Morgunblaðið - 31.08.2000, Blaðsíða 54

54 FIMMTUDAGUR 31. ÁGÚST 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Eignarskatt
á að afnema
Burt með víg-
velli veganna
EIGNARSKATTUR
er ranglátur skattur og
felur í sér hægfara upp-
töku á eignum einstakl-
inga. Álagningu eignar-
skatts á einstaklinga
ber að endurskoða.
Fá lönd setja
eignarskatt
Miðað við upplýsing-
ar frá árinu 1999 leggja
tólf af 24 löndum
OECD eignarskatt á
einstaklinga og aðeins
sex OECD-landa
leggja slíkan skatt á
fyrirtæki. Eignarskatt-
ur í þessum löndum er
yfirleitt reiknaður af hreinni eign og
er skatthlutfallið 0,3%-3,0% af eign-
arskattstofni. Vegna skattmats-
reglna er raunverulegt skatthlutfall
þó lægra. Eignarskattur hér á landi
er 1,2% og er hann lagður á eignir
umfram tiltekin eignarmörk að frá-
dregnum skuldum eignarinnar, en
óháður að öðru leyti tekjum og öðr-
Mim fjárhagsaðstæðum einstaklinga.
Er þá ónefndur sérstakur eignar-
skattur á einstaklinga og fyrirtæki,
sk. Þjóðarbókhlöðuskattur, sem er
0,25% og er lagður á eignarskatt-
stofn umfram tiltekin eignarmörk,
þó ekki á elli- og örorkulífeyrisþega.
Hægfara eignaupptaka
f byrjun ágúst duttu skattálagn-
ingarseðlar inn um bréfalúgur
landsmanna, fæstum til gleði og
allra síst eldra fólki, sem býr í eigin
»*húsnæði og í mörgum tilvikum nær
skuldlausu. Nokkrir þeirra hafa á
undanförnum vikum komið að máli
við mig og lýst óánægju sinni með þá
ráðstöfun sem felst í eignarskatti.
Áhrif hennar eru ekki svo greinileg
frá ári til árs en verða
augljós þegar fram í
sækir og dæmið er
reiknað til enda. Þessa
gætir sérstaklega nú,
þegar fasteignamat
íbúða í Reykjavík hef-
ur hækkað verulega,
og þar með eignar-
skattstofninn, sem
þýðir hærri skatta, án
þess að hærri tekjur
hafi komið á móti.
Tökum dæmi um
þessa lævíslegu eign-
arupptöku og um leið
skerðingu á ráðstöfun-
arfé heimilanna.
Hjón um sjötugt búa
í húsnæði, sem metið er á 20 milljón-
ir og er orðið skuldlaust. Þegar þau
keyptu íbúðina var hún fjármögnuð
Skattar
✓
I stefnuyfirlýsingu
núverandi ríkis-
stjórnarflokka, segir
Ásta Möller, er stefnt
að því að samræma
álagningu eignarskatts
og lækka eignarskatta
á íbúðarhúsnæði.
á venjubundinn máta, með sparifé
og lánum sem buðust á þeim tíma.
Með ráðdeild og sparnaði hafa þau
smám saman greitt upp skuldir sín-
ar, en um leið og skuldir minnka
greiða þau í auknum mæli eignar-
skatt af húsnæðinu. Þannig er nú
svo komið, að óbreyttu fasteigna-
mati eignarinnar og skuldastöðu
þeirra, að þau munu greiða árlega
um 150 þúsund krónur í eignar-
skatta vegna húsnæðis síns, sem á
næstu tíu árum jafngildir 1,5 millj-
ónum króna. Það má jafna þessu við
hægfara eignaupptöku. Þessi ráð-
stöfun stríðir jafnframt gegn
markmiðum um að öldruðum sé gert
kleift að búa í eigin húsnæði eins
lengi og unnt er, þar sem möguleik-
ar þeirra til þess eru skertir.
Aukin skattlagning
á landsbyggðinni
Hið sama gildir á landsbyggðinni.
