Morgunblaðið - 20.09.2000, Qupperneq 4

4 MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Umboðsmaður
barna um stöðu
fyrirsætna
Engin svör
frá Skóla
Johns Casa-
blancas
í KJÖLFAR sýningar heimild-
armyndarinnar Bak við tjöldin í
tískuheiminum, sem var á dag-
skrá Sjónvarps í desember,
sendi Þórhildur Líndal, umboðs-
maður bama, Eskimó models og
Skóla Johns Casablancas fyrir-
spumir þar sem spurt var um
fjölda stúlkna sem dvalið hefðu
erlendis við fyrirsætustörf á
vegum fyrirtækjanna síðustu 5
árin og aldur þeirra.
Umboðsmanni bama hefur
aðeins borist svar frá Eskimo
models, en 31 stúlka starfaði þá
erlendis á vegum fyrirtækisins.
Vora stúlkumar á aldrinum 14
til 24 ára. Tíu voru á aldrinum 14
til 16 ára en samkæmt upplýs-
ingum frá Eskimo models voru
þær jafnan í fylgd foreldra eða
starfsmanns fyrirtækisins.
Umboðsmaður bama fagnar
því að aldm-stakmark Ford fyr-
irsætukeppninnar, sem Eskimo
models hefur umboð fyrir, hafí
verið hækkað úr 14 í 16 ár.
Bamavemdarlögin
endurskoðuð
Þórhildur segir að sérstök
nefnd sé að endurskoða núgild-
andi bamavemdarlög. Segist
hún hafa komið því á framfæri
við félagsmálaráðherra, æðsta
yfirmann bamavemdarmála,
hvort ekki væri ástæða til að
miða lágmarksaldur fyrir þátt-
töku í fegurðar- og fyrirsætu-
keppnum við 16 ár. Nefndin
mun enn vera að störfum og seg-
ist hún því ekki vita hvort
ábendingin verði tekin til greina.
Þórhildur segir að Skóla
Johns Casablancas hafi ítrekað
verið send bréf þar sem óskað
hafi verið eftir upplýsingum um
ungar fyrirsætur en engin skrif-
leg svör borist. Að svo komnu
verði þó ekki aðhafst frekar, sér-
staklega ekki í ljósi þess að
ábendingum um aldurstakmark
hafi verið komið á íramfæri við
félagsmálaráðherra.
ÁSTRÁÐUR B. Hreiðarsson, læknir og sérfræðingur í sykursýki, segir að
um 130 milljónir manna séu með sykursýki í heiminum í dag og gert sé ráð
fyrir að sá fjöldi tvöfaldist á næstu tíu áram. Ástráður er nú staddur á
evrópskri sykursýkiráðstefnu í Jerúsalem í ísrael þar sem mættir eru yfir sjö
þúsund læknar, hjúkranarfræðingar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn hvaðan-
æva úr heiminum til að ræða m.a. þróun sjúkdómsins á næstu árum.
Ástráður sagði í samtali við Morg-
unblaðið í gær að ráðstefnugestir
hefðu miklar áhyggjur af fjölgun
þeirra sem fengju sykursýki og
sagði að ástralskur prófessor sem
kannað hefði útbreiðslu sjúkdóms-
ins hefði talað um að sykursýkin
færi nú sem faraldur um heiminn.
„Hann talaði um í erindi sínu að
sykursýki yrði sjúkdómur 21. ald-
arinnar og fjöldi sykursjúkra í
heiminum yrði um 250 milljónir
árið 2010,“ segir Ástráður og bæt-
ir því við að aðrir fundargestir hafi
tekið undir þær spár. Um ástæðu
mikillar útbreiðslu sykursýki segir
Ástráður að hana megi rekja til
vestrænna lifnaðarhátta. „Öffita
fer vaxandi í heiminum vegna
óheppilegs mataræðis og lítillar
hreyfingar," segir Ástráður, en
slíkir lifnaðarhættir eru ávísun á
sykursýki, bætir hann við. Hann
segir að sykursýki geti valdið alls
kyns heilsuvandamálum á borð við
hjarta- og æðasjúkdóma en slíkir
sjúkdómar geti stundum leitt til
dauða. „Menn hafa áhyggjur af
tíðni sykursýkinnar vegna þess að
hún eykur sjúkdómstíðni á öðrum
sviðum,“ segir hann og nefnir sem
dæmi að líkurnar á hjarta- og
æðaáföllum séu fjóram til fimm
sinnum meiri meðal þeirra kvenna
sem eru með sykursýki.
Ungt fólk í aukinni hættu
Þegar Ástráður er spurður um
kostnað sjúkdómsins segir hann að
sykursýki sé dýr þegar leggja þarf
menn inn á sjúkrahús vegna fylgi-
kvilla hennar en á hinn bóginn sé
meðferðin við sjálfum sjúkdómn-
um ekki svo dýr. „Til eru ágætis
lyf við sykursýki og þeim er beitt
þegar með þarf.“ Leggur Ástráður
þó áherslu á mikilvægi þess að ríki
auki áróður fyrir bættu mataræði
Um 130 milljdnir manna með sykursýki í heiminum í dag
Málað
í haust-
blíðunni
HAUSTBLIÐAN í höfuðborginni
síðustu daga hefur gefið íbúum
tækifæri til að sinna þeim verk-
um sem ekki náðist fyrr í sumar.
