Morgunblaðið - 25.10.2000, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
„Að lokum næst
samkomulag“
© Amos Oz 2000
ísraelskur hermaður og skriðdreki við fjölbýlishús í einu af úthverfum
gyðinga í Jerúsalem, nálægt palestínska bænum Beit Jalla.
ARAD, heimabyggð mín, er af-
skekktur bær í Negev-eyðimörkinni
í suðurhluta Israels. Þar búa gyðing-
ar og arabar en hingað til hefur verið
ótrúlega friðsælt í bænum. Ekki hef-
ur þó verið mikil kyiTð í kringum mig
því ég er þekktasti „vinstrimaður“ og
„arabasleikja" bæjarins. Þegar ég
gekk um verslunarmiðstöð bæjarins
var harla eðlilegt að nokkrir ókunnir
menn skyldu hrópa reiðilega til mín:
„þú ert sökudólgurinn" eða „treyst-
irðu enn aröbunum þínum?“
Þessar raddir komu einkum frá
nokkrum fastagestum götuveitinga-
staðar og ég settist því niður til að
hlusta.
Þarna var gamall maður, fremur
blíður, fingraður eins og tónlistar-
maður, sem sagði við mig: „Sjáðu
hvað þið vinstrimennirnir haflð gert
ísrael með því að gera Ósióarsamn-
inginn við Arafat fyrir sex árum. Þið
gáfuð honum land fyrir loforð. Fyrir
pappírsbleðil. Hann lofaði að afneita
ofbeldi og leysa deilur okkar í samn-
ingaviðræðum. En hvers vegna ætti
hann að afneita ofbeldi úr því að of-
beldi er honum alltaf til framdráttar?
I hvert sinn sem Palestínumenn
hefja hrinu ofbeldis leggur öll heims-
byggðin að ísrael að fallast á fleiri til-
slakanir. Þú sjálfur," sagði hann,
„ráðlagðir Peres [fyrrverandi for-
sætisráðherra] að fara út um allan
heim til að safna milljörðum dollara
handa palestínsku heimastjórninni.
Fyrir þessa peninga keypti hún vopn
og byssukúlur sem þeir skjóta núna á
okkur.“
Þokkafull kona um fertugt, með
dálítinn rússneskan hreim, greip
fram í og sagði: „Eins og þú kaus ég
Ehud Barak í síðustu kosningum
vegna þess að ég vil frið. Ég vil enn
frið en næst ætla ég að kjósa Netan-
yahu eða Sharon. Sagan síðustu árin
sýnir okkur að arabar hafa gert fals-
„Og hvað gerist eftir
allt ofbeldið?"
„Að lokum næst sam-
komulag," sögðu þau
einum rómi.
lausa samninga við hægrimanninn
Begin, harðlínumanninn Shamir og
öfgamanninn Netanyahu, en það
eina sem friðarsinnar eins og Rabin,
Peres og Barak hafa fengið frá ar-
öbum eru bílsprengjur og múg-
morð.“
Þriðji maðurinn, ungur og mjög
kurteis, líklega austrænn gyðingur,
brosti til mín og sagði: „Við skulum
ekki sóa tímanum. Leiðtogafundur-
inn í Egyptalandi er algjörlega
gagnslaus. Arafat hefur ekki lengur
stjórn á ofbeldisæði bókstafs-
trúarmannanna sem hann kynti
sjálfur undir; Barak getur ekki leng-
ur samið vegna þess að gyðingar í
ísrael hafa misst trúna á friðarum-
leitanh' hans. Arafat og Barak vita
það ef til vill ekki sjálfir en þeir eru
báðir búnir að vera.“
„Hvað gerist næst?“ spurði ég.
Allir á veitingastaðnum spáðu
frekari átökum og blóðsúthellingum.
Einn þeiiTa bætti við: „Og þú ert líka
búinn að vera, herra Oz, við hlustum
aldrei á þig aftur ef þú berst fyrir
málamiðlun við Palestínumenn."
„Og hvað gerist eftir allt ofbeld-
ið?“
„Að lokum næst samkomulag,"
sögðu þau einum rómi.
„Milli hverra?"
„Auðvitað milli ísraels og Palest-
ínuríkis."
Ég kinkaði aðeins kolli, ætlaði að
borga fyrir kaffið og fara.
En viðmælendumir neituðu að
leyfa mér að borga og greiddu kaffið
fyrir mig. Þeir gáfu ekki eftir.
Imynd Israela batn-
ar ekki með Sharon
Jerúsalem. Keutcrs, AFP.
ARABAR hata hann og Bandaríkja-
stjórn hefur skömm á honum. Lík-
legt er að með heimsókn sinni á
Musterisfjallinu hafi hann kveikt þá
elda, sem nú loga í Miðausturlöndum,
og þetta er maðurinn, sem lokaði
augunum fyrir morðum á hundruð-
um Palestínumanna í flóttamanna-
búðum í Líbanon. Hann er andvígur
friðarsamningum við Palestínumenn
og vill innlima mestallt þeirra land.
