Alþýðublaðið - 24.12.1962, Blaðsíða 23

ÞÁTTUR AF
ILLA BRANDI
heimilisins. Nágrannakonurnar höfðu gert
nokkrar tilraunir til að nálgast Eggrúnu,
en það bar engan árangur. Einu sinni,
þegar nokkrar konur fóru upp í mógrafir,
rákust þær á hana. Þær yrtu á hana, en
hún leit bara í aðra átt og svaraði eins-
atkvæðisorði og gekk síðan úr vegi. En
Það sáu konurnar, að hún var komin langt
á leið. Það liagaði sér þá að nokkru leyti
eins og annað fólk, pakkið í Dæl. En
hvernig mundi Brandur nú fara að? Hann
yrði að sækja ljósmóðurina. Þá þyrfti
hann að sækja til annarra um hjálp. Hann
mundi ekki komast hjá því. Fólki fannst,
að þegar þar að kæmi yrði Illi-Brandur
að beygja kné sín.
En svo fréttist það einn daginn, að
fjöigað væri í Dæl. Ljósmóðirin hafði ekkl
verið til kvödd. Brandur liafði sjálfur tek-
iö á móti barninu. Það sást lieldur ekki á
neinu að breyting hefði orðið á í Dæl.
Brandur stundaði sín störf eins og ekkert
hefði í skorizt Og að fjórum dögum liðn-
tun sást Eggrún vera að sýsla kringum
hæinn. Ekki dró þetta úr umtalinu um
heimilið inn á milli keldnanna.
Viku seinna bar það við, að Brandur
Illugason snaraðist inn í verzlunina, stað-
næmdist við diskinn og sagði snöggt og
hart:
„Ég þarf að fá nokkrar fjalir”.
„Fjalir?” sagði Snorri gamli, sem þá
var við afgreiðsluna.
„Já, nckkrar fjalir í barnskistu.”
„Kistu, barnskistu?” hváði Snorri. „Er
einhver dáinn hjá þér?”
„Já, var raunar hálfdautt þegar það
kom. Haltu kjafti og komdu með fjalirn-
ar”.
Og Snorri gamli lét Illa-Brand velja
fjalir í barnskistuna, en Brandur hraðaði
sér með þær heim í Dæl.
Undir kvöld næsta dag kom Brandur
aftur í verzlunina og þar var Snorri
gamli þá enn fyrir innan disk. Brandur
bar stokk undir hendinni, setti hann á
borðið og sagði hart og snöggt:
„Ég þarf að fá julluna lánaða”.
Snorri starði lengi á manninn, en sagði
svo hægt og bítandi:
„Hvað ætlarðu að gera við julluna
Brandur?”
„Ég þarf að fara með þetta út fyrir
brimgarð".
Hendurnar á Snorra fóru að titra, hann
lagði þær fram á diskinn og sagði svo
þunglega eins og orðin brytust undan
fargi:
„Þetta máttu ekki gera Brandur. Mæl-
irinn er orðinn fullur hjá þér maðúr”.
„Eg spyr þá ekki um leyfi,“ — sagði
Brandur, tók stokkinn aftur í handarkrik-
ann og skundaði út, hann opnaði hurðina
með öðrum fæti um leið og hann fór út og
sparkaði henni aftur með hælnum.
Snorra féllust liendur um sinn. Hann sá
Brand hraða sér fyrir gluggann og stefna
Diður í sand. Og þá brá Snorri við. Hann
þaut út og hraðaði sér heim til hrepp-
stjórans. Hann sagði honum frá fyrirætl-
Un Illa Brands og hreppstjórinn varð
mjög hugsi, strauk hökutoppinn, en sótti
svo hreppsstjórahúfuna og flýtti sér. Hann
kvaddi með sér þá, sem liann mætti á leið-
inni niður í fjöru. En þegar þangað kom,
var Brandur lagður af stað eftir lónunum
út í brimgarð. Veðrið var gott. Það sprakk
aðeins á fuglsbringu í garðinum og jull-
nnni miðaði vel. Brandur dró augsýnilega
ekki úr áratogunum.
Hreppstjórinn einblíndi um stund á bát-
inn. Svo skimpði hann um sandinn.
