósmyndasamkeppn-
in hugsuð til að minnast Guðjóns
Samúelssonar hönnuðar bygg-
ingarinnar. „Tilgangurinn með
keppninni var þó einnig að styrkja
vitund starfsmanna Háskólans,
stúdenta og annarra sem eiga leið
um bygginguna um það lista-
verk sem þessi bygging er bæði í
stóru og smáu,“ segir Margrét.
Margrét segir hugmyndina hafa
kviknað við það að skoða myndir
Litla ljósmyndaklúbbsins frá árinu
1955 sem voru til sýnis í Þjóðar-
bókhlöðunni á síðasta ári. „Mynd-
irnar voru teknar af aðalbyggingu
Háskólans og sýndu að þessi fal-
lega og flókna bygging var upplagt
myndefni fyrir ljósmyndara," segir
Margrét.
Litli ljósmyndaklúbburinn var
stofnaður 9. janúar 1953 að frum-
kvæði Óttars Kjartanssonar að því
er kemur fram í ritinu Ljósmynd-
un á íslandi 1950-1970 eftir Guð-
rúnu Harðardóttur. Starfsemin var
með formlegum hætti þar sem fé-
lagsmenn settu sér ákveðin verk-
efni fyrirfram sem þeir svo kynntu
og ræddu á reglulegum fundum.
Litli ljósmyndaklúbburinn hélt
sýningu árið 1961 þar sem afrakst-
ur 8 ára vinnu var til sýnis. Stuttu
síðar skildi leiðir félaga klúbbsins.
Fagmennska og
traust listræn tök
Eins og fyrr segir hlaut Anna
Elín Svavarsdóttir fyrstu verðlaun
að upphæð 100.000 krónur. Að
mati dómnefndarinnar tókst Önnu
að draga skýrt fram byggingar-
listarleg einkenni hússins eins og
þau birtast í einstökum útfærsl-
um, innan húss sem utan, þar sem
áhersla er lögð á samleik birtu og
efnisáferðar. Myndbygging og
tæknileg úrvinnsla myndanna
þótti bera vott um fagmennsku og
traust listræn tök höfundar á við-
fangsefninu.
Ónnur verðlaun í samkeppninni
hlaut Bragi Þór Jósefsson og
þriðju verðlaun Finnbogi Marin-
ósson.
Anna Elín Svavarsdóttir
Kristinn Sigudónsson
Kristinn Sigurjónsson tók þessa mynd en hann var einn af félögum Litla
ljósmyndaklúbbsins.
Höfundur óþekktur
Bakhlið aðalbyggingar Háskóla
Islands. Myndin er ein af mynd-
um Litla ljósmyndaklúbbsins og
er hún tekin árið 1955.
Anna Elín Svavarsdóttir
Anna hlaut fyrstu verðlaun fyrir samstæðu fjögurra mynda af aðal-
byggingu Háskólans. Hér gefur að líta tvær þeirra.
*
Formaður Læknafélags Islands segir félagið ekki styðja opnar heimildir til notkunar á sjúkraskrám
Upplýst samþykki
orðið nýtt hugtak
í breyttu þjóðfélagi
SIGURBJÖRN Sveinsson, formað-
ur Læknafélags íslands, segir að
ekki sé lengur hægt að nota hug-
takið upplýst samþykki á sama hátt
og gert var fyrir hálfri öld, þegar
fortakslaus krafa um upplýst sam-
þykki var fyrst gerð. Hann segir
jafnframt að ályktanir aðalfundar
Læknafélagsins geri ekki ráð fyrir
galopnu samþykki til hvers kyns
rannsókna, þar sem viðkomandi
einstaklingur eigi að geta dregið öll
gögn til baka á hvaða tíma sem er.