Hér ræðir um Ariel Sharon5 einn vin-
sælasta stjórnmálamann í Israel um
þessar mundir.
Þótt ólíklegt sé er Ehud Barak,
forsætisráðherra og leiðtogi Verka-
mannaflokksins, að reyna að fá Shar-
on og Likudflokkinn til liðs við
stjórnina og það gerir hann þótt hóf-
samir menn í ríkisstjóminni, til dæm-
is Shimon Peres, vari alvarlega við
því. Ástæðan fyrir því er sú, að stjórn
Baraks hefur ekki lengur meirihluta
og verði staðan sú þegar þing kemur
saman nk. mánudag, verður ekki hjá
því komist að boða til nýrra kosninga.
Til þess getur Barak ekki hugsað og
raunar hrýs ísraelum almennt hugur
við að efna til kosninga eins og nú
stendur á.
Ströng skilyrði
Barak fór líka á fjörumar við Shar-
on í ágúst síðastliðnum en þá vísaði
Sharon honum á bug og sagði, að
vegna eftirlátssemi hans við Palest-
ínumenn, einkum hvað varðaði Jerú-
salem, ætti Likudflokkurinn ekkert
erindi í stjóm með honum. Nú er
hljóðið nokkuð breytt en Sharon set-
ur ströng skilyrði fyrir stjómarþátt-
Ariel Sharon
töku. Krefst hann þess í fyrsta lagi,
að hann verði aðstoðarforsætisráð-
herra, í öðru lagi, að hann verði hafð-
ur með í ráðum í öllum öryggismálum
og í þriðja lagi, að hann fái neitunar-
vald gagnvart samningum við Palest-
ínumenn.
Vafalaust telur Sharon, að sín sé
þörf nú eins og ástandið er en það er
líka annað, sem ýtir á eftir honum.
Spillingarákærar á Benjamin Netan-
yahu,- fyrrverandi forsætisráðherra
og fyrirrennara Sharons sem leið-
toga Likudflokksins, vora nýlega
látnar niður falla og margt bendir til,
að hann hyggist snúa sér aftur að
stjórnmálunum. Nýleg skoðana-
könnun sýndi, að Sharon myndi
vinna Barak ef nú væri kosið en vin-
sælastur var þó Netanyahu. Það ríð-
ur því á því fyrir Sharon að styrkja
stöðu sína áður en kemur til hugsan-
legra átaka með þeim um forystuna í
Likudflokknum.
Sharon, sem er fyrrverandi herfor-
ingi eins og Barak, var kjörinn fyrst á
þing 1977 og það var hann, sem hvatti
til og skipulagði innrás Israelshers í
Líbanon 1982. Var hann þá vamar-
málaráðherra og sendi herinn alla
leið til Beirút. Varð það til þess, að
Yasser Arafat hrökklaðistþaðan með
Frelsissamtök Palestínu, PLO.
Sharons verður þó ekki minnst
fyrir það, heldur fyrir hitt, að hann
hleypti sveitum kristinna Líbana og
andstæðingum Palestínumanna inn í
flóttamannabúðimar í Sabra og
Chatila þar sem þær myrtu hundrað
manna. Israelskur dómstóll komst að
þeirri niðurstöðu 1983, að Sharon
bæri óbeina ábyrgð á þessum morð-
verkum og var hann þá sviptur emb-
ætti. Hann hefur hins vegar alltaf
verið mjög vinsæll meðal ísraelskra
hægri- og harðlínumanna.
Tapa fyrir
almenningsálitinu
Þeir dagar era liðnir, að ísraelar
eigi óskoraðan stuðning vestrænna
ríkja og raunar eiga þeir mjög undir
högg sækja gagnvart almennings-
álitinu víða um heim. Hefur Barak
fengið þingmanninn Dan Meridor til
að reyna að hressa upp á ímynd Isr-
aels erlendis en Meridor sagði í gær,
að það yrði ekki létt verk með Sharon
sem ráðherra.
„Það er best að viðurkenna það, að
ráðherradómur Sharons verður að
þessu leyti keyptur dýra verði,“
sagði hann.
Þrír höfundar
einnar skáldsögu
I DAG kemur út á vegum For-
lagsins skáldsagan Dís eftir Birnu
Önnu Björnsdóttur, Oddnýju
Sturludóttur og Silju Hauksdóttur.
Sagan af Dís Sigurðardóttur gerist
í menningarborginni Reykjavík,
höfuðborg Islands, sumarið 2000
þegar Geysir gaus trekk í trekk,
jarðskálftar skóku Suðurland og
Dís varð 23 ára. Dís vinnur við
móttöku á Hótel Borg, leigir íbúð
við Laugaveginn með frænku sinni
að norðan, slær sér upp með strák-
um eins og kvikmyndagerðarmann-
inum Lalla LA og skemmtii' sér
með vinunum. En nú er komið að
því að ákveða hvað hún ætlar sér
þegar hún „verður stór“. Möguleik-
arnir era margir, kröfurnar miklar
og ung kona í valkreppu reynir að
máta sig við hlutverkin sem henni
standa til boða hvort sem það er
kræfa „Kosmó-konan“ eða dragtar-
klædd verðbréfaDís á Kaupþingi.