„Við skulum reyna að ná honum”, sagði
hann og skálmaði að sexæring, sem stóð
skorðaður skammt frá. Fréttin um Brand
og fyrirætlun lians hafði farið eins og
eldur í sinu um þorpið og það var orðið
mannmargt í sandinum. Hreppstjórinn
kvaddi menn undir árarnar og svo var ýtt
á flot. Þar lögðu margir hönd að. Síðan
var tekinn lífróður á eftir manninum í
jullunni. Báðum miðaði vel, en Brandur
hafði mikið forskot. Þegar hreppsstjórinn
var kominn út að brimgarði var Brandur
kominn út fyrir hann. Þeir náðu honum
ekki. Þeim tókst ekki að koma í veg fyrir
glæp hans gegn siðum, lögum og reglu
samfélagsins. Þeir sáu hvar hann hætti.
róðrinum, tók inn árarnar, baukaði eitt-
hvað um sinn, og það bar samtímis við,
að hreppstjóraskipið renndi að jullunni
og Brandur reis upp með stokkinn í fang-
fnu, sem hann hafði bundið hnullung við,
sökkti honum fyrir borð og sagði svo allir
mættu heyra:
„Far vel vesalingur frá föður þínum og
móður”. Hann var með hattkúf á höfðinu,
skakkan og skældan.
Hreppstjóranum féllust hendur. Hann
sagði ekki neitt. Loks stóð hann upp frá
stýrissveifinni, tók ofan hreppsstjórahúf-
una og laut höfði, og hásetarnir hans
beygðu sig yfir árarnar berhöfðaðir eins
og hreppstjórinn.
Brandur setti aftur út árarnar og reri.
Hann var einn á bát. Hann var ekki hár í-
sæti, en það fór mikið fyrir honum.
Hreppsstjórinn og menn hans reru skipi
sínu í humátt á eftir honum til lands.
Þessi fáheyrði atburður vakti ekki að
eins furðu heldur og reiði — og fyrirlitn-
ingu. Það var talað um það, að prestur-
inn og hreppsstjórinn hefðu farið á fund
sýslumannsins og rætt málið við hann, og
að hann hefði talið ráðlegast að skrifa
biskupi um það og leita ráða hjá honum.
En ekkert varð úr málinu, hvernig sem á
því stóð. Hinsvegar þéttist nú einangrun
Dælaheimilisins, án þess þó að það yrði
merkt á Brandi. Það var ekki leitað til
hans þegar um vinnu var að ræða. Hins
vegar kom liann og tók til starfa án þess
að segja nokkurn skapaðan hlut, og þeir,
sem unnu með honum mæltu ekki orð af
vörum.
Og þannig leið þar til næsta vetur.
Nótt eina í febrúarmánuði reið fár-
viðri yfir þorpið á ströndinni. Það lá svo
að segja varnarlaust fyrir hafinu og ægi-
flóð gerði með öskrandi brimi og stór-
sjóum, sem riðu inn á þorpið. Þorpsbúum
varð ekki svefnsamt þessa nótt. Þeir
reyndu að bjarga því sem bjargað yrði
úf flóðinu, beitukofum, hjöllum og ýmis-
konar fangi. Um morguninn kom í ljós,
að annar vélbáturinn af tveimur hafði
slitnað upp og veltist hann nú í briminu.
Þetta voru fyrstu vélbátarnir í þessum
landsfjórðungi og þóttu mikil framför
frá áraskipunum. Veðrið var heldur tekið
að lægja og menn stóðu ráðalausir á
kampinum og fylgdust' með bátnum. Það
var ekki annað sýnilegt en að þá og þeg-
ar myndi hann lenda í brimgarðinum
sjálfum og þá var ekki að sökum að
spyrja. Styrkár hreppstjóri var aðal-
eigandi bátsins, í honum voru allar eigur
hans, og nokkrir aðrir mundu verða ör-
eigar ef hann nú tapaðist þarna fyrir aug-
um þeirra. Styrkár og menn hans tví-
stigu á kampinum ráðalausir. Það var
rætt um það, að reynandi væri að brjót-
ast út í hinn bátinn, sem enn hékk við
legufærin, en það fékk lítinn hljómgrunn.
Og þá birtist Brandur Illugason
allt í einu á kampinum. Hann var sjó-
blautur og andlitið löðrandi, en rjótt
og hreint. Hann staðnæmdist skammt frá
þar sem hreppsstjórinn tvísté — og það
var eins og fætur Brands hefðu gróið
fastir í svörðinn, hann rétt sveigðist und-
an storminum. Styrkár færði sig nær
manninum, hikandi þó, en einna helzt
eins og honum fyndist að hjá honum
væri ef til vill að leita halds og trausts.
„Það væri eina vonin, að berjast út í
Sjóla og reyna að koma taug í Farsæl”,
sagði hann út í storminn, sem tók orðin
og tætti sundur svo að varla urðu skýrlega
numin. En Brandur heyrði þau að því er
virtist. Hann kippti upp fótum og stökk
að garðinum þar sem áraskipið stóð enn
á hlunnunum. Hann leit ekki við, einna
lielzt eins og hann ætlaði sér að fara
einn. Viðbragð hans varð til þess, að það
komst hreyfing á aðra, þeir hættu að tví-
stíga, og brátt varð fullskipað á bæði borð
áraskipsins og meira en það. Skipið þaut
niður í sjóinn og Brandur við hnýfil.