Fasteignamat íbúða miðast við fast-
eignaverð á höfuðborgarsvæðinu,
sem er mun hærra en raunverulegt
verð sambærilegrar fasteignar á
landsbyggðinni. Þannig leiðir skort-
ur á framboði á húseignum í Reykja-
vík, m.a. vegna lítils lóðaframboðs,
til aukinnar skattlagningar íbúa ut-
an höfuðborgarsvæðisins. Eignar-
skattur einstaklinga við álagningu
opinberra gjalda fyrir árið 2000
nemur tæpum 3 milljörðum króna
og hefur hækkað um 37,3% frá 1999.
Hækkun fasteignaverðs er stór hluti
þessarar hækkunar og einnig minni
skuldir, ekld síst eldri borgara.
Afnemum eignarskatt
í stefnuyfirlýsingu núverandi rík-
isstjórnarflokka er stefnt að því að
samræma álagningu eignarskatts og
lækka eignarskatta á íbúðarhús-
næði. Er ekki vonum seinna að
ganga til þessa verks og legg ég til
að skrefið verði stórt og eignarskatt-
ar á íbúðarhúsnæði felldir niður.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins i Reykjavík.
Ásta
Möller
Magnús Stephensen
og* íslenskar kýr
í Morgunblaðinu
fimmtudaginn 10. ágúst
2000 (Víkverji) er smá-
grein um nautgripi á
Islandi. Þar er vísað í
skrif Þorvaldar Thor-
oddsen um kynbætur
Magnúsar Stephensen
á íslenskum nautgrip-
um snemma á 19. öld og
áhrifþeirra.
I þeirri smágrein eru
eftirtaldin atriði sett
fram sem staðreyndir.
1) Þorvaldur telur
hæpið að tala um að ís-
lenski kúastofninn sé
sérstakt kúakyn.
2) Danskar kýr voru
fluttar tii landsins í einhverjum mæli.
3) Samtímamenn töldu reynslu af
þessum innflutningi almennt góða.
4) Þess vegna hefur íslenski kúa-
stofninn ekki verið ræktaður ein-
angraður hér á landi í 1000 ár.
Við þetta er ástæða til að gera
nokkrar athugasemdir.
Kúastofninn hér á landi var
sundurleitur frá upphafi vega, eink-
um í litum og hornalagi og aldrei val-
ið gegn íjölbreytni. Hins vegar var
oft sett á undan bestu mjólkurkún-
um. Um það segir í ritinu Búnaðarfé-
lag íslands.
.... Aldarminning, II, bls.304 (B.í.
1937): „Oft á tíðum hafa húsmæður-
nar - einkum á fátækum heimilum -
annast mest um kým-
ar. Beztu mjólkurkým-
ar hafa verið yndi
þeirra. Því hafa kálfar
undan þeim verið aldir
upp öðmm fremur.“
Þetta kannast ég við af
Jökuldal.
Danskar kýr vora
fluttar hér inn snemma
á 19. öld og mest bar
þar á innflutningi
Magnúsar Stephensen.
Danskar kýr skiluðu
mun stærri gripum en
áður höfðu sést. Sumar
innfluttar kýr mjólkuðu
betur en þær íslensku
en aðrar sköraðu ekki
fram úr. Þegar aðbúnaður var ekki
nógu góður mjólkuðu þær fullorðnar
ekki meira en kvígur við góða aðbúð.
Sumir samtímamenn töldu innflutta
kynið skila góðu en líklega reyndust
blendingar undan innfluttum nautum
og íslenskum kúm best. Þar hefur
komið fram blendingsþróttur en
hann dvínar við framræktun og
hverfur að lokum.
Áhrifa danskra kúa verður ekki
vart í íslenskum kúm í dag. í vísinda-
ritgerð (doktorsritgerð Juha Kant-
anen, Joensuu háskólanum í Finn-
landi árið 1999) um samanburð á
norrænum kúakynjum kemur fram
að íslensku kýrnar era mjög fjar-
skyldar dönskum kúm en langmest
Kúainnflutningur
Danska erfðaefnið sem
Magnús Stephensen
flutti inn, segir Stefán
Aðalsteinsson, virðist
alveg horfíð.
skyldar kúm af norsku Þrænda- og
Norðurlandskyni. Líklega vora þær
kýr algengar á slóðum forfeðra okk-
ar í Vestur-Noregi um landnám.
í ofannefndri ritgerð var reiknað-
ur fjölda ættliða frá því að íslenskar
kýr og nokkrar aðrar norrænar kýr
greindust sundur. Islenskar kýr og
Þrænda- og Norðurlandskýr greind-
ust að fyrir 221 ættlið eða fyrir 1100
áram hafi hver ættliður náð yfir 5 ár.
