Alþýðublaðið - 24.12.1962, Blaðsíða 27

breytileg að útliti, þar sem byggingarstill göng umlykja borgina, og frá þeim liggja
sumra hverfanna er forneskjulegur, en ioftaugu til yfirborðs jarðar. Þegar borgar-
önnur hverfi nýtízkuleg í sniðum. Goethe virkin voru brotin niður, var neðanjarðar-
heimsótti borgina 1792 og hreifst mjög af borginni þyrmt, til atlrar hamingju, og er
fegurð hennar. Minnismerki hans er nú á hún nú aftur aðgengileg. Svo nú á dögum
þeim stað, þar sem hann stóð, er hann lét er hægt-að sjá, hvernig varnarliði var kom-
í ljós hrifningu sína, og er minnismerki ið fyrir á liðnum timum. Það hefur ekki
þetta reist af stúdentum. Lúxembúrg er verið neitt áhlaupaverk að yfirvinna það
einnig borg fagurra skemmtigarða. Einn herlið, sem var borginni til varnar.
hinn ágætasti þeirra er fyrir neðan „Bokk” Skæðasta vopnið, og í raun og veru
Sigfríds. Þar voru áður voldugir virkis- hið eina, var að svelta það til
garðar, sem álitið var að staðizt gætu uppgjafar, því þessi neðanjarðarborg
hverja vopnaða árás, en 1867 er Lúxem- er jafnvel örugg fyrir sprengju árás-
búrg hafði verið ógnað af franskri íhlutun um nútímans. Þegar farið er eftir þess-
ákváðu stórveldin, að landið skyldi teljast um röku göngum, mætir manni djúpur
hlutlaust, eins og áður er sagt, og njóta brunnur, sem veitti hermönnunum nægan
verndar stórveldanna, en virkin rifin nið- vatnsforða. Á þessum dimma og drauga-
ur. Garðurinn er skipulagður af franska ^e8a stað hafa minningarnar um hina
byggingameistaranum Edouard André, fögru Melúsíne ávallt vakað og var því
sem einnig hefur skipulagt hinn fræga trúað, að hún væri verndari þessa staðar
garð i Monte Carlo. Borgarbúum þykir Þar með allrar borgarinnar. Sigfrid
vænt um garðinn sinn. Þar er friður og ró, hitti hana, þegar hann var að byggja kast-
Og fögur tré og jurtir vaxa upp úr iðja- ala sinn. Hún á að hafa stundað fiskveiðar
grænum grasflötum. Vafningsviður og rós- 1 ann’ fyrir neðan kastalann, ung og fög
Ir klifra upp fornar rústir harðneskjulegra ur- Hinn hrausti og hugumstóri Sigfrid
Virkja. Á sumarkvöldum eru hamrarnir fékh ást á henni og tók hana sér fyrir konu.
íyrir ofan garðinn lýstir upp með ljósum. í höfuðborginni Lúxembúrg er stórher-
Víðs vegar í borginni standa enn varðturn- togahöllin og þinghúsið. Lúxembúrgarar
ar frá dögum Spánverja og annarra þjóða, lAta sér nægja 51 þingmenn, og eru þeir
sem höfðu hersetu í Lúxembúrg og enn kjörnir til sex ára. Þar er einnig biskups-
standa uppi rústir af fornum virkjum, stóll, helztu menntastofnanir, þar á meðal
gróðri vafðar, dulúðugar og dreymandi og tónlistarskóli, útvarpsstöðin og miðstöð
minna á þann beig, sem mennirnir hafa járnbrautarkerfisins. Kirkjur eru margar
ftlltaf haft af yfirgangi hvers annars og allt í Lúxembúrg og dómkirkjan mikil ^ og
það fé og alla þá fyrirhöfn, sem þeir hafa skrautleg. Þjóðin er kaþólskrar truar.
lagt á sig til varnar hugsanlegum árásum. Barnaheimili eru til fyrirmyndar og elli-
Það er ekki fyrst nú á tímum, sem menn heimili borgarinnar er rekið af mikilli
hafa grafið sig ofan í jörðina, inn í berg og rausn. Því hefur verð valinn glæsilegur
hamra. Lúxembúrg ber þess vitni. í klett- staður við einn af fegurstu skemmtigörð-
Unum, sem borgin er byggð á, eru 23 km um borgarinnar.
