Verkamaðurinn - 24.11.1968, Blaðsíða 9

Flett blöðum
50 ára
HAUST:
Undarlega drynur, drynur,
dröfnin hása skerin við.
Blómið fölnað stynur, stynur
storms í trylltum hlátraklið.
Kuldaharkan næðir, nœðir
nótt og vetur færast að. —
Mörg þó eldheit blœðir, blæðir
brostin von í hjartastað.
Það var ekkert undarlegt þó
að orðin drynur, drynur og
stynur, stynur væru rímuð sam-
an haustið 1918. Það hafði
drunið og stunið. Ægilegustu
styr j öld veraldarsögunnar var
nú að ljúka eftir fjögur löng ár.
Þessi styrj öld var ekki að ástæðu
lausu nefnd heimsstyrjöld. Þessi
styrjöld frá 1914 til 18 hafði
áhrif á gang ekki aðeins allrar
veraldarinnar meðan að hún
stóð yfir, heldur líka á framtíð-
ina, sem að við nú höfum lifað
síðan.
Styrjaldir, sem eru annars
jafngamlar mannkyni, hafa þann
eiginleika, að þær þenja alla
mannlega hæfni til hins ýtrasta.
Það er ekki aðeins hið illa, sem
er leyst úr læðingi, heldur verð-
ur einnig að beita hugvitinu, og
það getur stundum leitt til já-
'kvæðrar niðurstöðu, þó að upp-
haflega hafi verið leitað að hlut
til eyðingar. Vélagnýrinn hófst
og steig í styrjöldinni fyrri.
Jafnvel upp að íslandsströnd
bar gný véla, heyrðust orð eins
og flugvél, bifreið, jafnvel skrið-
dreki. Og umsvifin voru mikil.
Einnig bárust til landsins aðr-
ar raddir. Styrjöldin hafði rót-
að upp í hugum manna. Það var
farið að ræða um rétt hins al-
menna manns. Kröfur jukust til
bættra lífskjara. Verkalýðurinn
var að finna gildi sitt betur og
betur. Byltingargnýr var í loft-
inu austurundan. Raddir þaðan
bárust líka til íslands.
Og vandamál íslendinga voru
mikil þetta haust, eins og öll
önnur haust raunar. Það hafði
mikið staðið til, og það voru
stórir atburðir fyrir dyrum.
★
1918
Það vill svo vel til, að hinn
14. dag nóvember 1918 kom út
fyrsta tölublaðið af Verkamann-
inum, blaði sem að enn í dag
kemur út vikulega, eins og í upp
hafi, og við getum lesið í um
málefni bæjarins okkar, fjórð-
ungsins, landsins og kannski að
einhverju leyti heimsins.
Á forsíðu þessa fyrsta tölu-
blaðs Verkamannsins stóðu
prentaðar vísurnar tvær, sem
hér eru í upphafi þessa máls.
Þær eru ortar af ungum prent-
nema, Steindóri Sigurðssyni.
Inngangsorð.
í inngangsorðum Verkamanns
ins segir fyrsti ritstjórinn, Hall-
dór Friðjónsson:
„Blað þetta, er hér hefur
göngu sína, þarfnast ekki
margra inngangsorða. Stefna
þess bg tilgangur mun koma
greinilega í Ijós jafnóðum og
það kemur út. Það er gefið út
af nokkrum verkamönnum, sem
er það fyllilega Ijóst, hversu
lamandi það er fyrir málefni
verkalýðs hér í bœ að vera upp
á náðir annarra kominn, ef ein-
hver úr þeirn hópi hefði löngun
til að birta hugsanir sínar á
prenti. Blaðinu er aðallega œtl-
að að rœða bœjarmál frá sjón-
armiði verkamanna, og mun
reyna til að vera þarfur milli-
liður milli þeirrar stéttar og
þeirra manna, er hafa fram-
kvœmd bœjarmála á hendi þann
tíma, er það kemur út.
Það mun fáum framsýnum
mönnum dyljast, að á þeim
tímamótum, sem Akureyrarbær
stendur nú, sé þess ékki vanþörf
að hreyfa ýmsum þeim málum,
er bœinn varða mikils. Blöðin,
sem gefin eru út hér á staðnum,
hafa lítið rœtt bœjarmál, og
mœtti þetta blað verða til þess
að koma hreyfingu af stað í þá
átt, verður ekki annað sagt, en
betur sé farið en heima setið.
Eins og nú standa sakir má
búast við, að fyrir kjósendum
þessa bœjar liggi fyrst og fremst
Halldór Friðjónsson. Einn af stofn-
endum Verkamannsins og fyrsti
ritstjórinn. — Skrifaði manna mest
í blaðið fyrsta óratuginn.
;lnngangsorJ>.