Það hefur gerst rétt um íslenskt
landnám.
íslenskar kýr greindust frá rauð-
um dönskum fyrir 3.600 áram og frá
svartskjöldóttum dönskum íyrir
4.200 árum samkvæmt sömu for-
múlu. Eftir þessu er afar lítið af
dönsku eðli í íslenskum kúm. Danska
erfðaefnið sem Magnús Stephensen
flutti inn virðist alveg horfið.
Höfundur er rithöfundur
og búfræðingur.
Stefán
Aðalsteinsson
Verslunarmannahelgin virtist
ætla að verða vel heppnuð hvað
varðar umferð og óhöpp á þjóðveg-
um. Engu var líkara en
markviss áróður og
fræðsla hefði skilað sér
til þúsunda ökumanna.
En svo dró ský fyrir
sólu. Hvert óhugnan-
lega slysið á fætur
öðra reið yfir. Þótt
eignatjónið sé óheyri-
legt jafnast það aldrei
á við harmleikinn sem
fylgir í kjölfar mann-
skæðra slysa. Þjóðin er
harmi lostin. Áðgerða
er þörf og almenningur
ræðir sín í millum hvað
sé til ráða. Að frum-
kvæði Ragnheiðar
Davíðsdóttur og fleiri
hafa verið stofnuð
grasrótarsamtökin STANZ er hafa
það að markmiði að sporna við um-
ferðarslysum. Lofsvert framtak og
tímanna tákn en betur má ef duga
skal. Hvað veldur slysum í umferð?
Hraði - þroski -
vegakerfi -kraftur
Ugglaust er engin einhlít skýring
á orsökum umferðarslysa. Þó hefur
ítrekað komið fram í fréttum, m.a.
frá umferðarráði, að of mikill öku-
hraði sé drjúgur orsakavaldur. Bílar
verða stöðugt aflmeiri og hraðinn
eykst. Vegakerfið hefur tæpast náð
að fylgja eftir aukinni umferð og
vaxandi hraða þótt árlega sé millj-
örðum króna varið til vegamála.
Margir hafa velt upp þeirri spurn-
ingu hvort þroski ungra ökumanna
sé nægur til að stjórna bifreið á
þeirri hættubraut sem umferðin
virðist orðin. Aldur og þroski í um-
ferð fer ekki endilega alltaf saman
en alltént er brýnt að ökumaður hafi
næmi og þroska til að axla þá miklu
ábyrgð sem fylgir akstri í umferð.
Tölur um slysatíðni ungra öku-
manna era þó vísbendingar um að sá
hópur sé sannarlega áhættuhópur.
Lögreglan á Blönduósi hefur get-
ið sér orð fyrir að stöðva markvisst
þá sem fara vel yfir lögbundinn öku-
hraða. Orðspor Húnvetninga á
þessu sviði virðist hafa drjúg áhrif
og margir játa að þeir dragi úr
hraða meðan ekið er um Húnaþing.
Draga má þá ályktun af þessu að
löggæsla annars staðar sé ekki
nægjanleg.
Reglulega heyrast dapurlegar
fréttir af erlendum ferðamönnum
sem lenda í slæmum slysum við
akstur í lausamöl. Skal engan furða
því hinh’ erlendu gestir eru margir
hverjir allsendis óvanir akstri við
slíkar aðstæður.
Hér hafa verið nefndir nokkrir
þættir sem borið hefur á góma í
tengslum við orsakir umferðarslysa:
Vanburðugt vegakerfi, of hraður
akstur, stöðugt kraftmeiri bílar,
ófullnuma ökumenn og skortur á
löggæslu. En hvað er til ráða? Ekk-
ert einfalt svar er til við þessari
spurningu enda nokkrir samverk-
andi þættir er málið snerta. Ég leyfi
mér þó að varpa fram nokkrum hug-
myndum, sem ýmsir aðilar hafa
haldið á lofti að undanfömu, til að
vekja umræðu: Bættar samgöngur:
Ljóst er að vegakerfi okkar ber ekki
þá umferð og þann hraða sem ein-
kennir umferðarmenningu okkar.
