Eimreiðin - 01.05.1896, Side 46

12 6
miða beinlínis eða óbeinlínis að því, að styrkja dýrið, en veikja
bakteríurnar. Læknað, í orðsins ströngustu merkingu, geta dýra-
læknar ekki, heldur hjálpað náttúrunni eða sjúklingnum til að
lækna sig sjálfan; sje hann svo að fram kominn, að hann geti
ekki notað hjálpina, þá getur læknirinn heldur ekkert; auðvitað
getur almenningur ekki sjeð, hvernig veita skuli hjálpina í hvert
einstakt skipti, en svo mikið er víst, að hver bóndi á Islandi get-
ur verið læknir dýra sinna að því leyti, sem hann með góðri með-
ferð og hirðingu getur styrkt þau í baráttunni fyrir tilverunni.
Opt getum vjer vegið beint að óvinunum og höfum vjer þá
að vopnum ýms meðöl, er vjer vitum, að bakteríur þola illa eða
ekki, og kallast þau bakteríudeyðandi eða rotnan-eyðandi (Antisep-
tica). En því miður hefur ekkert slíkt meðal fundizt enn, að það
hafi ekki líka einhver skaðleg áhrif á frumlurnar, enda eru öll þau,
er skæðast drepa bakteríurnar, meira eða minna eitruð dýrunum,
og er það því hugmark vísindamanna, að finna það meðal, er
drepi allar bakteríur, en gjöri sjúklingnum ekkert mein, og þótt
það náist aldrei til fulls, þá nálgast menn þó stöðugt takmarkið.
Meðöl þessi koma því að beinustu og beztu gagni, til að drepa
bakteríurriar, áður en þær komast inn í líkama dýranna (Desinfec-
tion); þó hafa þau og komið að miklum notum, til að eyða bakt-
eríum þeim, er lifa í útvortis sárum, og eru því opt kölluð ,sára-
meðul’. Það er þeim að þakka, að nú á dögum er hægt að skera
menn og dýr á hol hættulítið, en við slíka holdskurði (Operalion)
nota menn þau mest til að verja bakteríum í sárið, þannig að með
þeim eru drepnar allar þær bakteríur, sem kunna að vera á þeim
líkamshluta, er skera á, svo og skurðarfærum og höndum hold-
skerans. Af sárameðölum mun karbólsí/ran vera einna kunnust;
upplej^st og þynnt með vatni (2 til 5 hl. karbólsýru í 100 hl. vatns)
er hún talsvert skæð bakteríum, en hún er líka talsvert eitruð
frumlunum og tefur fyrir gróðri sársins; en takist að drepa allar
bakteríur, þá er ekki horfandi í, þótt sárið skaðist nokkuð, enda
grær það þá þeim mun fljótar á eptir. Það er því ekki rjett, sem
margir ætla, að karbólsýran og önnur lík efni hafi beinlínis græð-
andi áhrif á sárin, það er miklu fremur svo, að af tvennu illu
veljum vjer hið skárra; með illu skal illt út reka. Karbólsýran er
unnin úr tjöru, sem einnig er dágott meðal gegn bakteríum, enda
er hún mjög notuð til að verja sár t. a. m. eptir hófskurði. Úr
tjöru fást einnig mörg önnur bakteríudeyðandi efni, t. a. m. lýsól
og kreólín; bera þau mjög af karbólsýru, því bæði eru þau minna
eitruð og drepa þó bakteríur fljótar og áreiðanlegar, einkum þó
kreólínið, sem kallast má óeitrað. Sem sárameðal má og nota
matarsalt og sykur, enda hefur hvorttveggja þessara efna talsverða
bakteriudeyðandi verkun, er kemur að gagni við geymslu á kjöti
og ávöxtum. Auk þeirra, er hjer hafa talin verið, mætti teljá upp
fjölda meðala, er hafa líka verkun, en hjer er ekki rúm til þess.
Loks skal farið nokkrum orðum um ómóttæki (Immunitet),
sem ekki hefur litla þýðingu fyrir dýrin, þegar um bakteríuveikindi
er að ræða. Menn hafa fyrir löngu tekið eptir því, að sum dýr