Morgunblaðið - 20.09.2000, Blaðsíða 29

28 MIÐVIKUDAUUK 20. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 2000 29
ftofgnoHnfeifr
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HORFT TIL DANMERKUR
EGAR Danir ganga að kjör-
borðinu á fimmtudag í næstu
viku eru þeir ekki einungis að
taka ákvörðun um hvort hinn sam-
eiginlega mynt Evrópusambandsins,
evran, verður tekin upp í Danmörku.
Ákvörðun þeirra mun hafa áhrif
langt út fyrir landamæri Danmerkur
og því ekki nema von að mikil spenna
ríki í öðrum Evrópuríkjum vegna
kosninganna.
Vaxandi líkur eru á því á þessari
stundu að Danir hafni evrunni. Nýj-
ar skoðanakannanir benda til að and-
stæðingar hins sameiginlega gjald-
miðils hafi náð töluverðu forskoti og
stjórn Pouls Nyrups Rasmussens
gengur illa að ná fótfestu í kosninga-
baráttunni. Nyrup hefur verið í vörn
og m.a. orðið að lýsa því yfir að ekki
verði hróflað við ellilífeyriskerfi
Dana næstu áratugina þótt stjórnar-
flokkarnir fullyrði jafnframt að evr-
an hafi engin áhrif á það kerfi.
Forsætisráðherrann hefur nú boð-
að til stórsóknar gegn andstæðing-
um evrunnar og ljóst er að mikil
harka verður í baráttunni næstu
daga.
Flestum stjórnmálamönnum í
Evrópu er enn í fersku minni er Dan-
ir felldu Maastricht-samkomulagið í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Það leiddi til
mikils vandræðagangs innan
Evrópusambandsins þótt loks hafi
náðst samstaða um málamiðlun og
undanþágur er Danir gátu fellt sig
við í nýrri atkvæðagreiðslu.
Andstaðan við Maastricht í Dan-
mörku varð jafnframt til að kynda
undir andstöðu víðar í Evrópu, m.a. í
Frakklandi þar sem litlu munaði að
samkomulagið yrði fellt af kjósend-
um.
Ef fram fer sem horfir og Danir
hafna því að taka upp evruna myndi
það efla andstæðinga í öðrum ríkj-
um. Óvíst er hvort sænsk stjórnvöld
treysta sér til að leggja til að evran
verði tekin upp ef Danir hafna henni.
í Bretlandi, þar sem mikil andstaða
er við hinn sameiginlega gjaldmiðil,
er hægt að ganga út frá því sem vísu
að Evrópuandstæðingar mundu nýta
sér slíka niðurstöðu út í yztu æsar.
Það er Iíka mikið í húfi fyrir Dani.
Með því að hafna evrunni væru þeir
ekki einungis að hafna hinum sam-
eiginlega gjaldmiðli heldur yrði jafn-
framt spurt hver staða landsins í
Evrópusamstarfinu yrði í framtíð-
inni. Óll þróun innan ESB miðast við
að evran verði tekin upp og Danir
verða raunar áfram bundnir af
samningum er binda gengi krónunn-
ar við gengi evrunnar. Með því að
hafna evrunni væru Danir að hafna
einum af hornsteinum samrunaþró-
unarinnar innan ESB. Efnahagslega
niðurstaðan gætir orðið sú að fjár-
festar héldu annað og vaxtamunur
milli evrusvæðisins og Danmerkur
gæti orðið Dönum dýr. Pólitíska nið-
urstaðan yrði hugsanlega sú að Dan-
ir yrðu hornreka innan Evrópu-
sambandsins og að tregða þeirra í
samrunamálum færi smám saman að
reyna á þolinmæði samstarfsríkj-
anna.
Kosningarnar um evruna sýna
hins vegar að lýðræðið í Danmörku
er lengra á veg komið en í mörgum
öðrum ESB-ríkjum, þar sem ráða-
menn óttast fátt meira en að leggja
samrunaáform undir dóm kjósenda í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Andstaðan
er nefnilega síður en svo bundin við
Danmörku.