Því hlýtur að vera forgangsverkefni
að gera úttekt á því hvar helstu
slysagildrar í samgöngukerfinu era
og leggja fram áætlun um lausn
þeirra mála. Má þar nefna alræmd-
ustu slysastaði, skv. skýrslum, ein-
breiðar brýr o.s.frv.
Nýliðar merktir sérstaklega:
Reynslan segir að margir ökumenn
með skírteini á fyrsta ári lendi í
óhöppum. Því miður of oft vegna
glæfralegs aksturs. Þeirri hugmynd
hefur verið varpað fram að ökumenn
á fyrsta ári skuli merkja bíla sína
sérstaklega (t.d. með L fyrir lær-
lingur). Með slíku fyrirkomulagi
væri nýjum ökumönnum veitt sjálf-
krafa aðhald en jafnframt gætu aðr-
ir ökumenn tekið mið
af því að um nýliða
væri að ræða. Spurn-
ing er hvort taka ætti
strangar á umferðar-
brotum slíkra „lærl-
inga“ með t.d. fram-
lengingu reynslutíma,
tímabundinni svipt-
ingu, hærri sektum,
hærri iðgjöldum
o.s.frv. Lærlingsmerk-
ið mætti ekki hverfa
fyrr en viðkomandi
hefði sannað sig í
a.m.k. eitt ár í umferð-
inni með brotalausum
akstri.
Samstarf löggæslu
og tryggingafélaga:
Versta hlið umferðarslysa er öragg-
lega hinn mannlegi harmleikur sem
þeim fylgir. Fjárhagslegt tjón er
Slysin
Mestu skiptir e.t.v.
að bæta í heild umferð-
armenningu okkar
---7------------------
Islendinga, segir
Hjálmar Árnason,
þannig að öryggi allra
vegfarenda aukist.
einnig verulegt, svo nemur milljörð-
um árlega. Iðgjöld taka að nokkru
mið af þeirri staðreynd. Ágætur
maður, Grétar Andrésson, hefur
viðrað þá hugmynd að lögregla og
tryggingafélög taki höndum saman
um að ná niður umferðarhraða,
einni meginorsök slysa. Trygginga-
félög leggja reglulega veralegt fé til
hliðar í því skyni að geta mætt tjón-
um viðskiptavina sinna. Færri slys
og minni tjón þýða einfaldlega að út-
gjöld tryggingafélaga lækka til
hagsbóta fyrir alla aðila. Hugmynd
Grétars gerir ráð fyrir því að trygg-
ingafélögin beinlínis kosti rekstur
um fjögurra lögreglubíla með áhöfn
í hverju kjördæmi eða samtals um
16 löggæslubíla undir stjórn lög-
regluyfirvalda á hverjum stað. Hlut-
verk þeirra verði að einbeita sér að
hraðamælingum í því skyni fyrst og
fremst að minnka umferðarhraðann.
Reynslan úr Húnavatnssýslu sýnir
hvaða áhrif slíkt getur haft. Þessi
hugmynd er athygli verð enda um
sameiginlega hagsmuni allra aðila
að ræða og markmiðið göfugt.
Hærri sektir - svipting ökuleyfis:
Ymsir hafa haldið þeirri skoðun
fram að hærri sektir fyrir umferðar-
lagabrot bæti menningu ökumanna
enda veskið talið viðkvæmt flestum
einstaklingum. í sumum tilvikum
kann þetta að vera rétt en öragg-
lega er öðram nánast sama. Harðari
ökuleyfissviptingar fyrir gáleysis-
legt athæfi í umferð kann að hafa
meiri áhrif enda öllum annt um öku-
skírteini sitt.
Aðgerða er þörf
Fleiri hugmyndir mætti nefna en
hér skal látið staðar numið. Mestu
skiptir e.t.v. að bæta í heild umferð-
armenningu okkar ísiendinga þann-
ig að öryggi allra vegfarenda aukist.
Við verðum að bregðast við og það
skjótt. Þess vegna er brýnt að velta
upp öllum hugmyndum sem geta
hlúð að þessum mikilvæga þætti í
samfélagi okkar. Bætt umferðar-
menning hlýtur að vera eitt brýn-
asta úrlausnarefni samfélagsins
enda kostar umferðin okkur mörg
mannslíf árlega. Harmleiknum
verður að linna.
Höfundur er alþingismaður.
Hjálmar
Árnason