Fylkir - 01.01.1927, Síða 68

70
tólg til ljósa, eins og siður var fyrir 40—50 árum síðan, og lofa Bret-
um að eiga kolin sín og steinolíuna líka á meðan heims ófriðurinn
varaði. Þegar styrjöld er fyrir dyrum, sæmir fólki ekki að ganga í silki
og purpura, eða skemta sér á dansleikjum, lifa í vellystingum og eyða
fé til óþarfa. Bretar hefðu varla sett íslendingum neina afarkosti, ef ís-
lendingar hefðu ekki haft nein viðskifti við hinar stríðandi þjóðir, með-
an á ófriðnum stóð, og þeir hefðu virt íslenzkar vörur meir, ef Islend-
ingar hefðu ekki þurft neitt til þeirra að sækja. Einnig máttu fslend-
ingar vita, að þegar eftir ófarir Þjóðverja, yrði sér og öllum Skandi-
növum hætta búin. Því heimsófriðurinn átti aðal upptök sín í ógurlegri
eyðslu, ofvexti borc/anna, eyðingu landsbygðanna og sívaxandi atvinnu-
ieysi, álögum og þjóðskuldum, sem stöðvuðu flestar arðberandi fram-
kvæmdir og friðsamlega stjóm. — Nýlendu-þrætan og verzlunar-
þrætan voru afleiðing af þeim vandræðum, en ekki þeirra orsök.
Hagskýrslur fslands á árunum 1914—1918, sýna glögt og greinilega,
einkum yfir árin 1914—1916, hve mikið landsbúar fluttu inn árlega af
varningi, sem þeir gátu án verið og sem óráðlegt var að kaupa meðan
ófriður stóð fyrir dyrum. Um 9% af verðh. aðfl. vara, var munaðar-
vörur, svonefndar nýlenduvörur; um 12%, vefnaðar vörur; 5%, trjá-
viður og Cement; 16% aðfl. eldsneyti og ljósmeti; 24—30% veiðarfæri
o. fl. til sjávarútvegs; en aðeins um 23% aðfl. matvörur (sbr.
28. og 29. bls. VII. árg. Fylkis).
Meðan tveir-þriðju hlutar mannkynsins fómuðu tug-milliónum
sinna hraustustu sona til að minka örbyrgðina, fækka iðjuleysingjun-
um í stórborgunum og kenna hinum, sem ekki fóm út á vígvöllinn, að
lifa spart og vinna fyrir sér, sóuðu íslendingar tug-milliónum króna
fyrir munaðarvömr, klæddu sig í silki og skemtu sér við samspil og
bíó, og settu sig í skuldir heldur en að neita sér um það alt. í því var
kaupstaðafólkið fremst. — Eini rétti vegurinn var sá, að halda sér al-
veg fyrir utan stríðið og ekki skifta við neina hinna stríðandi þ'jóða.
En það var því aðeins mögulegt, að landsbúar lifðu af landbúnaðinum
einum. En það því aðeins hægt að gamia búskparlagið væri almennt.
Með því lagi má verjast hafísum og heims ófriði nokkur ár. — Það er
því ekki neinum sérstökum stjómmálaflokki að kenna, né kaupstöðun-
um eingöngu, að þjóðin ber nú þunga skuld á baki. — Það er breyttum
lifnaðarháttum og landsmönnum sjálfum að kenna. Ei heldur er það al-
veg rétt hermt, sem einn háttvirtur þingmður gaf í skyn fyrir 2—3 ár-
um síðan, nl. að kafbátahemaður og yfirgangur ófriðarþjóðanna og
þar af leiðandi verzlunar-erfiðleikar, hafi verið aðal örsök í því, að
útgjöld landsins hækkuðu svo gífurlega á stríðsárunum. Orsökin var
hjá landsmönnum sjálfum, nl. sú, að leyfa Bretum að setja sér nokkra
afarkosti og kaupa nokkuð af þeim með ránsverði. Grænlendingar og
J