löng jarðgöng og salir. Þar er í sjálfu sér A markaðstorginu er líkneski af Vil-
neðanjarðarborg frá löngu liðnum tim- hjálmi II. ríðandi á hesti. Hann var kon-
um (Les Casemates). Þessi miklu jarð- ungur Hollands og stórhertogi Lúxembúrg
Þessi fagra kirkja eyddist af styrjaldarvöldum, en hefur nú aftur
verið byggð og í sama stíl og hin upphaflega bygging, sem var
frá miðöldum.
Luxemburgska þorpið Esch-on-
Sure í undurfögru landslagi á
ármótiun.
ar og gaf þjóðinni fyrstu stjórnarskrá
hennar 1841. Lúxembúrgarar eiga safnhús
fyrir náttúrugripi sína og listaverk þau,
sem fundizt hafa í jörðu þar í landi allt
frá dögum Rómverja. Einnig eru þar
geymd listaverk þjóðarinnar. Flest eru
þau eftir franska listamenn, en nokkur þó
eftir innlenda málara. Síðasta kvöldið,
sem ég dvaldist í Lúxembúrg fór ég é
hljómleika, sem haldnir voru af Sinfóníu-
hljómsveit Belgíu og Lúxembúrg í hljóm
leikasal útvarpsins. Ég var sérstaklega
hrifinn af tónsmíð eftir Lúxemborgara
einn, René Hemmer, að nafni, og hét hún
Hinzti dómur.
Tunga sú, sem Lúxembúrgarar tala sín
á milli og í heimahúsum er mállýzka af
germönskum stofni, sem hefur tekið inn
í sig fjölda af frönskum, keltneskum og
engilsaxneskum orðum. Það er eftirtektar-
vert, að í gömlum þjóðkvæðum þeirra
koma fyrir goðfæðileg orð, svo sem Odin,
jMardöll, Hel, Hilde(, Syr (Freyja), Er
(Týr) og Dísen (Dísir.) Æðri sem lægri
halda mikilli tryggð við þetta mál. En rit-
málið er háþýzka og hið opinbera mál síð
ustu árin hefur verið franska, sem mennt-
að fólk hefur vel vald á.
Þegar við litum á sögu Lúxembúrgara
og íslendinga, þá er hún lík um margt.
Aldur þessara þjóða er svipaður. Þó eru
íslendingar nokkru eldri. Báðar þjóðirnar
geta með fullum rétti bent á stað þann,
sem „faðir landsins" bjó á, og atvikin hafa
hagað því svo, að sá staður hefur orðið í
miðri höfuðborg beggja. Báðar hafa þær
átt sína gullöld og notið sjálfstæðis og
sjálfræðis á sama tíma, en glatað því, sök-
um stjórnarfarslegrar brotalamar og svika
ráðandi manna. Báðar hafa þær hlotið
frelsi og fullveldi að nýju, og þegnarnir
lifa við góða afkomu og vaxandi velmegun.
En þjóðirnar eru samt ólíkar um margt.
Og þegar ég ber saman andleg afrek
þeirra beggja fyrr 'og síðar og lít á þær
kröfur, sem íslenzka þjóðin gerir til sjálfr
ar sín, þá kemst ég að raun um, að saman-
burðurinn verður okkur ekki óhagstæður.
Við eigum þrautræktað menningarmál,
sem dýrgripir heimsbókmenntanna hafa
verið skráðir á og ljóðperlur að fornu og
nýju. En móðurmál þeirra, talað í heima-
húsum. er fátæk mállýzka, sem þeir hafa
aldrei sett metnað sinn í að gera að bóka-
máli. Hámenntuð kona í Lúxembúrg sagði
mér, að hún kynni ekki Faðir vor á því
máli. Var hún þó trúuð, kaþólsk kona. Bæn
ir sínar kvaðst liún biðja á frönsku, sem
væri mál kirkju sinnar. Þrátt fyrir fast-
lieldni þeirra við þetta móðurmál sitt, virt-
ist það vera fremur vinnukonan en frúin
í hugum landsmanna, því það mál, sem
menn taU við guð, hef ég alltaf haldið að
væri þeim hjartfólgnast.
