Fylkir - 01.01.1927, Side 25

27
ofni, nl. minni stærðina. — Bæði minni og stærri ofninn eru af sömu
gerð. — f bréfi mínu mintist eg á tillögu mína frá fyrra ári, þess
efnis, að stærra fjárframlag væri nauðsynlegt, til þess að verulegar
steinarannsóknir og verklegar framkvæmdir við kalkvinslu gætu haf-
izt. Svar herra M. G. ráðherra var eins og ætíð kurteist og gætið, en
taldi stjórninni óhægt, neinu um að þoka, þar sem f járveitinganefnd
Alþingis, eða meiri hiuti hennar, væri því mótfallin.
Seinni hluta síðastliðins vetur, varði eg nokkrum vikum til útreikn-
inga og þýðinga á ritgjörðum um verðmæti ýmiskonar áburðarteg-
unda, nýtilegra til að bæta jarðveg hér á íslandi, og seint í Maí sl.
flutti eg erindi hér í bænum, sem eg nefndi Yfir öræfin. Öræfin,
sem eg átti þar við, voru atvinnuleysi og örbirgð, áframhaldandi dýr-
tíð og sökkvandi skuldir, sem gera kauptún íslands að ræningjabæl-
um og aumingjahælum, en sveitirnar að auðnum og óbygðum. Vegur-
inn yfir þessi öræfi, og út úr eymdar- og pestarbælunum væri út úr
kaupstöðunum, út á hið ræktanlega land til sveita og til dala, og jafn-
vel upp til heiða. Reyndi eg að sýna með órækum rökum, að land-
búnaðurinn, einkum kvikfjárræktin, væri, ef vel stunduð, tryggasti og
arðsamasti atvinnuvegurinn hér á fslandi, jafnvel þó búast mætti við
hafís á hverjum 10—12 árum, og eldgosum, einu sinni eða tvisvar á
hverri öld. Landbúnaðurinn væri ólíkt afarabetri, og yrði það, allt þar
til landsmenn smíða sjálfir skip sín úr járni, vinna járn úr bergteg-
undum og söndum íslands. En til þess þyrfti fyrst að beizla hentustu
vatnsföll landsins, og nota orku þeirra almennt til herbergjahitunar,
matsuðu, ljósa og iðnaðar, í þarfir almennings. Sá iðnaður gæti orðið
þegar í stað arðvænlegur, og mikils virði fyrir þjóðfélagið, þó ekki
væri annað, til að byrja með, en að framleiða áburð úr loptinu til
jarðræktar, mylja grjót til vegalagninga og húsasmíðis, hreinsa há-
karlslýsi og þorskalýsi, búa til brennisteinssýru og ýmiskonar sölt,
vinna aluminium úr leir, og járn úr rauða, eða öðrum jarðtegundum
landsins. — Sauðfjárræktina taldi eg ólíkt vissari og affarabetri en
nautgriparæktina, gamla búskaparlagið með fráfærum og fymingum
heya og matvæla, væri hið eina heilbrigða búskaparlag á ófriðartím-
um og ólíkt affarabetra fyrir almenning en þurrabúðar og óhófs bú-
skaparlagið nýa. Gamla búskaparlagið með sparseminni, heimilisiðn-
aðinum og föstu vinnufólki, fyrir viðunanlegt kaup, yrði að komast á,
ef landið ætti ekki að eyðast, bæði að fé og fólki.
Með forsjálli kvikfjárrækt, einföldum jarðyrkjuverkfærum og
hraustum höndum mætti græða, sem svaraði hálfri vallardagsláttu á
hvern framteljanda á ári, ef til vill % vallardagsláttu, en það svarar
til 2—3 þúsund hektara á ári, 20—30 þúsund hektara á 10 árum.
Þannig mætti tvöfalda túnastærðina á 10 árum. — Árið 1923 taldist
•