.r ■ 'J*;-'" v-j' >
«r,tór btfut jftngy «b», jurfrMt tkkl
%-sorV Mcftu þe» ag Wjtn^ur mun
urtnsftu l>ft t jfl inuiísyn bsrn tl »k>pU
sýtlntnuins^nbtftiW l iwnl. Barp.tó
mtd bam*v«fmd h«jumiUic». V*r>
*»0 umf»ngvn;l.ið, »ð juð »seri *ftð ttóg «jnum
minnl, jui hmttt btlðl rVU •ýílumwinjíinftíftiBn að
KVE1» lú*. VOtu umþyliMf tCSðjiw I þw»» 411 i
tltifum «i ^öubi t»i>sr*l*f»nA hé-. txu mihð
þvl r.jiilihna; <»k> gjiVMld' »ð
tjðlg* emi>.v:i«m, mcVI snnix n »»* lnx.tt I virny- .ð
Inn. Vmts W*ut mil.S .-ótMí.lur t.l Wt
, kymtftðamönnum hJrjv*», efos 03 b*|«r»l|fii tm*,ð inn
h*f* t>E »h k*nn» • ’
fin þörfín fyr* udmu li*mkv»mJ*tvj|i!í I Iwitiitt
htrtlf b*ldlð milinu viktndl, ag rttií v»r *ýni- r______________
lt*l, »ð »hfe*g htrtjrlóg*)* ng ,ý.tvm»nm«mb»lti»- um «« tr»jrih«ín».
t» tnmgmt. kom bcjm«jó»fi»smrndtn (ð M»«ba m' «lnkv«<i'f unt 0f
framgjSfMti m«*u bcjjrm, »««, u.«5 b«*'«ð &mk &*«&}**>
»Wuft»«dtm«n l>*t*M i um Ktt ð. t»i Ul mi »ð bUI gtu nedJul CSam «0! gtmit 1»
bvf tr hnmið ,vo l«gt tflttfor i nid kjómtKU, i
bvurt hMini» Cte dild. *t»t»m
Spurívoglofi. sftn bvtr WyNm lesgjj fy* t*»W. ntná ’ t WytfttjpjKýn1!* wrtj J«bj
»nl«u, Ijóos tn wovjrðu. bttjMin, fwut
kipi*. f »iðtm»nlf|j» hori, hea»ÍK<Wmitt»ý|
hundunum. f»e«* twgir ui »ð tanMfat við þtím, «m
Jo’tndí en>. en af tm »ð hvtrt þtOt mál vtrðcr
vjrfttk'tí, (etið «>l ilmrcðu f biíðlou tdð«r, vtróue
tkki min*I * þ»» frtlou Wr. Að fw* að murrutl I
^^trið úl al ttokkruai
\tó£íjrir>hií* Wrt. hvmu Imt
'rMttl,-»ÍAálýð» fi|o < b«, *ð v
rt tfnhw «r þtkn't
'hggmnlv rínnr 4 'prtoli..
«4l'. *tm líhð tð* fiVtrt 'btfk ytríð hixyll »«d atn
N. Vtrður m4»V* l»!ið rrwð »WM»gH»u«t,'ttt W )>«*'
* drep*.» lítttlmð <f twl.Ugi. *U! þe»* etCðvdft
imjmdrt hm» Porke* um íe.V«ogi»f«»f' Mmi
i UlrunM, i *5 komut I !rrak>«W, p* þrtk
Ijf tR*nj»n drtymir tnn unv , . ' .
- • - rtrfti ~ Ytrénr - drf#fð4:
sn*rt, tr fc*j»ri»}ðft» WnfJlOjk-'
«* •*»>' lyk!tt>«»« *ft tevr> *í>«, n«m» ná fn «1 tm Sriw jftta. ti.rt»*;»ð tt'úori*o«Í
,«»*ndi rt »!>..«o» jahdrjnu lr,m I h*i»>Meti) bykk M «•**»»>'
tlm»nn, f ítl'w ll' b.irt* viðtegxrtfn, rr Nttx>n* krOfuw, 0* þó »*B«*vfaas jrftvi
Wð* i nartiu UmrMtt. þrt miðu.. Miw »kw 'OÍ
Attn *ð>u- en »y.«Aðum«>n tittfr, mutxu rr>t tm «r*»kvwmj* mínn r*»ft þÝji 'fr&ijmdi P*ð 'eifíU.
