Skírnir - 01.01.1901, Side 37

Búastríðið.
37
við stjórnirnar í Höfðalýðlendu og Natal, að uppreistarmönnnm þar yrði
einnig veitt nppgjöf saka, þó svo, að brezkir þegnar, er sekir hefðn orðið
um landráð, skyldu missa kosningarétt sinn; fangar allir skyldu heim
fluttir; herlög úr gildi falla þogar í stað; en í staðin koma stjórn skipuð
landsstjóra ográða neyti með ráðgjafarþingi eða án þess í fyrstu, en fullri sjálf-
stjórn heitið svo fljótt sem ástæður leyfa; yfirdómur skyldi skipaður óháð-
ur stjórninni; eignir kyrkna og almannastofnana skyldu friðhelgar; enska
og hollenzka kendar í skðlum, og háðar tungurnar leyfðar í réttarfari;
£ 1 000 000 skyldi veitt til að horga rikisskuldir Iýðveldanna; reyndust
þær meiri, yrði að fella jafnt af öllum kröfum hlutfallslega; Bretastjórn
skyldi Btyrkja þá sem mist hefði hús og kvikfénað, til að reisa sér híbýli
á ný og kaupa áhöfn á jarðirnar; engan herskatt skyldi á leggja; bænd-
ur skildu fá leyfi til að hafa skotvopn eftir þörfum; Köffum skyldi ekki
veita atkvæðisrétt fyr en lýðlendurnar hefðu fengið fulla sjálfsstjórn.
Bretastjórn vildi þó ekki fallast á öll þessi skilyrði. Samkvæmt til-
lögum Millners Iávarðs aftók hún nokkra uppgjöf eða linun saka við upp-
reistarmenn í Höfðalýðlendu og Natal. Eigi vildi hún heldur heita sjálfs-
Btjórn svo fljótt sem ástæður Ieyfðu, heldur að eins að leyfa þjóðinni smám
saman að kjósa nokkra fulltrúa til ráðgjafarþings, með það takmark fyrir
augum, að á endanum yrði sjálfsstjórn á komið. Nokkur þrengri ákvæði
vildi hún og hafa um greiðslu ríkisskulda; og engri hjálp vildi hún heita
bændnm þeim er aleigu sína hefðu mist í stríðinu, nema peningaláni. Að
þessum kostum neituðu Búar að ganga, sögðu, að hvernig sem ófriðarlok
yrði, gæti Bretastjórn aldrei gert þeim harðari kosti en þetta.
Nú var farið að hausta þar suðnr frá, komið fram í Marz; vóru nú
engar orrustur háðar um veturinn, en að eins smáskærur, og veitti ýms-
um betur. Nær miðjum vetri (8. Júlí) höfðu Bretar 19042 Búa-fanga í
sínum vöizlum, og gizkaði Kitohener lávarður á, að tala þeirra Búa, er þá
væri undir vopnum, mundi vera um 13,500.
6. Ágúst um veturinn gaf Kitchener lávarður, eftir fyrirmælum stjórn-
arinnar út auglýsingu þess efnis, að allir foringjar Búa æðri og lægri og
stjórnendur, þeir er uppi héldu ófriði og mótþróa gegn Bretastjórn og eigi
gæfist upp og gengi á hönd Bretum fyrir 16. Sopt. næstkomandi, skyldu
um aldur og ævi útlægir gerðir frá Suður-Afiíku, en eignir þeirra allra
upptækar. Árangurinn af þessari auglýsingu varð þó smár: Einn höfuðs-
maður og tveir lægri foringjar gáfust upp samkvæmt henni. 17. og 19.
Sept. unnu Búar tvo allvæna sigra, við IJtreoht og við Vlakfontein. — í