Morgunblaðið - 20.09.2000, Qupperneq 20

20 MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Stjdrnarandstaðan í Perú krefst þess að yfírmaður leyniþjónustunnar verði handtekinn
Orlög njosnafor-
ingjans talin ráðast
af afstöðu hersins
Lima. AP, AFP, The Daily Telegraph, Washington Post.
Perúmaður með grímu, sem lfkist njósnaforingjanum Vladimiro Mont-
esinos, stendur í búri við herstöð í Lima þar sem leyniþjónusta Perú er
með höfuðstöðvar. Með aðgerðum sínum vildi maðurinn krefjast hand-
töku Montesinos.
STJÓRNVÖLD í Perú neituðu í gær
fréttum um að herinn hefði handtek-
ið yfirmann leyniþjónustu landsins,
Vladimiro Montesinos, áhrifamesta
bandamann Albertos Fujimoris for-
seta síðustu tíu árin, og ekki var vit-
að'hvar hann héldi sig. Óstaðfestar
fregnir hermdu að hann hefðist við í
herstöð í Lima þar sem leyniþjónust-
an er með höfuðstöðvar og stjómar-
andstaðan krafðist þess að hann yrði
handtekinn þegar í stað og leiddur
fyrir rétt.
Fregnir hermdu í fyrrakvöld að
Montesinos væri í haldi hermanna í
höfuðstöðvum leyniþjónustunnar og
þingmenn stjómarandstöðunnar
fengu misvísandi upplýsingar frá
hernum þegar þeir fóru í herstöðina
til að grafast fyrir um hvort hann
hefði verið handtekinn.
Alberto Bustamante dómsmála-
ráðherra, gamall vinur njósnafor-
ingjans, lýsti því yfir að Montesinos
hefði ekki verið handtekinn.
Tveimur dögum áður hafði Fuji-
mori tilkynnt í sjónvarpsávarpi að
hann hygðist reka Montesinos, leysa
leyniþjónustuna upp, boða til for-
setakosninga sem fyrst og ekki gefa
kost á sér til endurkjörs. Forsetinn
tók þessa ákvörðun eftir að sjón-
varpsstöð sýndi myndbandsupptöku
þar sem Montesinos virtist múta
fyrrverandi stjórnarandstöðuþing-
manni til að ganga í flokk Fujimoris.
Montesinos er einnig talinn viðriðinn
ólögleg vopnaviðskipti og samstarfs-
menn hans era sagðir hafa selt
stærstu skæraliðahreyfingu Kól-
umbíu 10.000 riffla.
Virt dagblað í Perú, E1 Comercio,
leiddi getum að þvi að Fujimori hefði
reynt að reka Montesinos í vikunni
sem leið en njósnaforinginn hefði
neitað að láta af störfum og leitað
eftir stuðningi hershöfðingja sem
hann hafði sjálfur komið til æðstu
metorða í hemum. Forsetinn hefði
þá ekki átt annars úrkosti en að til-
kynna að hann hygðist láta af em-
bætti. Nokkrir stjómmálaskýrendur
héldu því jafnvel fram að njósnafor-
inginn hefði undirbúið valdarán til að
hindra að hann yrði rekinn.
Raspútín Perú
Montesionos er 54 ára og hefur
verið kallaður Raspútín Perú.
Njósnaforinginn er sagður hafa
komið sér upp miklu safni persónu-
legra upplýsinga um andstæðinga
sína og stuðningsmenn. Hann er
m.a. sagður hafa 2.500 myndbands-
upptökur af andstæðingum sínum og
nota þær til að knýja þá til að styðja
stjórnina. Orðrómur er einnig um að
hann hafi jafnvel undir höndum
upplýsingar um Fujimori sem geti
valdið forsetanum miklum álits-
hnekki.
Fujimori sagði ekkert í gær um
örlög Montesinos og talið er að þau
ráðist af viðbrögðum hersins.
Njósnaforinginn er enn sagður njóta
stuðnings vina sinna í yfirstjórn
hersins. Hópur lægra settra herfor-
ingja er hins vegar sagður ævareiður
vegna áskananna um að Montesinos
sé viðriðinn sölu vopna til skæraliða í
Kólumbíu og vilja að honum verði
vikið frá.
Niðurstaða baráttunnar milli
þessara tveggja hópa gæti varpað
Ijósi á það hvor hafi í raun verið við
völd í Perú síðasta áratuginn, for-
setinn eða njósnaforinginn.
Bendlaður við CIA
Montesinos er kominn af marxist-
um og var skirður í höfuðið á Lenín.
Hann var rekinn úr hernum og
dæmdur í árs fangelsi á valdatíma
vinstrimannsins Juans Velascos Alv-
arados hershöfðingja á áttunda ára-
tugnum. Montesinos var þá sakaður
um að hafa látið bandarísku leyni-
þjónustunni CIA í té leynilegar upp-
lýsingar og hefur æ síðan verið sak-
aður um að vera á mála hjá CIA, auk
þess sem hann hefur verið bendlaður
við eiturlyfjasmygl.