mil* um Nð, »ð frtmkramd Ke^rmil.nn. t* ti- 1*1 vtr« fðlgnfe* «ð <»»' titíf
hnujr 'rj, ihóuvínl tm* ttg nð «r. ÚJ-jMfðfrtl, w .Mw*» emNtttiwwa' I
nm itvft «r fr»mkv»md».»»}.w btrjvrmv. er bl»ðMn l»m*j_h«mur'
„0 rnðrtnm »s iimirifgMnikluni rtftrlúm, *ð h»f» m t*kt bwp'.í
rto.lv Um» m t* *vf. w .«» Brtnfmm* '* U? tt «»* *eA*u ifaftum -
eio* og hyrtu nð .rrt' t»un b»». «r h*rvn >un'»ð íatyg rkv. 'tíetrUbV* (fcéw NÞ,W<Ír,’'0<i i
, Mtir Mbmjtim. riu U» »yo bwrttmb ItttS Wutt 4 ■ þ*ð '*8' Wrí .úytáf^f htfö ^ ,
^íkjnin hun, *ð rtk: vefJÚr krtf.tf »f hnnum^aft-'’ ';««•*.»' 'iúvrtutwðl-Jie&i fa&luk S«kJ»3
h»mi .heg. b»o4fem«j lyrþnmiUntt*Cmr>t*n rtjrú- ft»M jtdY
dm. unn, e»i» » J>r** *ð v«.» rt ytl »•«,, B«i«.
ht llnUrn# em »ll.t *vo Uftrium W*ðn». »ð h*|»f- . Pt ktljtt
.Vjð** »11«! »ð »frð> bjntrrk; Hf U ««**'
l>un íyvkr. riðri jíb f h*j«rí!jðrn nem* v,n|vM>! ,»j* rtfjt.hr
brtíð. wm'íWr'ein .vo.»lklr if - ng b'*j»f‘h>l»i íýtý-'*>* |>jð&£
'«Wri mtirt ífiugi fyiir gahgi intfjnn, en pjð, *ð ' B>u»«»'íbt)
mlftg-Wr btsri wkj» b*>»ri^rn»rl„n''; >m> M-';'»/w gWJgti
relur rt i^ tklnrrt «ð íiftaT.'t* tkL «ft-,*KÍ'»í þrtl* iiftðu ««*
Ihujtlejsi b*}»rliii» Mrti *f trúl«y*i þ*;rr» í l>»m- ~
k»«md b*ri*rroil,un» jxgtj svftu,« I phHinn bduV
f««' h*í«rtjóro.n m»nn 1 rttú aem K*h
< ’ if' rtg' Mnjftng'n Yjfi btfjtrmilnro og tromkviemd j*ier»,’
ð' ' mundl rtnn* Ufn> ’ ny'M 1lm«-‘iú 4 hMrtvjrroilmógu
on' ' -'*Wuire)inlfh*t»r. Áhu«í og bú i Ktíu Mtjartíktpri*,
V mnnilí.KIÝð*s« hji í>*|»t«|6m pg b*j»>hanm.
■i • ■'»>1 «fKrtiiVU bfjírmifann*, myndl vtil» vor«tr»um-
; um.iuúnkv*K\í»f:or»l>n m» i h*í»rfíl»iiið og btisl*
'-■*>•'M'rtmJuðisttft »1 Iðlkluu. •> 'y- - * .
dftptk'brjiiv.rftnurtundji .umfiyldi «J Uu'tam l.’nl >»ð rtiifti'hvtVl n*Kilégl •vtrk««m W fyrtr
íFfavttð^fWvSfu «m þ«ft. fcvort, brtríp. 4kull 14 -htadf lúuds hiuuái. \»,>iutU^» Á>*j»mj<ir». vfafta
’«'» óg Byu.lH -fó« um b*;*is»iðm vtrto ikdtor rtmðtndr jitjl |>tia» mðuuuro. tcai min
fféyíj |rt% Mamt'kl hi. Atkvarðftgrciðdt jntis; 4 «ft - ffet «il »ð bugu am j>*ð. »em þ«l »1 lr»mkv*n«rt
Wouðí, >08 VþYÍ rtg> «r ,vtg> jk rnnitg írom. r>K vkkí vílj, »0«,! þrtHknM«r i «*«»
k Wff? . -ið jhugt þrtu tnril v»ndle*», íður fn eðtilegiar !r*mji(ðu»»( ti*j»rrfl*Rj«rt. Hi «
íiWWf.'ttWm I.þat. _ 'v. R neln* t>o*rt<i»_ m»l, *rm bdia ttu *ð vera 4 ftMMwí
Wf'wJp* *lbvs» nokV.ið, h«$».iita ð„r >iu fyir oa> rt(v!, «n *.« Harl» tk«mt á vts kvtttjl. áa««
iPÍ.«¥* þrtto’VJióSíjC f þíð hor1,'sem>»ð mi Byluiu'roiluril *cm trýir fimw'*k»fi». R*fctrmír»«l>«>'
* <1*. 'vtfðyÝ tgki Mroað »3*1 en btt
toífV-hcm* ar#ð. «Gn» og oð a»mt» rofas.