Á vegi Ijósmyndara á Skóla-
vörðustíg varð þessi kona sem
komin var upp í stiga með máln-
ingarpensilinn.
og meiri líkamshreyfingu til að
minnka megi líkurnar á sjúkdómn-
um.
Ástráður segir að til séu tvær
tegundir sykursýki. Sykursýki eitt
annars vegar og sykursýki tvö
hins vegar. Þeir sem séu með syk-
ursýki eitt þurfi að sprauta í sig
insúlíni reglulega en þeim sem séu
með sykursýki tvö nægi að halda
sjúkdómnum í skefjum með réttu
mataræði og stundum einnig með
því að taka inn ákveðnar töflur.
Mikill meirihluti þeirra sem eru
með sykursýki í dag sé með syk-
ursýki tvö.
Ástráður segir að eldra fólk hafi
hingað til verið í mestri hættu á að
fá sykursýki tvö en nú sé svo kom-
ið að ungt fólk fái þá tegund syk-
ursýki í vaxandi mæli.
Greinist oft af tilviljun
„Menn hafa einmitt áhyggjur af
því að ungt fólk á þrítugsaldri er í
auknum mæli farið að greinast
með sykursýki tvö, ungt fólk sem
verður feitt út af kyrrsetu og
röngu fæði.“ Ástráður bendir jafn-
framt á að mjög algengt sé að syk-
ursýki greinist í fólki af tilviljun
vegna þess að stundum fylgi henni
lítil sem engin einkenni. „Menn
geta verið með sykursýki í langan
tíma áður en hún greinist en á
meðan getur hún verið að skemma
hjarta- og æðakerfið, augun, nýrun
og taugakerfið." Aðspurður segir
Ástráður að dæmigerð einkenni
sykursýki geti þó m.a. verið
þreyta, þorsti, mikil þvaglát, sjón-
truflanir og pirringur í fótum.
Á ráðstefnunni í Jerúsalem hafa
að sögn Ástráðs verið kynnt ný lyf
gegn sykursýki og nefnir hann
m.a. lyf sem auka eiga áhrif insúl-
íns í líkamanum og insúlínlyf sem
eiga að virka meira hnitmiðað á
sjúkdóminn en þau insúlínlyf sem
notuð hafa verið hingað til. Með
Ástráði á ráðstefnunni er annar ís-
lenskur læknir og sérfræðingur í
sykursýki; Gunnar Valtýsson, en
að sögn Ástráðs er gert ráð fyrir
að ráðstefnunni ljúki á föstudag.
Morgunblaðið/Eggert Jóhannesson
Fjöldinn mun tvöfald-
ast á næstu tíu árum
Stefán
Carlsson bæklunarskurðlæknir um bréf til biðlistasjúklinga
Ber skylda til að upp-
lýsa sjúklinga okkar
STEFÁN Carlsson bæklunarskurð-
læknir vísar því með öllu á bug að
eitthvað óeðlilegt sé við að hann hafi,
ásamt læknunum Ágústi Kárasyni
og Brynjólfi Jónssyni, sent sjúkling-
um sem eru á biðlista eftir kross-
bandaaðgerðum, bréf í tilefni af því
að taka á upp slíkar aðgerðir á Land-
spítalanum. Stefán, Ágúst og Brynj-
ólfur era allir sjálfstætt starfandi
bæklunarlæknar.
Fram kom í Morgunblaðinu í gær
að landlæknisembættið er nú með
umrætt bréf til skoðunar en í því
benda læknarnir sjúklingunum á að
spyijast fyrir um hversu mikla
rejmslu læknar á Landspítalanum
hafa af því að gera slíkar aðgerðir.
Segir aðstoðarlandlækni
taka of djúpt f árinni
Stefán segir að þeir hafi sent um-
rætt bréf til eigin biðlistasjúklinga.
„Þeir era að bíða hjá okkur eftir
krossbandsaðgerð. Það er látið í
veðri vaka að við séum að senda bréf
út í bæ til allra sem era að bíða eftir
slíkum aðgerðum en þetta era sjúkl-
ingar sem hafa komið til okkar á
stofu, við höfum greint hjá þeim
krossbandsslit og undirbúið þá undir
aðgerð," segir Stefán.
