Morgunblaðið - 12.11.2000, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Enn er talið og endurtalið eftir forsetakosningar í Bandaríkjimum
Það eitt
er víst að
allt er óvíst
AI Gore og George W. Bush bítast enn um
forsetaembættið í Bandaríkjunum,
fímm döfflim eftir kosningar. Ragnhildur
Sverrisdóttir segir óvíst að botn fáist í
málið á næstunni. Sumir kjósendur vilja að
lokið verði við talningu atkvæða í Flórída
og sú niðurstaða verði látin gilda, en
aðrir heimta nýjar kosningar.
^Should
f ttf i r
[ 5Qr»)p)e ballo.
Reuters
Liðsmenn repúblikana og demdkrata með spjöld sín við stjórnarbyggingn í Palm Beach í Flórída. Gert var
ráð fyrir að byrjað yrði að handtelja atkvæði í gær, laugardag.
ENN er óvíst hver verður
næsti forseti Bandaríkj-
anna. Það er ekki einu
sinni vitað hvenær nið-
urstaða fæst. Nú er verið að telja
og endurtelja atkvæði í Flórída
og um fátt annað rætt. Þar í ríki
hefur dregið verulega saman með
AI Gore og George W. Bush, en
Bush er ennþá með yfirhöndina
og stefnir í að hann fái 25 kjör-
menn ríkisins og nái þar með
meirihluta kjörmannanna og for-
setaembættinu. En sagan er auð-
vitað ekki öll sögð. Nú er beðið
eftir öllum utankjörstaðaratkvæð-
unum, sem eru á leiðinni til Flór-
ída í pósti, meðal annars frá her-
mönnum fjarri ættjörðinni. Sumir
fréttaskýrendur segja að
repúblikanar eigi að geta gengið
að meirihluta þessara atkvæða
vísum, en aðrir segja það fjar-
stæðu. Það eigi kannski við um
yfirmenn innan hersins, en ekki
óbreytta hermenn. í hópi þeirra
óbreyttu séu svartir menn og
menn af suður-amerísku bergi
brotnir hlutfallslega miklu fjöl-
mennari en í þjóðfélaginu al-
mennt og þeir séu líklegri til að
kjósa demókrata. Utankjörstaðar-
atkvæðin í póstinum eru líka frá
fólki sem er búsett í ísrael en er
með tvöfaldan ríkisborgararétt og
hefur því kosningarétt í Banda-
ríkjunum. Þetta fólk, gyðingar, er
demókratar upp til hópa.
Hvenær er frambjóðandi
Iagður að velli?
Það er ekki nóg með að rifist sé
fram og til baka um atkvæðin,
bæði talin og ótalin, heldur er
einnig deilt um hvenær annar
hvor frambjóðandinn á að játa sig
sigraðan. Spjótin standa auðvitað
á A1 Gore þessa dagana enda var
hann samkvæmt síðustu tölum
með 327 færri atkvæði í Flórída
en Bush. Þær raddir hafa heyrst
að hann eigi að viðurkenna sigur
Bush, jafnvel þótt utankjörstað-
aratkvæðin séu ekki í höfn, því
ekki megi draga of lengi að fá úr
því skorið hver verði næsti forseti
Bandaríkjanna. Gore er hreint
ekki á þeim buxunum og bendir á
að hann hafi fengið um 150 þús-
und fleiri atkvæði á landsvísu en
Bush og honum beri skylda til
þess að reyna að tryggja að
bandarískur almenningur fái
þann forseta sem meirihlutinn
valdi: Hann sjálfan. Til þess að
reyna að tryggja réttu niður-
stöðuna virðist Gore tilbúinn að
fara með málið fyrir dómstóla. í
herbúðum Bush segja menn vara-
forsetann berja höfðinu við stein-
inn og að fráleitt sé að taka valdið
frá kjósendum og bítast um úr-
slitin fyrir dómstólum. Kjósendur
velji sér forseta og í slíkum kosn-
ingum verði aldrei hjá því komist
að einhverjir misskilji kjörseðla
og kjósi rangan mann í ógáti eða
kjósi fleiri en einn, sem verður
auðvitað til þess að kjörseðlar
þeirra eru úrskurðaðir ógildir.
Það er skiljanlegt að Bush og
hans menn þrýsti á um lok
Flórídamálsins, því allar líkur eru
á að ríkisstjórinn í Texas fari þar
með sigur af hólmi. Hins vegar
gætu vopnin snúist í höndunum á
repúblikönum. í nokkrum ríkjum
hefur nefnilega komið á daginn að
sigur Gore var naumari en talið
var í fyrstu, til dæmis í Michigan
og Iowa, auk þess sem niðurstöðu
er ekki að vænta í Oregon á næst-
unni. Ef Bush er ekki þeim mun
sigurvissari í Flórída þarf hann
að fara fram á endurtalningu í
þessum ríkjum fyrir næsta föstu-
dag, þegar frestur til þess rennur
út. Hann þarf því að taka þá
ákvörðun áður en úrslitin í Flór-
ída liggja fyrir, sem verður í
fyrsta lagi þann sama föstudag,
síðasta daginn sem pósturinn hef-
ur til þess að skila utankjörstað-
aratkvæðunum af sér. Ákveði
Bush að krefjast endurtalningar
er hann um leið að játa að barátta
Gore fram í rauðan dauðann sé
réttlætanleg. Það verður erfitt
fyi-ir hann að gagnrýna varafor-
setann fyrir að fara offari ef hann
fetar sjálfur í fótspor hans.
