Eimreiðin - 01.05.1896, Side 44

I24
bæjum. — Ýmislegt hafa þó slímhinnurnar sjer til styrktar í því,
að verja bakteríunum inngöngu. Þannig má nefna magasýruna,
sem drepið getur margar bakteríur, svo og bifhárin (Fimrehaar) í
öndunarfærunum, sem alltaf eru á iði og sópa upp aptur ryki og
bakteríum, sem inn hafa slæðzt með loptinu. Fyrir þvag- og kyn-
færi hefur það og þýðingu, að þvagið og mjólkin eru súrefnislaus.
Þótt vel sje nú um búið frá náttúrunnar hendi, tekst bakterí-
unum samt, optar en vera skyldi, að komast inn í likamann, og
byrjar þá þegar bardagi milli þeirra og frumlanna; en alltaf líður
þó nokkur tírni, þangað til veikin kemur í Ijós, enda þurfa bakterí-
urnar tima til að fjölga og framleiða svo mikið eitur, að um muni.
Þessi tími kallast sóttdvali (inkúbatiónstími) og er hann mjög mis-
langur fyrir hina ýmsu sjúkdóma, en fer opt og einatt eptir því,
hversu vel eða illa dýrið er fyrir kallað. Sje dýrið hraust og efna-
breytingin í góðu lagi, eða með öðrum orðum, hafi hver frumla
fullan lífskrapt, þá eru líkindi til, að þær frumlur, sem taka fyrst
á móti óvinunum, geti riðið þeim að fullu, og sýkin nái því í
raun og veru ekki að brjótast út.
Ef vjer viljum vernda húsdýr vor fyrir slíkum kvillum, er það
því nauðsynlegt, að vjer útilokum allt það, er veikir líf og lífskrapt
hverrar einstakrar frumlu og dýrsins í heild sinni, eða aílt það, er
brjálar reglulegri efnabreytingu, og má þar fyrst telja illt og ónógt
viðurværi og slœmt lopt, og er óhætt að segja, að elcki sje síður
áríðandi að forðast hið síðarnefnda, þvi að fai ekki dýrið nóg súr-
efni, þá stoðar ekki, þótt vel sje fóðrað. Þá skal og varast óhrein-
læti og myrkur, því að bæði er það, að bakteríurnar elska þetta
tvennt, svo er og ljósið nauðsynlegt öllum æðri dýrum, til þess
að efnabreytingin sje í lagi. Kuldi og þreyta veita einnig bakteríum
góða hjálp. —Væri þessa vel gætt, þyrfti eigi eins að óttast bakt-
eríur (eða næma sjúkdóma), enda hefur það sýnt sig, að drepsóttir
búpenings geisa hvergi eins hraparlega og á þeim stöðum, þar
sem allur landbúnaður og hirðing eru á lágu stigi.
Vjer höfum sjeð, að aðalvopn bakteríanna er eitur þeirra, og
skal nú farið nokkrum orðum um þau meðöl, sem dýrin hafa sjer
til varnar og viðreisnar, og vil jeg taka til dæmis og lýsa stuttlega
því, er gjörist i sári, sem graptrarbakteríur hafa komizt og þróazt
í. Það er langt frá því, að öll sár sjeu jafn-vel löguð til þess, að
bakteríur geti lifað og dafnað í þeim. Þannig er miklu hættara
,við, að ígerð korni í sár, sem eru marin eða rifin, en í sár, sem
eru skorin með beittum hníf, og kemur það einkum af því, að í
hinu skorna sári eru frumlurnar svo að segja að eins aðskildar,
en í mörðu sári hafa þær kramizt og skaddazt svo mjög, að lífs-
kraptur þeirra er meira eða minna brotinn, og því geta þær ekki
veitt bakteríunum eins vel viðnám.
Skömmu eptir að graptrarbakteríurnar eru komnar í sárið,
tökum vjer eptir því, að barmar þess taka að bólgna, verða rauðir
og heitir; úr því vætlar fyrst tær vökvi, sem smám saman grugg-
ast meir og meir, og verður loks íþykkur og ljósgulur að lit. Við
nánari rannsókn (í sjónauka) sjest, að bólgan stafar frá því, að