Á aðalfundi Læknafélags íslands
um síðustu helgi var samþykkt
ályktun sem gerir ráð fyrir heimild
stjórnar til að leita nýrra leiða við
öflun samþykkis til læknisfræði-
legra rannsókna á upplýsingum úr
sjúkraskrám. Heimildin taki mið af
því, að eftir tiltekinn dag gildi
skrifleg heimild sjúklinga til að
nota megi upplýsingar úr sjúkra-
skrám til læknisfræðilegra rann-
sókna.
Samtökin Mannvernd hafa mót-
mælt harðlega umræðum á aðal-
fundi Læknafélagsins og í ályktun
frá samtökunum segir að það séu
„mikil vonbrigði að verið sé að
ræða í fullri alvöru tillögur um gal-
opið samþykki sem sjúklingar,
sumir fárveikir, yrðu krafðir um
þegar þeir þurfa á læknishjálp að
halda, heimild sem er í raun óaftur-
kræf og gildir óendanlega, um
hvers konar rannsóknir sem mönn-
um dytti í hug að framkvæma."
Sigurbjörn segir að lögð hafi ver-
ið áhersla á það, frá því í nóvember
í fyrra, að sé samþykkis eða skrif-
legrar heimildar krafist frá sjúkl-
ingum fyrir því að upplýsingar séu
nýttar í fyrirbæri eins og gagna-
grunn á heilbrigðissviði, og jafnvel
síðar í víðara samhengi, að þá geti
ekki verið um upplýst samþykki að
ræða í þeirri merkingu sem notuð
hefur verið síðustu áratugina í
tengslum við rannsóknir, þ.e.a.s. að
sjúklingurinn skilji um hvað rann-
sóknin nákvæmlega fjallar og
hvernig farið verði með gögn og
niðurstöður.
„Það er alveg Ijóst að um slíkt er
ekki að ræða, þannig að við erum
að tala um nýtt hugtak og alveg
sjálfsagt að viðurkenna það. Eftir
sem áður, þá verður upplýsta sam-
þykkið til fyrir tilteknar rannsóknir
af sama tagi og það hefur gert
fram að þessu. Og kannski um ein-
stakar rannsóknir út úr gagna-
grunnum, ef þar til bær yfirvöld
gera sérstakar kröfur um það.“
Að sögn Sigurbjörns á heimildin
að vera upplýst að því leyti, að fólk
geri sér grein fyrir takmörkunum
heimildarinnar í samanburði við
það upplýsta samþykki, sem rætt
hefur verið um. Hann segir að
virða beri ákvörðun einstaklingsins,
ef hann vill taka þá áhættu sem því
fylgir að heimila óskilgreinda notk-
un á sinni sjúkraskrá. í þessu til-
viki sé ekki hægt að gera hlutina
öðruvísi, og ríki um það almenn
sátt í samfélaginu væri það ákveðin
forræðishyggja að neita sér um
slíka lausn. „Við verðum að horfa á
þá stöðu sem er í dag, hálfri öld
eftir að hin fortakslausa krafa um
upplýst samþykki var gerð. Þjóðfé-
lagið hefur breyst, viðhorfin hafa
breyst og möguleikarnir hafa
breyst. Og það má segja að þetta
sé viss aðlögun að því, en um leið
fylgir þessu sá ávinningur að við
erum að virða betur sjálfsákvörð-
unarrétt sjúklinga, í vissu tilliti,
heldur en við höfum gert fram að
þessu.“
Ekki er hægt að líta á þessa
lausn sem galopið samþykki, að
mati Sigurbjörns, vegna þess að
samhliða samþykki hvers einstaki-
ings er gert ráð fyrir að viðkom-
andi einstaklingur geti dregið öll
gögn um sig til baka á hvaða
augnabliki sem er. Þannig sé heim-
ildin tímabundin út frá sjónarhóli
einstaklingsins sem hana gefur,
enda getur hann þá rift samningn-
um hvenær sem er.
Stjórn Læknafélagsins mun
koma saman í næstu viku og ræða
þau skilaboð sem komu frá aðal-
fundinum og leggja niður fyrir sér
hvernig málið verður opnað að
nýju.