Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1992, Side 84

88
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
versum, sem eru Maríulof án skírskotunar til Davíðssálma, og eru skipt-
ingarnar í þeim fimm. Hvorki 15 skiptingar Maríusaltarans né 5 skipting-
ar rósinkransins koma heim við fjölda A-anna á Reykjaklæðinu. I rósin-
krans sem kenndur er við heilaga Birgittu voru hins vegar 63, 72 eða 73
vers sem táknuðu æviár Maríu. Beint hefur legið við að skipta rósinkrans
með 72 eða 73 versum í sjö hluta með því að hafa tólf eða þrettán vers í
síðasta kaflanum, og þannig hefðu myndast sjö skiptingar sem A-in sjö á
Reykjaklæðinu gætu því hugsanlega verið tákn fyrir.
Heimildir eru um Maríusaltara við bænahald alþýðu manna hér á landi.
I heitbréfi Eyfirðinga frá 1477 er almúganum gert skylt að syngja þrjá
Pater Noster saltara (þ.e. Davíðssálma) og tvo Maríusaltara og hafa
hvorttveggja úti fyrir páska. í testamentisbréfi frá 1495 gefur Solveig
Björnsdóttir tveimur konum ævinlegt borð með því skilyrði að þær syngi
fyrir sál hennar og ættingja hennar Faðir vor dag hvern, en Maríusaltara á
laugardagskvöldum og fyrir Maríumessur allar. Maríusaltari á latínu er
til í íslenskri bænabók frá síðara hluta 15. aldar eins og síðar verður vikið
að. Þá er rósinkrans á íslensku, sem ekki hefur verið gefinn út, í a.m.k.
20 u
tveimur handritum, en um rósinkrans heilagrar Birgittu hér á landi er
ekki vitað.
A síðmiðöldum voru aflátsheit oft tengd Maríudýrkun og lestri Maríu-
saltara og rósinkrans. I íslensku handriti í Konungsbókhlöðu í Stokk-
hólmi, Perg. 4to nr. 26, er á spássíu á f. 9r með hendi frá um 1500 heitið af-
láti fyrir að lesa Maríusaltara:
3. mynd. Einkennistákn Markúsar
guðspjallamanns. Atriði á altarisklæði
frá Arnarbæli í Ölfusi. Líklega frá fyrra
hluta 16. aldar. Stærð 62x69 cm. Þjms.
4279. Ljósm. Myndastofa
Þjóðminjasafns.