^íif ^rt'eoit'um þeu* hlrjM bgjgl
Wc'tt^V ift »k«r» ,tr þyi’míft tlk>«ði #**, f
frarokwirtánniira - b,
rtdd; o*'í«r » éftir að kýðro »11. b<
AwB»ft*Hr«i» hajirtrtígum t,
h‘l Þtt" " hrsui frorokvttm.lu i
h«l>i..lei*a '*ð K>! f.i.f i... — i..._i

• H*yst.
lh«fa.»ís* drynu-. dipii*
, dtútam lf»* rtaul «>ð' * -
'lk{ðB,|ft'fðl(l»a /Jyow. * f
•rtaems'l iryburn blllfíWiV;. •.
KtrtdihárbtO níðlr. '
-«ðt! »*\tta»'+*vm ;
i««t ’ð5‘ví!‘
. trovria.vtm » bp'i‘5*'* ' •■ '
■ íiiimKr, ÁW.toaua..-' v
. i i >»*«. «•■
■L L L rC XV ^ rV ! j B r\ . |T/ j IV Lcti- '* . '- i«3rt?- Halldðr Friðjónsson. æs~3- 1 i 11
! ,-v ■ • . ,vc . * ■ Akurryti, ImtudagMln 14. intoiMtwr. j 1. ibl.
Tifilsiðo 1. fölublaðs 1. órgangs.
að skera úr því með atkvœði
sínu, hvort bœrinn skuli fá nýj-
an framkvœmdastjóra, bæjar-
stjóra eða ekki. Og það á eftir
að kjósa alla bæjarstjórnina að
nýju. FramtíðarheiM bœjarfé-
lagsins er svo mikið undir því
komin, að þessar framkvæmdir
takist heppilega, að það þarf
meira en meðalvœrð til þess að
standa hjá og aðhafast ekki. Er
blaðið fúst að flytja stuttar og
gagnorðar greinar um þessi og
önnur framfaramál bæjarins, og
vœri œskilegt, að sem fœstir
sigldu undir fölsku flaggi. Hrein
leiki og drenglund í framkomu
mœtti vera einkenni blaðsins.
Þessvegna mun það mæla alla
jafnt. Smásögur og skrítlur, sem
vakið geta ómengaðan hlátur,
tekur blaðið með þökkum eftir
því er rúm leyfir. Einnig flytur
það auglýsingar eftir föngum.
Er það von útgefenda, að verka-
menn bœjarins greiði götu blaðs
ins og láti það mœta íslenzkri
gestrisni.
Akureyri, 14. nóvember 1918.
V irð ingarfyllst,
Halldór Friðjónsson.“
ÞaS er sérlega gaman að því,
livað Verkamaðurinn hefur síð-
an, í öll þessi fimmtíu ár, fylgt
trúlega þessum boðskap í inn-
gangsorðum fyrsta ritstjórans.
Eg held það fari ekki á milli
mála, að það hafi einmitt verið
þessi mál, sem hann ræðir, sem
hafa oftast skreytt síður Verka-
mannsins, málefni bæjarins,
málefni verkalýðsins í heild og
yfirleitt önnur þau mál, er á
mannlegan huga stríða, jafnvel
skrítlur og gamanmál, er vekja
óblandinn hlátur, hafa einstaka
sinnum flotið með.
Já, „það er svo örðugt að
vera upp á náðir annarra kom-
inn, ef einhver úr hópnum hef-
ur eitthvað að segja.“ Það hef-
ur víst oft komið til umræðu á
fundum verkamannafélagsins á
Akureyri þessi ár frá því það
var stofnað, 1906, að það þyrfti
að hafa eitthvert málgagn til að
túlka skoðanir sínar og kröfur
sínar. Og nú, þegar það stóð
til, hvorki meira né minna en
að ákveða, hvort bærinn skyldi
fá bæjarstjóra og bæjarstjórnar-
kosningar voru fyrir dyrum.
Já, og þungur vetur lagðist að,
þá var kannski nauðsynin aldrei
’brýnni.
Við ætlum nú að gera það að
gamni okkar að fletta þessum
blöðum, fimmtíu ára. Við ætl-
um að reyna að festa augun á
minnisstæðustu atburðunum.
Það getur vel verið, að einhver
lesandinn finni sjálfan sig fyr-
ir, minnist sj álfur þessara at-
burða, rifji upp aðra skylda.
Fyrsta blaðið.
Þess skal getið, að síður blaðs
ins voru aðeins tvær, því ’ að
blaðið var einblöðungur í upp-
hafi, í svipuðu broti og nú, þrí-
dálka. Það var ein auglýsing í
þessu fyrsta blaði, svohljóð-
andi:
„Kæfa og tólg fœst hjá Erlingi
Friðjónssyni“. En það var stór
frétt í blaðinu. Hún var ekki
Framhald á bls. 13.
11
Verkamaðurinn 50 ára —