Alþýðublaðið - 24.12.1962, Blaðsíða 43

Skuggsýnt er
Framhald af bls, 39
vel af hendi, svo sem vænta mátti, þar
sem maðurinn var bæði hraustur og á
góðum aldri. Eftir komu aðalpósts að
sunnan, réri Sumarliði venjulega á báti
sínum vestur yfir Djúpið til ísafjarðar,
að sækja póstflutning þann, er norður
skyldi fara. ísafjarðarbær, er sem kunn-
ugt er vestan Djúpsins, hér um bil gegnt
Sandeyri á Snæfjallaströnd, og er það
eigi löng sjóleið þverfirðis. En heimili
Sumarliða var stutta bæjarleið utar, en
Sandeyri. Norður til Staðar í Grunnavík
fór Sumarliði landveg, en hafði jafnan
hest sinn með sér í þeim ferðum og hnakk
á honum. í Grunnavík átti hann vís hús
Og hey fyrir klárinn, og bát og fylgdar-
mann norður yfir Jökulfirði, til Hesteyrar.
Vébjarnarnúpur er á ýmsum stöðum
næstum þverhnípt bjarg í sjó, um 400 m.
liátt. Hinar geigvænlegu klettabrúnir
hans eru óvíða meira en 12—1500 m. frá
veginum yfir Snæfjallaheiði, og á sumum
stöðum minna. Á norðurleið yfir heiðina
er Núpurinn á vinstri hönd, en öfugt þeg-
ar vestur er farið.
Éftir að Sumarliði tók við póstferðun-
um af Guðjóni „vaktara", bar ekkert til
tíðinda um þær, unz hann lagði upp í þá
för, um miðjan desembermánuð árið 1920,
sem varð hans síðasta. Svo var þá hagað
póstferðum í Sléttuhreppi, að eftir komu
Isafjarðarpósts til Hesteyrar, gengu tveir
póstar þaðan, annar til Sæbóls en hinn
til Látra í Aðalvík. Þeir snéru við sam-
dægurs á endastöðvum sínum og fluttu
til baka þann póst, er fyrir hendi var.
Af þessu leiddi það, að tsafjarðarpóst-
iur varð að bíða þess á Hesteyri, að þeir
kæmu aftur að norðan. Var sú bið einn
dagur, ef veður ekki hamlaði. Aftur á
móti var póstferðin norður í Höfn, farin
einhverntíma milli ferða ísafjarðarpósts
til Hesteyrar. Biðdagur Sumarliða á Hest-
eyri, að þessu sinni var 16. des., sem mun
hafa borið upp á fimmtudag. Gististaður
þeirra Sumarliða og fylgdarmanns hans
í Hesteyrarþorpi, var hjá konu ættaðri
úr Grunnavik, Ketilríði Veturliðadóttir,
að nafni og manni hennar, Guðmundi
Þeófílussyni. Aðfaranótt hins 17. des.
voru þar þrír næturgestir. Þriðji gestur-
inn var heimildarmaðurinn, sem hér fer á
eftir, Jón Kristjánsson, frá Þverdal í Að-
alvík, þá í skóla á ísafirði.
Sex árum áður hafði hann farið að
heiman til Isafjarðar í atvinnuleit. Þar
nam hann skipasmíði, hjá Bárði Tómas-
syni, skipaverkfræðingi, er þá rak skipa-
smíðastöð og hafði með höndum skipa-
viðgerðir á Isafirði. Tveimur árum síðar
en það gerðist, er hér segir frá, hóf Jón
svo að nema húsasmíði, og hefur stund-
að þá iðn síðan, allt til þessa dags. Þannig
stóð á ferðum Jóns, að hann átti heimili
sitt fyrir norðan, og var ávalt vanur að
dvelja heima yfir jólin, hjá fósturfor-
eldrum sínum og ættfólki. Að þessu sinni
brá hann þó út af þeirri venju, og fýsti
að vera á ísafirði um jólahátíðina, með
því að þar var meir um að vera í fjöl-
menninu og frekar tilbreytingar að vænta,
en í fásinninu norður frá.