Montesinos nam lögfræði eftir að
hann afplánaði fangelsisdóminn og
starfaði um tíma sem lögmaður
meintra eiturlyfjasmyglara.
Montesinos starfaði einnig fyrir
Fujimori fyrir forsetakosningarnar
árið 1990 og aðstoðaði hann við að
komast hjá ákæra fyrir skattsvik.
Fujimori, sem er kominn af innflytj-
endum frá Japan, var lítt þekktur á
þessum tíma en bar sigurorð af
heimsþekktum rithöfundi, Mario
Vargas Llosa, í forsetakosningunum.
Umfangsmiklar
hleranir
Fujimori gerði Montesinos að yfir-
manni leyniþjónustunnar eftir að
hann tók við forsetaembættinu.
Stjómarandstæðingar segja að
Montesinos hafi þá strax tekið að
beita leyniþjónustunni sem pólitísku
tæki í þágu forsetans og stjórnar-
flokksins. Hann er sagður hafa látið
hlera síma andstæðinga forsetans,
þeirra á meðal Javiers Perez de Cu-
ellars, fyrrverandi framkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðanna, sem
beið ósigur fyrir Fujimori í forseta-
kosningunum árið 1995.
Leyniþjónustan átti stóran þátt í
sigri stjómarhersins á skæraliða-
hreyfingunni Skínandi stíg á fyrsta
kjörtímabili Fujimoris og var sökuð
um alvarleg mannréttindabrot, af-
tökur án dóms og laga, pyntingar og
ofsóknir á hendur saklausu fólki, í
baráttunni gegn skæraliðunum.
Fujimori lauk einnig lofsorði á Mont-
esinos fyrir að bjarga tugum manna
sem skæraliðar tóku í gíslingu í jap-
anska sendiráðinu í Lima árið 1997.
Montesinos er sagður hafa átt
stærstan þátt í því að Fujimori
myndaði bandalag með hernum árið
1992 til að gera forsetanum kleift að
leysa upp þingið og dómstólana og
knýja fram nýja stjórnarskrá sem
jók völd hans.
Fujimori sagði að þetta hefði verið
nauðsynlegt til að gera stjóminni
kleift að binda enda á óðaverðbólgu,
hryðjuverk og spillingu í landinu.
Astandið í Perú var svo slæmt á
þessum tíma að jafnvel margir lýð-
ræðissinnar lögðust ekki gegn að-
gerðum forsetans. Montesinos leit
hins vegar ekki aðeins á aðgerðimar
sem neyðarráðstöfun heldur einnig
sem tækifæri til að ná varanlegum
yfirráðum yfir dómstólunum, hern-
um og pólitískum stofnunum lands-
ins.
Montesinos notaði leyniþjónust-
una til að njósna um stjórnmála-
menn, dómara, yfirmenn hersins,
blaðamenn og kaupsýslumenn og
upplýsingarnar vora notaðar til að
kúga þá til undirgefni. Hann beitti
einnig slúðurblöðum og ríkisfjöl-
miðlum til að koma á framfæri upp-
lýsingum um andstæðinga sína og
ófrægja þá. Hann kom vinum sínum
og stuðningsmönnum í æðstu stöður
innan hersins og margir töldu að
hann stjórnaði landinu í raun á bak
við tjöldin.
Stjórnarandstæðingar hafa lengi
beint spjótum sínum að Montesinos
en hann hefur hingað til staðist ásak-
anir þeirra um spillingu og fréttir
dagblaða um að hann hafi safnað
miklum auðæfum með vafasömum
hætti og falið þau á leynilegum
bankareikningum erlendis. Hann
var þó aldrei ákærður vegna skorts á
sönnunum, að sögn dómsyfirvalda.
„Það verður aldrei hægt að koma á
heilbrigðu lýðræði í Perú meðan
Montesinos gengur laus,“ sagði
helsti leiðtogi stjómarandstöðunnar,
Alejandro Toledo, sem var í fram-
boði gegn Fujimori í forsetakosning-
unum fyrr á árinu. Toledo sniðgekk
síðari umferð kosninganna og sakaði
stjómarflokkinn um að hafa undir-
búið kosningasvik.
Herinn sagður vernda
njósnaforingjann
Nokkrir andstæðingar Fujimoris
telja hann ekki nógu öflugan til að
geta rekið njósnaforingjann.
Óháða útvarpsstöðin CPN skýrði
frá því í fyrrakvöld að hermenn
hefðu handtekið Montesinos í höfuð-
stöðvum leyniþjónustunnar. Miguel
Gutierrez, einn af rannsóknarblaða-
mönnum stjórnarandstöðublaðsins
La Republica, sagði að hátt settir
herforingjar hefðu staðfest að
njósnaforinginn hefði verið handtek-
inn. Fyrrverandi hershöfðingi og
nokkrir stjórnarandstöðuleiðtogar
sögðu hins vegar að fréttirnar um
handtökuna væra kænskubragð af
hálfu hersins.
