Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1992, Page 103

TIMBURHÚS FORNT
107
25
fékkst við smíðar. Þá var móðir Jóns 12 ára. Báðir afar Jóns gætu því hafa
tekið þátt í að reisa húsið eða fylgst með því og móðir hans gæti einnig
hafa munað eftir þessu.
í lóðaskjölum Blönduóssbæjar er uppruni hússins einnig rakinn til
Skagastrandar. Segir svo orðrétt:
A þessari lóð stendur enn svonefnt Hillibrantshús. Var flutt frá Skaga-
strönd 1877. - Var talið reist þar um miðja 18. öld.
Þessi heimild er frá þeim tíma sem Björn Einarsson átti húsið, gerð vegna
lóðaskráningar.
Erfitt er að segja til um livaða heimilda er verið að vísa til eða hvaða
heimildir voru notaðar í þessum frásögnum og vitnisburðum. Margt bend-
ir þó til þess að munnmælin séu aðalheimildirnar.
Verslunarbækur Hólanesverslunar hafa ekki varðveist svo vitað sé, og
eru ekki á Þjóðskjalasafni þótt þar sé mikið af öðrum verslunarheimildum
fyrri tíma. Það er því ekki unnt að sjá í gögnum verslunarinnar sjálfrar
hvaðan húsið eða viðir þess hafa verið keyptir.
Árið 1877 var C. Höephner skráður eigandi að verslunarstaðnum á
Skagaströnd, en ekki talið upp hvaða hús eða eignir það fól í sér. Hann
hafði keypt verslunina tveimur árum áður. Engri sölu var þinglýst árið
1877. Það þarf þó ekki að þýða að húsið hafi ekki getað verið selt frá versl-
unarstaðnum í heild, ef miðað er við starfsvenjur þarna á þessum tíma
þegar eignum var oft þinglýst löngu eftir sölu. Við athugun á þinglýsing-
um á eignum Skagastrandarkaupmanna allt frá því einokun lauk og fram
undir aldamótin 1900, kom í Ijós að það var ekki fyrr en árið 1862 sem
sölusamningi á eignunum frá árinu 1825 var þinglýst og þá á vegum hins
nýja eiganda. I millitíðinni höfðu eignirnar verið seldar nokkrum sinnum
og var þeim samningum þinglýst við sama tækifæri. Þarna var í öllum
tilvikum verið að selja allan verslunarstaðinn.
Hluti verslunarskjala Höephnersverslunar á Skagaströnd og á Blöndu-
ósi eru til, þó ekki eignaskrár eða annað því líkt. Þær var heldur ekki að
finna í þeim gögnum Höephnersverslunar sem varðveitt eru á Héraðs-
skjalasafninu á Blönduósi. En í höfuðbók Höephnersverslunar á Skaga-
strönd frá 1877 á Þjóðskjalasafni er skráð uppboð sem verslunin hélt hinn
7. maí 1877. Af uppboðsbókhaldinu sjást þó aðeins upphæðirnar sem
keypt var fyrir en ekki hvað keypt var. Þennan dag keypti Fr. Hillebrandt
eitthvað fyrir tæpar 100 krónur.’ Hvort þar gæti verið um að ræða ein-
hverja tengingu við kokkhúsið skal ósagt látið. Þetta sýnir þó að viðskipti
af þessu tagi milli kaupmanna hafa ekki verið fráleit, þótt um keppinauta
væri að ræða. Það mun því varla rétt sem fram kemur í skrifum Jóns