BENZÍNVERÐ OG
GRÆNIR SKATTAR
EIN AF ástæðunum fyrir því að
ekki hefur komið til sambæri-
legra mótmæla hér á íslandi vegna
hækkunar benzínverðs og orðið hafa í
ýmsum Evrópulöndum er áreiðanlega
sú, að ríkisstjórn og Alþingi tóku á sl.
ári ákvörðun um að breyta vörugjaldi
á benzíni í fasta krónutölu á hvern
lítra í stað prósentutölu af tollverði.
Með þeim hætti var dregið úr miklum
sveiflum í benzínverði vegna verð-
hækkunar á heimsmarkaði.
í þessu sambandi er hins vegar
ástæða til að vekja athygli á því, að
þótt opinber gjöld hafi verið lögð á
benzín í upphafi af allt öðrum ástæð-
um liggur nærri að líta á slík gjöld nú
sem eins konar græna skatta. Með því
að halda benzínverði svo háu sem
raun ber vitni stuðla stjórnvöld að því
að hinn almenni borgari aki fremur á
sparneytnum bílum, sem menga um-
hverfi sitt minna en stærri bílar.
Að vísu hefur mikil breyting orðið á
bílum að þessu leyti á síðustu tveimur
áratugum en engu að síður hefur mik-
il notkun bifreiða mikil mengunar-
áhrif.
Þetta er ástæðan fyrir því að um-
hverfissamtök víða um lönd hafa
gagnrýnt ríkisstjórnir, sem sýnt hafa
tilburði til að láta undan kröfum um
lækkun opinberra gjalda á benzíni og
á það ekki sízt við um ríkisstjórn
Frakklands. Og þetta eru líka rök fyr-
ir því að halda opinberum gjöldum á
benzíni býsna háum þótt takmörk séu
fyrir því hvað hægt sé að ganga langt í
þeim efnum. Þegar ríkisstjórn og AI-
þingi breyttu vörugjaldi á benzíni hér
á síðasta ári var þanþol almennings að
þessu leyti bersýnilega að bresta.
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra sagði í samtali við Morgunblað-
ið í gær að æskilegt væri að umræður
færu fram um það hvort leggja ætti
aukna skatta á vörur sem eru íþyngj-
andi fyrir umhverfíð.
Það er vissulega tímabært að slíkar
umræður fari fram. Það er í grund-
vallaratriðum eðlilegt og sanngjarnt
að þeir sem menga umhverfi sitt á
einn eða annan veg greiði þann kostn-
að sem af því leiðir. Slíkar greiðslur
eru nú til staðar að einhverju leyti en
snúa kannski fyrst og fremst að fyrir-
tækjum en ekki almenningi nema í
benzínverði. Hins vegar má ganga út
frá því sem vísu að þær eigi eftir að
breiðast út og verða mun algengari en
nú er. Vafalaust mundu daglegir lífs-
hættir þjóðarinnar breytast töluvert
ef til slíkrar skattlagningar kæmi og
ekki endilega til hins verra.
+
Þriggja daga opinber heimsókn Törju Halonen Finnlandsforseta hafin
Morgunblaðið/Kristinn
Tarja Halonen, forseti Finnlands, skoðaði Alþingishúsið í gær með Olafi Ragnari Grímssyni forseta og Guð-
mundi Árna Stefánssyni, fyrsta varaforseta Aiþingis.
Morgunblaðið/Ami Sæberg
Davíð Oddsson forsætisráðherra ræðir við Törju Halonen, forseta Finnlands, á Bessastöðum þar sem snædd-
ur var hátíðarkvöldverður. Vigdís Finnbogadðttir, fyrrverandi forseti, fylgist með umræðunum.
Gott tækifæri
til að ræða
sameiginleg
hagsmunamál
Tarja Halonen, forseti Finnlands, kom í
✓
opinbera heimsókn til Islands í gær.
✓
A blaðamannafundi sem haldinn var á
Bessastöðum sagðist hún m.a. telja margt
líkt með Islendingum og Finnum. Hún
notaði jafnframt tækifærið og afhenti
- ———
forseta Islands birkifræ að gjöf.