„Okkur ber skylda til að upplýsa
sjúklinga okkar. Það er einn af
grandvallarhornsteinum læknalaga
að læknir upplýsi sjúklinga sína,
bæði um kosti og ókosti aðgerða,
fylgikvilla og'annað slíkt. Mér finnst
aðstoðarlandlæknir taka of djúpt í
árinni þegar hann gagnrýnir þetta
bréf og segir að það sé alveg á mörk-
unum.“
Rangt að samningum hafi
verið sagt upp
Stefán og Ágúst Kárason störfuðu
áður á Sjúkrahúsi Reykjavíkur og
gerðu krossbandaaðgerðir um nokk-
urra ára skeið á St. Jósefsspítalan-
um í Hafnarfirði. Að sögn Stefáns
gerðu þeir þessar aðgerðir í vinnu-
tíma sínum á Sjúki-ahúsi Reykjavík-
ur og fengu því greitt fyrir aðgerð-
irnar hjá SR. Haustið 1999 létu þeir
hins vegar af störfum hjá Sjúkrahúsi
Reykjavíkur og fengu því ekki leng-
ur laun frá sjúkrahúsinu til þessara
aðgerða. Stefán segir að það sé því
alrangt, sem haldið hafi verið fram í
fréttum, að þeir hafi sagt upp samn-
ingum við Tryggingastofnun um
greiðslur fyrir umræddar aðgerðir
sl. vetur.
Hann segir að eftir að þeir létu af
störfum hjá Sjúkrahúsi Reykjavíkur
hafi þeir leitað leiða til að geta haldið
áfram að gera þessar aðgerðir og
framkvæmdastjóri St. Jósefsspítal-
ans, hafi reynt að fá þessar aðgerðir
viðurkenndar sem ferliverk.
„Það gekk ekki en þegar það fór
svo að heyrast í nokkrum sjúkling-
um okkar vegna málsins var boðað
til samningafundar við Trygginga-
stofnun ríkisins snemma í sumar. Á
fyrsta fundinum var okkur tilkynnt
að Tryggingastofnun gæti ekki litið
á þessar aðgerðir sem ferliverk,
vegna þess að stofnunin hefði ekki
peninga til þessara aðgerða," segir
hann.
Stefán segir það einnig rangt sem
fram hafi komið í fréttum að þeir hafi
hætt að sækja samningafundi í sum-
ar. „Við hefðum getað sótt samn-
ingafundi í allt sumar en þeir sögðu
það hins vegar við okkur að þeir
hefðu ekki umboð til að semja og
gætu ekki samið við okkur,“ segir
hann.
Erum ekki að reyna að
maka krókinn
„Það er einnig látið að því liggja að
við séum að reyna að maka krókinn.
Það er rangt. Við eram ekki að
smyrja neinu á þessar aðgerðir.
Taxtinn fyrir þessar aðgerðir okkar í
dag er nánast tekinn beint upp úr
taxta Tryggingastofnunar ríkisins á
milli bæklunarlækna og Trygginga-
stofnunar að því viðbættu að við tök-
um laun fyrir annan skurðlækni og
einnota búnað.
Málið er þannig vaxið að verðlagn-
ing á þessari aðgerð er gerð í beinu
samræmi við núgildandi taxta á milli
bæklunarlækna og Tryggingastofn-
unar að því undanskildu að við höf-
um þurft að taka tillit til einnota bún-
aðar, sem er meiri við svona aðgerðir
en aðrar, og þess vegna þurfum við
að verðleggja það. Þá höfum við ver-
ið tveir bæklunarskurðlæknar sem
geram þessa aðgerð en samkvæmt
taxtanum eins og hann er við Trygg-
ingastofnun er ekki gert ráð fyrir því
að annar læknirinn fái borguð laun
fyrir vinnu sína.“
Segir að gerð hafí verið tilraun
til að komast yfir biðlistana
Stefán segir að þeir hafi sjálfir
unnið umræddan biðlista sjúklinga
sem bíða eftir að komast í kross-
bandaaðgerðir. „Það hefur hins veg-
ar verið gerð tilraun til þess að ná
þessum biðlista út frá St. Jósefs-
spítalanum og svo furðulegt sem það
er, þá er það lækningaforstjóri
Landspítala Háskólasjúkrahúss,
sem hefur verið að reyna að nálgast
þennan biðlista, en eftir því sem ég
best veit hefur hann ekki farið út
ennþá,“ sagði hann.
Stefán er afar óánægður með um-
mæli Matthíasar Halldórssonar að-
stoðarlandlæknis, sem sagðist í
Morgunblaðinu i gær velta því fyrir
sér hvort umrætt bréf fæli í sér um-
hyggju fyrir sjúklingum eða hvort
eitthvað annað kæmi til. „Siðferði-
lega er það alveg á mörkunum að
biðja sjúklinga að grennslast fyrir
um hvort læknarnir séu hæfir til að
gera svona aðgerðir og lýsa jafn-
framt hversu margar aðgerðir þeir
hafi gert,“ sagði Matthías. Stefán
segir að þeir séu á engan hátt að
gera lítið úr kollegum sínum á Land-
spítalanum þegar þeir bendi á að
þeim sé ekki kunnugt um að reynsla
sé til staðar á bæklunardeild Land-
spítalans til að gera þessar aðgerðir.
„Staðreyndir málsins era þær að það
hafa mér vitanlega ekki verið gerðar
svona krossbandsaðgerðir á Land-
spítalanum Háskólasjúkrahúsi með
speglunartækni," segir hann.
„Það var ekki ætlun okkar að
grafa undan trausti sjúklinga okkar
á þessum læknum. Við erum ekki í
neinum deilum við þá en drögum í
efa að þarna sé verið að fara rétta
leið.“