Hann snaraðist upp í og síðan hver af
öðrum. Styrkár settist undir stýri og
síðan var róið knólega. Það reyndist erf-
itt að komast frá landinu, en tókst þó, og
innan tíðar sást úr landi, að mennirnir
stukku hver af öðrum upp á Sjóla og
áraskipið var bundið við hann. Nokkru
síðar var vélin komin í gang og báturinn
lagði af stað.
Fregnin um þessa ógnarför barst eins
og eldur í sinu um þorpið og allir flykkt-
ust niður á kamþ. Að vísu var ekki hægt
að fylgjast vel með því sem fram færi
hjá bátsverjum, en samt mundi það ekki
leyna sér ef förin mistækist. Farsæll var
að mestu hulinn í grenjandi brimsoginu,
en við og við brá honum við himinn.
Sjóli mjakaðist hægt og bítandi í áttina
til hans og loks varð ekki annað séð' ers
að þeir næmu saman. Það varð langt hlé
... Fólkið á kampinum beið í ofvæni. Þaö
taldi víst, að þá og þegar mundu bátarnii”
hverfa í brimsogið fyrir fullt og allt.
En loks komst hreyfing á. Sjóli hafði
uppi dampinn og mjakaðist úr brimgarð-
inum — og Farsæll fylgdist með hon-
um. Þeim hafði tekizt að komast um borð
og festa taug í hann. Það var eins og
fargi væri létt af fólkinu á kampinum.
Þarna hafði verið unnin hetjudáð, seia
lengi yrði í minnum höfð.
Og svo komu bátarnir upp að land-
inu og lögðust að legufærinu. Menn
komu ekki í land strax. Það varð löng
bið á því, En loks sást hvar þeir fóru
að týnast í áraskipið og svo lagði þaéí
af stað, barst á ölduhryggjunum upp £
flæðarmái, Og þegar það lenti vorts
margar hendur útréttar til hjólpar. —
Styrkár stóð upp frá stýrinu og sveifl-
aði sér yfir borðstokkinn, þegar skipiS
kenndi grunns og síðan hver af öðrum
og svo þaut skipið upp fyrir sjógarð lyffc
af mörgum höndum. Enginn mælti orS
af vörum.
Brandur Illugason var ekki meðal
skipverja.
Þegar skipið hafði verið skorðað
rammlega, studdi Styrkár hreppstjóri
hönd á borðstokk, tók ofan liattinn og
hásetar hans hver af öðrum.
„Við misstum Brand," sagði hannt
látlaust. „Við misstum Brand, en liann
bjargaði Farsæl. Brandur stökk af Sjóla
með kaðalinn milli tannanna, en hafið
var of langt, hann náði aðeins liandfesti
á borðstokknum. Hann gaf sér ekki
tíma til að hefja sig inn fyrir, heldur
festi hann lykkjunni með annarri hend-
inni á reiðaþvinguna, tókst það ein-
hvern veginn hangandi á einni hendi. Við
öskruðum á hann, sáum hættuna, ef bát-
arnir skyllu saman — og þeir skullu
saman og Brandur knosaðist um mittið,
hékk þó enn um stund og ekkert heyrð-
ist frá honum, hann hafði lokið við að
festa taugina og þá opnaðist kreppt
höndin og hún strauk borðstokkinn um
leið og hann seig í brimið......... Við
misstum Brand. Hetja var hann þó að
.... þó að ....“
— samkvæmisdama við mann
sinn: Það er ekkert eins auðmýkj-
andi eins og það, að vera ekki boð-
ið í samkvæmi, sem maður er bú-
inn að ákveða að fara ekki í. (b.v.)
—ö—
— konur geta litið á leyndarmál
á tvennan hátt: Annað hvort er
það ekki þess virði að því sé liald-
ið Ieyndu, eða þá, að það er alltof
gott til þess. (r.d.)
—o—
— sá, sem klifrar í ákafa upp
mannfélagsstigann, fer með vini
sína cins og þrep í stiga. Fyrst tek-
ur hann þá í hönd sér og stígur
síðan á þá. (g.p.)
—o—
— eitt upphefur annað. Þegar
hárunum fækkar á höfðinu og
maður þarf ekki cins mörg aö
greiða, vex andlitið, sem maður
þarf að þvo. (gr. m.)
—o—
— ég fer alltaf í sumarfríinu
mínu á leiðinlegasta staðinn, sem
ég get fundið — þá finnst mér frí-
ið helmingi lengra en ella. (gahlin).
JÖLABÓK ALÞÝÐUBLAÐSINS 1962 23
• :» -Vav.T.TA l (