RIGGJA daga opinber
heimsókn Törju Halon-
en, forseta Finnlands, til
íslands hófst í gær en í
för með Halonen er Pentti Araj-
arvi, eiginmaður hennar. Forseti
íslands, Ólafur Ragnar Grímsson,
íTkisstjómin og handhafar forseta-
valds tóku á móti Finnlandsfor-
seta á Bessastöðum laust fyrir há-
degið og að því loknu ræddust þau
Halonen og Ólafur Ragnar við.
Lýsti Halonen þar þeim áhuga
sínum að þau Ólafur héldu sam-
ræðum sínum senn áfram á
finnskri grundu.
Lúðrasveit verkalýðsins lék
þjóðsöngva Finnlands og Islands
við tröppur Bessastaða eftir að Ól-
afur Ragnar hafði boðið Halonen
velkomna. Ennfremur voru við-
staddir krakkar úr þriðja og fjórða
bekk Öldutúnsskóla og veifuðu
þau finnskum og íslenskum fánum
til heiðurs forsetunum tveimur.
Heimsókn Halonens styrkir
samband landanna
Á blaðamannafundi sem haldinn
var á Bessastöðum kom fram að
forsetarnir hefðu rætt þá stöðu að
Finnar væru aðilar að Evrópu-
sambandinu en ekki Islendingar,
og að íslendingar væru aðilar að
Atlantshafsbandalag-
inu (NATO) en ekki
Finnar. Þá ræddu
Halonen og Ólafur
Ragnar um Evróp-
umál og Norður-
landasamstarfið. Þau voru sam-
mála um að það gæfi þessum
tveimur þjóðum sérstöðu að þær
væru báðar jaðarþjóðir og það
sameinaði þær jafnframt.
Ólafur sagði það mikið ánægju-
efni að taka á móti hinum nýja for-
seta Finnlands en Halonen var
kjörin forseti fyrr á þessu ári. Er
ísland aðeins þriðja landið sem
hún heimsækir síðan hún tók við
embætti.
Ólafur Ragnar sagði Finna og
íslendinga hafa margt að ræða og
þjóðirnar hefðu starfað vel saman
á vettvangi norrænna þjóða.
„Heimsókn Halonen til íslands nú
er vel til þess fallin að styrkja þá
þræði sem liggja milli þjóðanna,"
sagði hann.
Kom fram í máli Ólafs að þau
Halonen hefðu m.a. rætt saman
um horfur í löndunum tveimur,
stöðu íslands og Finnlands í
Evrópu, málefni Atlantshafs-
bandalagsins og framtíð þess, sem
og stöðu mála í Rússlandi.
Einnig hefðu þau rætt hvernig
auka mætti samstarf íslands og
Finnlands í framtíðinni, t.d. á sviði
upplýsingatækninnar þar sem
bæði Finnar og íslendingar stæðu
framarlega.
Tarja Halonen lýsti yfir mikilli
ánægju sinni að fá að heimsækja
ísland nú. Hún gerði samstarf
Finna og íslendinga einnig að um-
talsefni, einkum pólitíska sam-
vinnu þjóðanna í Evrópu og rifjaði
forsetinn upp að
Finnar væru meðlim-
ir í ESB, ólíkt íslend-
ingum, á meðan ís-
land væri eitt
NATO-ríkjanna, ólíkt
Finnlandi.
Sagði Halonen aðspurð að
mestu skipti í þessari Islandsför
hennar að henni gæfist tækifæri
til að ræða við íslenska ráðamenn
Eiga bæði að
baki feril í
stjórnmálum
Morgunblaðið/Porkell
Krakkar úr Öldutúnsskóla fögnuðu komu Finnlandsforseta við Bessastaði.