Fjöldi samsæris-
kenninga
í bandarískum fjölmiðlum
kemst ekkert annað að þessa dag-
ana en hin æsispennandi keppni
frambjóðendanna tveggja. Al-
menningur talar varla um annað
þótt stundum sé eins og fólk sé
alls ekki að tala um sama atburð-
inn. Ýmist er þessi hnífjafna
kosningabarátta frábært dæmi
um að „kerfið virki eins og það á
að gera“, eða um er að ræða ægi-
lega uppákomu sem ógnar orð-
spori Bandaríkjanna um allan
heim. Talsmenn síðarnefnda sjón-
armiðsins eru þegar farnir að
ókyrrast verulega, enda er sífellt
grafið dýpra í kosningafram-
kvæmdina í Flórída. Núna er ekki
nóg með að fólk kvarti undan illa
hönnuðum kjörseðlum sem urðu
til þess að margir kusu Pat
Buchanan í stað A1 Gore heldur
ganga sögur um að blökkumönn-
um hafi verið gert erfitt fyrir að
kjósa með því að krefja þá um ít-
arlegri skilríki en annað fólk og
lögregla við umferðareftirlit hafi
stöðvað þá að ósekju með það fyr-
ir augum að letja þá til að kjósa.
Starfsmenn kjördeilda voru sagð-
ir upp til hópa repúblikanar sem
létu flokkshollustu ganga fyrir
skyldum sínum, sumar vélanna
sem fólk rennir kjörseðlum sínum
í til þess að gata þá eiga að hafa
verið í ólagi, spænskumælandi
íbúar gátu ekki fengið neina að-
stoð enskumælandi starfsmanna á
kjörstöðum, tölvuforrit bilaði og
sýndi tugþúsundir atkvæða í mun
fámennari sýslu, starfsmaður í
kjördeild uppgötvaði sólarhring
eftir kosningu að hann var enn
með poka með kjörseðlum í aft-
ursæti á bílnum sínum og starfs-
maður við talningu stillti taln-
ingavél þannig að hundruð
atkvæðaseðla runnu í gegnum
hana án þess að teljast með. Svo
rammt kveður að samsæriskenn-
ingum að ætla mætti að aldrei
hefðu kjörseðlar verið úrskurð-
aðir ógildir fyrr en hinir 19 þús-
und ógildu skutu upp kollinum í
þessum kosningum. Fáir nenna
að kynna sér þá staðreynd að í
forsetakosningunum 1996 voru
um 16 þúsund ógild atkvæði í
sömu Flórídasýslu.
Orðsporið erlendis
Bandaríkjamenn ræða ekki ein-
göngu stöðuna heima fyrir heldur
líta þeir mjög til þess hvað um þá
er ritað í erlendum fjölmiðlum.
Þeir eru vandræðalegir yfir þeirri
staðreynd, að margir þjóðarleið-
togar sendu heillaóskir til George
W. Bush þegar hann var talinn
hafa sigrað í kosningunum, en
þurftu svo að draga frómar óskir
sínar honum til handa til baka.
Síðustu daga hefur birst hver
þýðingin á fætur annarri á leiður-
um erlendra blaða þar sem fjallað
er um kosningarnar. í skrifum
þessum kemur oft fram furða á
bandaríska kosningakerfinu þar
sem einn frambjóðandi getur
fengið meirihluta atkvæða kjós-
enda en samt ekki náð kjöri til
forseta af því að kjörmannakerfið
ræður niðurstöðunni. Og auðvitað
svíður heimamönnum að sums
staðar hlakkar í mönnum, sem
þykir Bandaríkjamenn hafa gerst
of yfirlýsingaglaðir í gegnum tíð-
ina um lýðræðislegar kosningar í
stórveldinu. Dagblaðið La Rep-
ubblica í Róm líkti Bandaríkjun-
um við bananalýðveldi. Annað ít-
alskt blað, II Messaggero,
hæddist að því að voldugasta þjóð
heims væri ekki þess umkomin að
úrskurða hver væri rétt kjörinn
forseti hennar. Bandarískir fjöl-
miðlar hafa haft eftir fjölmiðlum
og stjórnmálamönnum í Evrópu
að nauðsynlegt sé að endurskoða
stjórnarskrá Bandaríkjanna, þar
sem kjörmannakerfið hafi gengið
sér til húðar. Það sé ekki boðlegt
við upphaf 21. aldar að einn fram-
bjóðandi geti notið meiri stuðn-
ings kjósenda en sá sem hreppir
forsetaembættið. Ekki tekur
betra við þegar fjölmiðlar vitna í
Rússa, sem segja kerfið þar í
landi svo miklu betra. Ef Banda-
ríkjamenn losi sig við kjörmanna-
kerfið eigi þeir möguleika á að
koma sér upp jafngóðu kerfi og
er við lýði í Rússlandi. Fjölmiðlar
á Kúbu kenndu auðvitað flótta-
mönnum þaðan, sem búsettir eru
í Flórída, um stöðuna. Þeir hefðu
farið offari í valdabaráttu sinni
eftir að hafa þurft að sjá á eftir
hinum sex ára Elian Gonzales aft-
ur til Kúbu. Hvernig þessi valda-
barátta kom í ljós í kjörklefunum
er þó dálítið óljóst.