Reglubundnar bátsferðir norður til Að-
alvíkur voru þá fáar, og því vart um ann-
að að ræða fyrir þann,, er komast vildi
vestur fyrir jól, en fylgjast með póstin-
um, enda oft gert. Um kl. 8 að morgni
hinn 17. des., héldu þeir þrír ferðafélagar
skammdegi
af stað frá Hesteyri, á bát suður yfir Jök-
ulfirði
Veður var gott um morguninn, en þó
kalt og hvasst á norðaustan og hríðar-
blika í lofti. Þar sem byr var góður
greiddist vel sjóferðin, og tóku þeir land
hjá Sætúni í Grunnavík laust fyrir kl.
10 árdegis. Þá voru í Sætúni fátæk hús-
hjón, Margrét og Guðjón að nafni, þau
geymdu hest Sumarliða.
Þar höfðu þeir enga viðstöðu, því Sum-
arliði vildi hraða ferð sinni, þar sem dag-
ur var skammur og veðurútlit ótryggt.
Staður er nokkurn spöl frá sjó, og mun
kl. hafa verið um 11 f. h., er þeir náðu
þangað. Prestur að Stað og bréfhirðinga-
maður í Grunnavík var þá hinn nafnkunni
klerkur, séra Jónmundur Halldórsson, er
tekið hafði við Staðarbrauði tveimur ár-
um áður, en fyrr var hann að Barði í
Fljótum og Mjóafirði eystra. Þegar þeir
Jón og Sumarliði komu að Stað, var
prestur ekki búinn að ganga frá pósti
þeim, er vestur skyldi fara, og átti auk
þess ólokið allmiklum bréfaskriftum, enda
var þetta síðasta póstferð fyrir jól.
Er ekki að orðlengja það, að þarna á
Stað biðu þeir félagar í fimm klukku-
stundir eftir því, að prestur lyki bréfa-
skriftum sínum og gengi frá póstflutn-
ingi. Meðan á bið þessari stóð var þeim fé-
lögum veitt kaffi með sætu brauði, en
matur var þeim hvorki borinn né boðinn.
Er fram á daginn kom gerðist veðurút-
lit mjög ískyggilegt, dimmdi í lofti og
herti veður, gekk á með hvössum éljum,
en rofaði til á milli. Á þessum tíma árs
mátti við því búast, að hann gengi á sig
er á daginn liði og élin þéttust svo, að
.innulaus bylur yrði með kvöldinu.
Það var því fyllsta ástæða til. þess, að
menn. sem voru að leggja upp á viðsjálan
fjallveg væru órólegir yfir svo iangri bið,
sem í svartasta skammdegi skaut loku
íyrir það, að nokkurrar dagskímu nyti á
þeirri leið, er þeir enn áttu ófarna. Hvað
sem Sumarliði kann að hafa hugsað, þá
iét hann það ekki í ljós með orðum, en
Jón hyggur, að nokkur þykkja hafi setzt
að í honum, yfir svo langri bið. Jón var
leiðinni ókunnugur og hafði ekki farið
hana fyrr, þó hann að vísu þekkti Vé-
bjarnarnúpinn og vissi um afstöðu hans
til vegarins, nokkurn veginn og bá hættu,
sem af honum gat staðið, þá gerði hann
sér ekki grein fyrir og þekkti ekki, hve
sú hætta var mikil og nálæg.
Klukkan liðlega 4, um daginn, hafði
prestur loks lokið bréfaskriftunum, inn-
siglað póstpokann og gengið frá honum
til flutnings. Gekk hann með þeim út á
tröppur hússins, um leið og hann kvaddi
þá. Horfði þá til veðurs og mælti: „Hann
er að birta“, enda voru éljaskil. Ekki
ieizt beim Sumarliða og Jóni þó svo, að
breyting hefði orðið á veðri til hins betra,
heldur þvert á móti. Þá var tekið allmjög
að skyggja og veður við sama, nema
öllu hvassara og snjókoma meiri en fyrr.
