Eimreiðin - 01.05.1896, Síða 55

i35
1. Sáningin. Á sjálfum jarðeplunum er ekki auðið að sjá með
berum augum, hvort þau eru heilbrigð eða ekki, nema sveppurinn sje
orðinn allgamall, en þá sjást á jarðeplinu brúnleitir blettir að utan, en
eyðileggingin nær misjafnlega langt inn i sjálft jarðeplið. Par sem jarð-
eplum er hrúgað saman, þarf ekki meira en eitt einasta jarðepli til að
sýkja hin öll. Þá er menn á vorin fara að sá í jarðeplagarðana, ríður
fyrst og fremst á, að aðgæta mjög nákvæmlega útsáðsjarðeplin. Sjeu
þau ekki heilbrigð eða liti grunsamlega út, þá er ekki annað ráð fyrir
hendi, eri að drepa sveppinn, sje hann til staðar, þó svo að jarðeplin
sjeu óskemmd eptir sem áður, og er aðferðin þessi: að taka jarðeplin
og láta þau i pjáturfötu, látá síðan fötuna með jarðeplunum i ofan i
40—470 C. (32—37° R.) stiga heitt vatn, og skulu jarðeplin vera þar
i 4 klukkustundir, og allan þann tima verður hiti vatnsins að haldast
óbreyttur. Að þessum tima liðnum er sveppurinn dauður, en jarðeplin
óskemmd. Er þá bezt að geyma jarðeplin i 4—6 vikur á þurrum stað,
svo þau geti skotið frjóöngum, og skal raða þeim i eitt lag, en ekki
hrúga hverju ofan á annað. Pessi aðferð er ágæt og hefur reynzt mjög
vel, en hún gagnar þvi aðeins i þjettbýlum hjeruðum, að allir viðhafi
hana, þvi ef einhver nábúinn skerst úr leik, og garður hans sýkist, þá
flyzt sýkin úr garði hans i garða nábúanna. En það er ekki alveg
unnið fyrir gig, þó einhver skerist úr leik, og sýkin breiðist út frá
honum, því það er þó eitt unnið við það, sem mikið er varið í, nl. að
jurtirnar eru farnar að þroskast, er sýkin berst til þeirra, og geta þvi
betur staðið á móti henni.
2. Hirðing garðsins. Ef ekki er vissa fyrir þvi, að útsáðs-
jarðeplin hafi verið heilbrigð, og menn hafa ekki hirt um að drepa
sveppinn fyrir sáninguna, eða ef vart verður við sýkina í nágrenninu,
þá skal hafa nákvæmar gætur á jarðeplablöðunum. Ef sýkin kemur fram
á einstaka jurt, þá má reyna að kippa þeirri jurt upp og brenna hana.
Komi sýkin fram á mörgum jurtum, er það óhyggilegt, þvi þá er jarð-
^eplagróðrinum eytt. En þá eru önnur ráð fyrir hendi, og er tvenns að
gæta: bæði verður að vernda sjálf jarðeplin og blöð jurtarinnar, þvi eyði
sveppurinn öllum blöðunum, fær jurtin ekki nægilega næringu og visnar.
Aðferðin til að vernda jarðeplin er sú, að þjappa mold upp að jurtinni,
svo moldarlagið ofan á þeim sje 4—5 þuml. þykkt, en jafnframt þvi
skal mæna beðið, og hefir það þá þýðingu, að sporarnir hrjmja fremur
niður i götuna, ef beðið er sem mænir i lögun, heldur en ef það er
sljett að ofan. Að gjöra moldarlagið 4—5 þuml. þykkt, er til mikilla
bóta, af því að sporarnir komast tæplega gegn um svo þykkt moldarlag.
Þess skal getið, að það dregur úr vexti jarðeplanna, að þykkt moldarlag
sje ofan á þeim. Ressi aðferð dugar allvel til að verja jarðeplin niðri
i moldinni, hafi þau verið heilbrigð við sáninguna. Menn hafa reynt
að strá ýmis konar dusti yfir hinar sjúku jurtir, til þess að vernda blöðin,
og hefir reynzt einna bezt til þess blanda úr smámuldu talki (kisilsúr
magnesia) og smámuldum blásteini (brennisteinssúrt koparsýri), og skal þá
vera 90% af talki og io°/0 af blásteini. Til að dreifa dusti þessu eru
hafðir nokkurs konar fisibelgir, og kosta þeir 8—16 kr.
3. Uppskeran. Pegar til uppskerunnar kemur, verður vandlega
að gæta þess, að fjarlægja blöðin og stönglana, áður en jarðeplin eru