I tilkynningu útgefanda segir að
þetta sé „nýstárleg, drepfyndin og
leikandi létt skáldsaga um lífið á
íslandi hér og nú, full af hlýju,
gleði og skilningi, en um leið háðsk
úttekt á áningarstöðum aldamóta-
kynslóðarinnar á leið sinni til
frægðar og frama.
Dís hefur einnig eignast heimili á
Netinu, dis.is, þar sem hægt er að
sjá myndir af
helstu viðkom-
ustöðum hennar í
lífinu, s.s. æsku-
stöðvunum í
Byggðarendan-
um, Réttarholts-
skóla, Kaupþingi
og Hótel Borg.
Þar fjallar einnig
hinn dularfulli
„Þýðandi" um
vinkonur hennar,
þær Birnu Önnu,
Oddnýju og Silju, sem voru svo vin-
samlegar að skrásetja sögu henn-
ar. Þess ber að geta að ljósmynd af
Dís prýðir kápu bókarinnar og er
talið að það sé’ í fyrsta skipti sem
náðst hefur ljósmynd af skáldsa-
gnapersónu".
í kvöld kl. 20.30 efna höfundar
og útgefandi til útgáfuteitis á Hótel
Borg þar sem lesið verður úr bók-
inni og höfundarnir sýna að þeim
er fleira til lista lagt en skriftirnar.
Skáldsögu-
persónan Dís
Sigurðardóttir.
Morgunblaðið/Einar Falur
Höfundamir Birna Anna Björnsdóttir, Silja Hauksdóttir
og Oddný Sturludóttir.
Bandalag íslenskra listamanna
Markviss nýting
á fjármagni
menningarborgar
í ÁLYKTUN sem Bandalag ís-
lenskra listamanna sendi frá sér á
dögunum er skorað á íslensk stjórn-
völd að standa vörð um þá grósku í
menningarlífínu sem menningar-
borgarárið hefur skilað til samfé-
lagsins með því að veita samsvar-
andi fjármunum til menningar- og
listastarfsemi á næsta ári. Tinna
Gunnlaugsdóttir, forseti bandalags-
ins, segir gífurlega mikilvægt að
framhald verði á því starfi sem hafið
hefur verið undir merkjum menn-
ingarborgarinnar og ekki verði
klippt á þá vaxtarsprota sem þegar
hafa sprottið. Hún segir brýnt að
hefja umræðu um þessi mál núna,
áður en gengið verður frá fjárhags-
áætlunum næsta árs.
„Á menningarborgarárinu hafa
ríki og borg lagt fram meiri fjármuni
til menningar en áður, auk þess sem
fjármagn kom úr einkageiranum
með markvissum samningum við
fyrirtæki og stofnanir. Árangurinn
lét heldur ekki á sér standa. Ný
verkefni sprattu upp og listastofn-
anir og samtök í menningargeiran-
um fylltust eldmóði og vilja og störf-
uðu sem aldrei fyrr. Stofnað var til
margskonar samstarfs og tengsla,
innan lands og utan. Þetta ár sýnir
hvað hægt er að stuðla að mikilli
ósku með góðum vilja stjórnvalda.
þessum góða vilja þarf menningin
að halda til frambúðar. Með því að
fjárfesta í menningu og listum er
samfélagið að leggja grann að
mannvænlegu og þroskandi um-
hverfi sem skilar af sér andlegum
auði til þjóðarinnar til frambúðar og
styrkir ímynd okkar út á við. Ég er
ekki að segja að samfélagið eigi að
vanrækja aðrar skyldur sínar, en
skapandi og frjó hugsun er alltaf að
verða verðmætari og í henni þarf að
fjárfesta. Við þurfum að láta af þeim
úrelta hugsunarhætti að við séum
alltaf að „eyða“ peningum þegar við
verjum þeim í menninguna en líta
þess í stað til þess mannauðs sem við
byggjum upp á þann hátt,. Það tekur
stundum tíma fyrir slíka fjárfest-
ingu að skila sér - og þann tíma
verðum við að gefa okkur. Það er
líka sóun á fjármagni að veita allt í
einu peninga í eitthvað og skrúfa svo
fyrir fjárveitinguna þegar það er
byrjað að skila árangri," segir hún.
Tinna segir framkvæmdina á
menningarborgarárinu til fyrir-
myndar. „Yfirbyggingin er ekki
mikil og menningarborgin hefur
verið í miðlunarhlutverki með því að
leiða saman hópa, einstaklinga og
stofnanir. Þetta miðlunarhlutverk
felur í sér stefnumótun líka, þar sem
val á milli verkefna er stefnumót-
andi í sjálfu sér. Við höldum því
fram að nýting á fjármagni menn-
ingarborgarinnar hafi verið einstak-
lega góð og markviss og hafi skilað
sér til samfélagsins á mjög áþreifan-
legan hátt.“
Tinna telur mjög jákvætt að verk-
efni menningarborgarinnar hafi
ekki verið einskorðuð við Reykjavík
heldur dreifst út um allt land.