Hraða þeir félagar nú ferð sinni niður
að Sætúni. Taka þar hest Sumarliða úr
húsi og búa upp á hann póstflutninginn,
ásamt litlum fatapoka, sem Jón hafði með-
ferðis. Hnakk höfðu þeir á hestinum og
var farangrinum, sem ekki var mikill fyr-
irferðar, tyllt á hann. Meðan þeir voru
þetta að vinna, var Guðjón þar hjá þeim
að tala við þá. Kvað hann óráð að leggja
á heiðina svo seint á degi, í slæmu veðri
og enn verra útliti, er náttmyrkur færi að.
Bauð hann þeim gistingu hjá sér, þar í
Sætúni, gætu þeir þá lagt upp snemma
næsta dag, er birtan færi í hönd. Sumar-
liði tók lítt undir það og kvaðst ekki
nenna að nátta sig þar, fyrst þeim hefði
ekki verið boðið að vera nætursakir heima
á Stað. Fannst Jóni þá sem þunga gætti í
fari hans, vegna biðarinnar hjá presti.
Kvað hann hana þó varla saka, þar sem
hann væri leiðinni þaulkunnugur og
myndi rata, þó að dimmt yrði af nótt og
hríð. Hefði farið þessa leið 19 sinnum
áður, og nú í 20. sinni.
Við þetta lögðu þeir af stað frá Sæ-
túni, og var þá um 5 síðdegis. Sumarliði
fór fyrir og teymdi klárinn, en Jón gekk
íast á eftir í slóð þeirra. í Heiðarbrekk-
unum út og upp frá Nesi í Grunnavík
var umbrotaófærð, og snjór svo mikill að
lá á síðum á hestinum. Þar sem Jón gekk i
á eftir, átti hann hægara um vik að hvetja
klárinn í ófærðinni, og bar hann því
svipu Sumarliða í hendi sér. I allri venju-
Jegri færð þurfti ekki að hvetja Sörla,
sem bæði var framgjarn og viljugur og
vaninn við það, að hlaupa með hlið.
Sökum ófærðarinnar varð þeim tafsamt
neðan hlíðina og sóttist seint ferðin, upp
á heiðarbrúnina. Eftir því sem ofar dró
náði veðrið sér betur, og lá það út fjallið,
á vinstri hlið þeirra. Er þeir loks náðu
heiðarbrúninni, kveður Jón þá hafa séð
eina vörðu, en síðan enga, meðan þeir
Sumarliði enn áttu samleið. Þegar upp
kom á heiðina var iðulaus snjóburður,
og veðurhæð svo mikil að hrakti í spori.
En veðurofsanum fylgdi sú bót í máli, að
iærðin var góð. Var snjórinn svo þétt
barinn saman, að hann hélt uppi bæði
mönnum og hesti, svo að rétt aðeins
markaði för.
Það hefur heyrzt, í tilgátum og sögnum
manna af þessari ferð þeirra Jóns og Sum-
arliða, að svo mikill snjór og ófærð hafi
verið á heiðarveginum, eftir að upp kom
á fjallið, að Sumarliði hafi þess vegna
og með vilja .snúið af réttri leið og und-
an veðrinu, til þess að fá betri færð, og
því hent holt og hæðir meðfram brúnum
Núpsins, í trausti á kunnugleika sinn.
Af frásögn Jóns er ljóst, að slíkt er
fjarri sanni, þar sem færðin á fjallinu var
ágæt, en hitt virðist augljóst mál, að Sum-
arliða hefur hrakið af réttri leið, þar sem
litlu mátti muna vegna veðurofsans. Eins
og fyrr segir var hestur Sumarliða vaninn
við það að hlaupa með hlið, og gerði hann
svo eftir að þeir náðu heiðinni og fær3
batnaði. Var hesturinn áveðurs og nam
makki hans oftast við öxl Sumarliða. Ef
til vill hefur þetta átt einhvern þátt I því,
að þeir slógu undan veðrinu meira en
rétt var. ...
Lítið töluðust þeir við, Jón og SumaiM:
liði, eftir að ó heiðina kom, enda varla.