Morgunblaðið/Þorkell
Tarja Halonen og Ólafur Ragnar Grimsson slá á létta strengi á
blaðamannafundi í gær.
og rýna í mál sem Finnar og ís- ræða ýmis mál sem tengdust
lendingar ættu sameiginleg, á vett- menningu þjóðanna tveggja.
vangi Norðurlandasamstarfsins, Forsetarnir tveir voru spurðir að
Evrópusamvinnunnar, innan Sam- því á fundinum hvort þeir ættu
einuðu þjóðanna og gagnvart auðveldara með að ræða saman
NATO. Einnig væri mikilvægt að sökum þess að bæði kæmu þau úr
stjórnmálum. Taija Halonen svar-
aði spurningunni játandi og sagði
það ekki skaða. „Ég tek undir þau
orð,“ sagði Ólafur Ragnar síðan.
„Ég tel það afar mikilvægt að við
skulum deila bakgrunni með þess-
um hætti.“
Halonen sagði jafnframt á
blaðamannafundinum að þau Ólaf-
ur Ragnar ættu auðvelt með að
ræðast við þar sem þau væru einu
forsetarnir á Norðurlöndunum, í
hinum löndunum væri konungs-
veldi.
Finnar og Islendingar
líkar þjóðir
Halonen gaf Ólafi Ragnari birki-
fræ við komuna til íslands.
Finnskir blaðamenn spurðu hana
um þessa gjöf á blaðamannafund-
inum og sagðist Halonen hafa tek-
ið eftir jiví í fyi-ri heimsóknum til
Islands að þetta væri sennilega
góð og þörf gjöf. Ólafur Ragnar
sagðist gjarnan leið-
rétta þann misskiln-
ing, þegar hingað
kæmu gestir, að ekki
væri hægt að planta
trjám hér á landi.
Hið gagnstæða mætti nefnilega
sjá t.d. á Austurlandi. Sagðist 01-
afur Ragnar sjaldan eða aldrei
hafa fengið jafn góða gjöf og þá
sem finnski forsetinn hefði fært
honum. Afraksturinn yrði síðan
hægt að sjá í frjórri mold að
fimmtíu árum liðnum.
Loks var Halonen spurð að því
á blaðamannafundinum í gær
hvort hún teldi sálir íslendinga og
Finna e.t.v. samtengdar í Ijósi
þess að erlendis rugluðust menn
gjarnan á fólki af finnsku og ís-
lensku þjóðerni. Dró Halonen
ekkert undan í því að hún væri á
þeirri skoðun að Islendingar og
Finnar væru um margt líkar þjóð-
ir. Þar skipti m.a. máli atriði eins
og það að Finnland væri á austur-
mörkum Norðurlandanna á með-
an ísland væri á þeim vestari.
Finnlandsforseti og eiginmaður
hennar, Pentti Arajárvi, borðuðu
hádegismat á Bessastöðum að af-
loknum blaðamannafundinum þar
á bæ í gær. Síðar um daginn
heimsótti Halonen Alþingishúsið
þar sem Guðmundur Árni Stef-
ánsson, 1. varaforseti Alþingis,
leiddi hana í allan
sannleik um það
starf sem þar fer
fram. Um kvöldið sat
finnski forsetinn síð-
an hátíðarkvöldverð
forseta Islands á Bessastöðum
ásamt fríðu fylgdarliði. Hún fer
m.a. til Þingvalla í dag og á morg-
un sækir hún Akureyri heim áður
en hún heldur af landi brott á ný.
ísland þriðja
landið sem Halon-
en heimsækir
Siv Friðleifsdóttir og Jan-Erik
Enestam hittust í Iðnó í gær
Morgunblaðið/Jim Smart
Jan-Erik Enestam, varnarmálaráðherra Finnlands, og Siv Friðleifs-
dóttur umhverfisráðherra snæddu saman hádegisverð í Iðnó í gær.
Að honum loknum héldu þau sameiginlegan blaðamannafund í um-
hverfisráðuneytinu.
„Gott að finna
fyrir áhuga
Islendinga á hinni
norðlægu vídd“ r
SIV Friðleifsdóttir um-
hverfisráðherra og
Jan-Erik Enestam,
varnarmálaráðherra
Finnlands, snæddu saman há-
degisverð í Iðnó í gær ásamt
fylgdarliði og héldu að honum
loknum sameiginlegan blaða-
mannafund þar sem m.a. var
lögð áhersla á gott samstarf
landanna á vettvangi Norður-
landaráðs og norðurheim-
skautsráðsins.
