Fylkir - 01.01.1927, Page 43

45
járni og hundraftstalan (15,7%) af alumína (AI2O3) svarar til 8%
af hreinu aluminíum. En 1,55% kalks geymir 1,1% af hreinu calcium.
Hið furðumikla glæðitap og hin háa hundraðstala af óákveðnum efn-
um gerir efnagreining þessa alt of ónákvæma, að því er snertir önnur
efni en hún tilgreinir.
Hinsvegar sýnir hin lága hundraðstala af silica að Byrðusteinn er
ekki tinnusúr steintegund (þ. e. acidic) og því ekki svonefnt Liparít,
né heldur Trachyt bergtegund, sem oft nefnist einnig Rhyolít,
heldur heyrir Byrðusteinn, að efnasamsetningu, hinum »basísku« stein-
tegundum til og er, eftir útliti og efnagreiningu að dæma, porphyrískt
tuff, þ. e. járnrík, samanlímd gosaska.
Ekki er hægt að segja með vissu, hvort Byrðusteinn, mulinn og mal-
aður í fínasta duft og duftinu síðan blandað við brennt, óleskjað kalk
í hlutfallinu: 1 af Byrðusteinsdufti móti 1% kalks, gefur, ásamt vatni,
gott cement. En þannig eru ýmsar gosöskutegundir, sem eru ríkar af
alumína en fátækar af silica, oft notaðar erlendis og mél þeirra selt
til steinsmíðis (sbr.Hiitte, 698 bls., 1. bd.). Það hefur enn ekki verið
reynt hér á Islandi, svo eg viti, ei heldur hafa aðrar gosöskuteg. verið
þannig reyndar. Hitt vita menn vel, að steinninn er höggvanlegur og
ágætt byggingarefni.
2. Baulusteinn. Þessi steintegund, þjóðkunn síðan Eggert ólafsson
nefndi hann svo eftir fjallinu Baulu í Borgarfirði, er ljósgrá eða ljós-
bleik á lit, hörð eins og gler, eða lítið eiitt harðari, algeng í ungum
fjallamyndunum og nú nefnd vanalega líparít. Er alþekt hér við Eya-
fjörð, t. d. í fjallinu Súlur og í fram Eyafirði. Af þessari steintegund
eru tvö sýnishom talin.
Sýnishorn nr. 11 og nr. 39 eru bæði ljósbleik á lit, heldur harðari
en gler. Hið fyrtalda er tekið sumarið 1918 í fjalls-bungu, sem nefnist
Baula, skamt fyrir neðan Vindheima-jökul, rétt utan við Fossá á Þela-
mörk í Hörgárdal; en sýnishorn nr. 39 er tekið úr Illugastaðafjalli í
Fnjóskárdal.
í nefndri fjalls-bungu er mikið af samskonar steini, stundum í
þunnum flögum, stundum í fer- til fimm-strendum súlum ca. 3”x5” i
þvermál og 1—2 fet á lengd.
Þessi steintegund er ekki hent til húsasmíðis, eins og hún er, en
mulin er hún efalaust góð f steinsteypu, fult eins góð eða betri en blá-
grýti, því hún er ríkari af tinnu. Hrafntinna finst og víða jafnframt
hemni; sumstaðar einnig biksteinn og glerungar.
Hvorugt ofangreindra sýnishoma hefur enn verið efnagreint. Er því
ekki hægt að segja með neinni vissu, hvaða efni þau geyma, eða hvað
nýnefnd steintegund geymir hér í grend við Eyafjörð, né hvers virði
hún getur orðið, til jarðræktar, mulin og blönduð öðrum nauðsynleg-