„Vladimiro Montesinos hefur ekki
verið handtekinn, en ég veit ekki
hvar hann er,“ sagði Jose Salinas
Sedo, fyrrverandi hershöfðingi, sem
stjórnaði misheppnaðri tilraun til að
steypa Fujimori árið 1992. „Þeir eru
að vemda hann. Þeir era að leika sér
að þjóðinni og tefja tímann til að geta
fundið leið til að ná tökum á ástand-
inu.“
Alberto Andrade, borgarstjóri
Lima, sagði að Montesinos stjórnaði
enn leyniþjónustunni og væri í höf-
uðstöðvum hennar. Yfirvöld sögðu
að hann hefði verið yfirheyrður í
fyrradag og óstaðfestar fregnir
hermdu að hann hefði eyðilagt skjöl
og myndbönd sem hægt hefði verið
að nota sem sönnunargögn gegn
honum.
Afgangur fjár-
laga í fyrsta skipti
í fímmtíu ár
RÍKISSTJÓRN Hollands greindi frá
því í gær að afgangur verði af fjárlög-
um ríkisins í ár og er það í fyrsta
skipti í hálfa öld sem slíkt gerist.
Stjórnin varaði þó við þenslu og sagði
hættu á að hagvöxturinn gæti reynst
skammvinnur.
„í fyrsta skipti frá því 1949 er af-
gangur af ríkisfjárlögum," sagði
Gerrit Zalm, fjármálaráðherra Hol-
lands, á fréttamannafundi sem boðað
var til vegna fjárlaga næsta árs. Af-
gangurinn nemur 6,3 milljörðum
gyllina, eða tæpum 200 milljörðum ís-
lenskra króna. Talið er að einnig
muni reynast afgangur af fjárlögum
ársins 2001 þótt stjómvöld telji lík-
legt að um lægri fjárhæð verði þá að
ræða, en góða fjárhagsstöðu ríkisins
má einkum rekja til sölu hollenska
ríkisins á farsímarásum. Fjárhags-
áætlun hollenska ríkisins gerir þá ráð
fyrir 4% hagvexti næsta árið, en þó er
einnig talið líklegt að verðbólga muni
hækka úr 2,5% í 3,5%. Haldi hráolíu-
verð hins vegar áfram að hækka telja
stjómvöld ekki ólíklegt að verðbólga
muni reynast hækka enn frekar.
Farþegi myrtur af
samferðamönnum
London. Daily Telegraph.
SAMFERÐAMENN Bandaríkja-
mannsins Jonathans Burtons urðu
honum að bana er æði rann á hann
um borð í flugvél Southwest Airlin-
es flugfélagsins á leið frá Phoenix til
Salt Lake City í Bandaríkjunum og
íhugar fjölskylda hans nú málsókn
gegn bæði farþegum og flugfélagi
vegna atburðarins.
I fyrstu taldi lögregla að Burton
hefði fengið hjartaáfall í kjölfar æð-
isins sem á hann rann er um 20 mín-
útur vora eftir til Salt Lake City.
Burton réðist á samferðamenn sína
með skömmum og svívirðingum á
leið sinni að flugstjómarklefanum
en um átta farþegar tóku að sér að
ráða niðurlögum hans. Hann lést
síðan skömmu eftir að búið var að
flytja hann frá borði og leiddi krafn-
ingin í ljós að banamein Burtons
vora áverkarnir sem einn eða fleiri
farþeganna veittu honum. Sagði í
krafningsskýrslunni að djúpir
skurðir og marblettir hefðu fundist
víðs vegar á andliti og líkama Burt-
ons en dánarorsökin þó verið köfn-
un. Þá fannst vottur kannabisefna í
blóði Burtons.
„Hann var kyrktur, barinn og
það var sparkað í hann,“ sagði Kent
Spence, lögfræðingur íjölskyldu
Burtons, sem nú íhugar málaferli
gegn farþegum og flugfélagi vegna
atburðarins. „Við viljum vita hvem-
ig þetta gat gerst. Hann var ekki of-
beldishneigður og bar til dæmis
köngulær út úr húsi frekar en að
drepa þær.“ Saksóknari hefur kom-
ist að þeirri niðurstöðu að um sjálfs-
vöm hafi verið að ræða og hefur því
ekki hug á að ákæra farþegana fyrir
dráp Burtons.
Æðisköstum um borð í flugvélum
hefur fjölgað umtalsvert undanfarin
ár og var bandarískum flugmálayf-
irvöldum tilkynnt um 292 slík atvik í
fyrra á móti 138 atvikum árið 1995.