Komu ráðherrarnir m.a. inn á
það að Finnland tæki bráðlega
við stjórn í ráðunum tveimur og
ítrekaði Siv stuðning íslendinga
við forystu Finna á þeim vett-
vangi. Þá lagði Siv í máli sínu
áherslu á forgöngu Finna í mál-
efnum sem ganga undir heitinu
„hin norðlæga vídd“ en Evrópu-
sambandið hefur tekið sam-
nefnt verkefni upp á arma sína
er snýr m.a. að verndun við-
kvæms lífríkis á norðlægum
slóðum fyrir mengun frá iðnaði.
Sagði hún Islendinga fylgjast
grannt með því verkefni enda
væri umhverfisvernd á um-
ræddu svæði mikilvæg íslend-
ingum, ekki síst þegar horft
væri til mikilvægis fiskveiða og
fiskútflutnings fyrir íslendinga.
„Það er mikilvægt fyrir okk-
ur íslendinga að fá nú mögu-
leika á að ræða við Finna þar
sem þeir munu brátt taka við
forystu í Norðurlandaráði sem
og norðurheimskautsráðinu."
Margt sameiginlegt
með þjóðunum
Skýrði Siv ennfremur frá því
að þótt Finnar hefðu ekki gefið
opinberar yfirlýsingar um
hvaða málefni þeir hygðust
leggja áherslu á meðan þeir
gegndu forystu í ráðunum
tveimur væri hún þess fullviss
að umhverfisvernd og hin norð-
læga vídd myndi spila þar stórt
hlutverk. Finnar taka við for-
ystu í norðurheimskautsráðinu
um miðjan okbóber nk. og í
Norðurlandaráði um áramótin.
Jan-Erik Enestam hóf mál sitt
á því að það hefði ávallt verið
auðvelt fyrir Finna að eiga sam-
starf við íslendinga. Sagði hann
margt sameiginlegt með þjóðun-
um tveimur, m.a. það að þær
væru báðar á landfræðilegum
jaðri Norðurlandanna, önnur á
vesturmörkunum og hin á þeim
eystri, þær væru litlar og töluðu
tungumál sem væru ólík hinum
Norðurlandamálunum.
„Við Finnar erum í svolítið sér-
stakri stöðu um þessar mundir
því að stuttu eftir að við höfum
gegnt formennsku í Evrópusam-
bandinu tökum við við for-
mennsku í norðurheimskautsráð-
inu og síðan í Norðurlandaráði.
Við höfum þó metnað til þess að
reyna að samræma þessi störf
þannig að þau geti myndað eina
heild.“ Benti Enestam m.a. á að
hin norðlæga vídd myndi ganga
sem rauður þráður gegnum starf
Finnanna í norðurheimskauts-
ráði, Norðurlandaráði, sem og í
Evrópusambandinu.
Þá gat hann þess að íslending-
ar hefðu verið öflugir innan
norðurheimskautsráðsins og
sagði ennfremur gott að finna
fyrir þeim mikla áhuga sem ís- ^
lendingar sýndu hinni norðlægu
vídd. „Við reiknum með stuðn-
ingi íslendinga nú þegar við tök-
um við forystu í norðurheim-
skautsráðinu."
Enestam bætti því við að þótt
Finnar hefðu enn ekki, eins og
Siv benti á, gefið út áherslur sín-
ar í starfinu sem forystuland
Norðurlandaráðs væri ljóst að
þeir myndu vilja auka samskipti
einstaklinganna sjálfra í þessum
lönduin. Nú væru til dæmis mikil j
samskipti meðal fyrirtækja og
stofnana á Norðurlöndum en
gefa mætti samskiptum einstakl-
inganna sjálfra meiri gaum. Til
dæmis með því að auka mögu-
leika þeirra á að nema ýmis fræði
á ólíkum sviðum í landi hver ann-
ars og með því að tryggja að sú
menntun verði metin til jafns
allsstaðar á Norðurlöndunum.