Bandaríkjamenn þurfa ekki að
sitja undir öðrum eins lestri frá
öllum, t.d. hefur verið vitnað til
leiðara í dagblaðinu Jakarta Post
í Indónesíu, þar sem dáðst er að
því hve mikinn þroska bandarísk-
ir kjósendur hafi sýnt með því að
taka ákvörðun um endurtalningu
til að úrskurða um vafaatriði. I
Japan hafa fjölmiðlar tekið í svip-
aðan streng og bent á að kosning-
arnar hafa gert kjósendum grein
fyrir að hvert einasta atkvæði
skiptir máli. Það er svipuð niður-
staða og Bill Clinton, núverandi
forseti, hefur komist að í var-
færnislegum yfirlýsingum sínum.
Heima fyrir hefur hugtakið
bananalýðveldi líka skotið upp
kollinum. í leiðara dagblaðsins
The Wall Street Journal var vísað
til ummæla í herbúðum Gore um
að ef vilji fólksins réði bæri að
úrskurða Gore sigurvegara í
Flórída og þar með næsta for-
seta. Blaðið bendir á að gangi
þetta ekki eftir ætli Gore að finna
dómara sem tryggir honum sigur.
í dæmigerðum bananalýðveldum
héti þetta ekkert annað en vald-
arán.
Þær raddir verða æ háværari í
Flórída að kjósa beri að nýju, ef
ekki í ríkinu öllu þá að minnsta
kosti í Palm Beaeh-sýslu, þar sem
kvartað hefur verið undan rugl-
ingslegum kjörseðli, og í nokkr-
um öðrum sýslum þar sem fram-
kvæmdin þykir ekki hafa verið til
fyrirmyndar. Á fimmtudag sett-
ust mörg hundruð háskólanemar
að í dómshúsinu í Tallahassee og
mótmæltu framkvæmd kosning-
anna. Þeir höfðu næturdvöl í hús-
inu, en fóru þaðan sjálfviljugir á
föstudag.
Skoðanakannanir
enn og aftur
Auðvitað eru fjölmiðlar komnir
af stað með skoðanakannanir, til
að reyna að fá botn í hvað kjós-
endur vilja í stöðunni. Þær kann-
anir eru stundum dálítið skrítnar
og bæta engu við kosningarnar. I
Kaliforníu spurði dagblaðið San
Francisco Chronicle til dæmis
lesendur heimasíðu sinnar hvort
Gore ætti að játa sig sigraðan nú
þegar, bíða eftir að utankjörstað-
aratkvæði hefðu skilað sér eða
beita öllum lagalegum úrræðum
sem honum stæðu til boða. Það
þarf vart að koma á óvart að í ríki
þar sem Gore sigraði örugglega
töldu flestir að hann ætti ekki að
gefast upp fyrr en í fulla hnefana.
Þetta er fólkið sem kaus hann
fyrir fimm dögum og vill auðvitað
sjá hann á forsetastóli. Frétta-
skýrendur segja Gore hins vegar
í mjög erfiðri stöðu, því ef fram-
kvæmd kosninganna færist í
hendur lagaspekinga í langdregn-
um málaferlum geti kjósendur
snúist gegn honum og þá sé verr
af stað farið en heima setið. Hann
verði að draga sig í hlé á réttu
augnabliki, svo hann haldi virð-
ingu þjóðarinnar og geti hugsan-
lega átt afturkvæmt í stjórnmálin.
I framhaldi af þessu er rétt að
nefna að menn hafa gert lítið af
því að spá honum útnefningu
demókrataflokksins að fjórum ár-
um liðnum, fari svo að hann tapi
nú.
Tímaritið Time er með skoð-
anakönnun á heimasíðu sinni og
spyr kjósendur hvort fjöldi at-
kvæða eigi að ráða í forsetakosn-
ingum í stað fjölda kjörmanna.
Rúm 55% eru á því, tæp 42% eru
þessu ósammála og tæp 3% eru
ekki viss. Það eitt er víst í banda-
rískum stjórnmálum þessa dag-
ana að kjósendur vita ekki hver
verður næsti forseti og hvaða af-
leiðingar átökin nú munu hafa.