Vegna málakunnáttu sinnar hefur þjóðin
aðgang að þýzka og franska bókmenntaj-
heiminum, en skerfur hennar sjálfrár til
bókmennta er æði smár. Jafnvel dverg-
þjóð eins og Færeyingum geta Lúxembúrg
arar ékki staðið á sporði. í málara- og
myndhöggvaralist er mikið djúp staðfest
milli íslenzku þjóðarinnar og þeirra, og
tr næsta undarlegt, að París, drottning
listanna, sem þeir hafa svo að segja við
bæjardyrnar hjá sér, skuli ekki hafa hvatt
þá til afreka í þeim efnum. En sú er ekki
reyndin. Nálægðin og glæsileikinn virðist
frekar hafa orkað lamandL Taflmanna
þeirr i heyrist sjaldan getið í heimsfrétt
um. íþróttmenn eiga þeir fáa, en einn
þeirra hefur getið sér frægðar í Olym-
píuleikum. Þar sem ég gat um þær kröfur
sem íslenzka þjóðin gerði til sjálfrar sin,
þá átti ég við það, að Háskóli íslands átti
hálfrar aldar afmæli á síðastliðnu ári, en
Lúxembúrgarar eiga engan háskóla og
hafa allrei átt. Þeir láta sér nægja að
senda stúdenta sína til nágrannaþjóðanna
Það er með ' Lúxembúrgara eins og ís-
lendinga, að um aldaraðir voru þeir ekki
húsbændur í sínu eigin landi og voru arð-
rændir af ríkari og voldugri þjóð. Af þess-
um ástæðum standa þeir ekki á gömlum
merg og geta ekki státað af byggingum og
listaverkum, sem reist hafa verið fyrir fé
annarra. Það ætti því ekki að skapa ójafn-
vægi hjá þeim eða efnahagslegt hrun í
framtíðinni, að þeim væri skyndilega bol-
að frá illa fengnum kjötkötlum. Lúxem-
búrgarar hafa lært að búa að sínu. Þeir
eiga dugmikla bændur og hagsýna kaup-
sýslurnenn. Alþýðufræðsla þeirra er góð
og vinnandi stéttir virðast lifa við betrl
afkomu en hjá mörgum hinna stóru þjóð-
íélaga. Þeir vita, hvað það er að hafa búið
við erlenda ánauð, bæði fyrr á öldum og
nú í tveim heimsstyrjöldum, og vera skipað
ti! verka af útlendum sérhagsmunamönn-
um. Þeim er ljóst, að enginn getur stjórji
að málum þeirra sjálfra betur en þeir sjálf
ir, sjálfum sér í hag. Þeir eru ánægðjr
með ríkjandi ástand í landinu og gera sér
grein íyrir því, að til þess að geta losnað
við erlenda íhlutun, verða þeir að geta
verið efnalega sjálfstæðir út á við. Frelsið
er þeim fyrir öllu. í síðustu heimsstyrjöld
þegar átti að neyða upp á þá öðru stjórn-
skipulagi, völdu þeir sér einkunnarorð, og
þau eru kjörorð þeirra enn. A Lúxembúrg-
armáli þeirra er setningin þannig „Mir
wölle bleiwe wát mir sin.“: „Við viijum
vera það, sem við erum.“
— baðstaðurinn var svo aumur,
að einn daginn fjaraði út — og
sjórinn kom ekki til baka. (p.g.w.)
— o —
— hafmey: Ekki nógur fiskur
til að steikja og ekki nóg kona til
að elska. (e.w.)
— o—
— gott uppeldi: að liljóta þá á-
nægju af lífi barna sinna, sem mað
ur fékk ekki af eigin lífi. (p. hein).
— 0—
— það er auðvelt að þekkja djöf-
ulinn. Hann gægist alltaf fram,
þegar maður er dauðþreyttur og
kemur með einhverja skynsamlega
uppástungu, sem maður veit, að
maður ætti að hafna.
JÓLABÓK ALÞVÐUBLAÐSINS 1962 TJ