Tölvumál - 01.10.1996, Blaðsíða 22

Október 1996
nægjandi að námsefnið breytist
með því einu að smellt sé á músina,
nema í þeim tilvikum að nem-
andinn sé að læra að stýra músinni.
Viðgjöfin (feedback) eykur líkur á
að nemandinn vindi sér strax í
næstu verkeiningu með svipuðum
hætti og áður. Við segjum að nem-
andinn taki framförum. Vísbend-
ingar og viðgjöf eru verkfæri sem
við notum til að stilla kennsluefnið
af svo flestar athafnir nemandans
reynist tækar og framvinda efnis-
ins gangi hratt og snurðulaust fyrir
sig.
Jafnt og þétt aukast kröfur
okkar um að athafnir nemandans
verði flóknari og að hann sýni fjöl-
breytilega færni án sérstakrar
hjálpar. Við segjum að námsefnið
þyngist. Samhliðaþví drögum við
úr stuðningnum með því að fækka
smátt og smátt vísbendingum og
sérstakri viðgjöf eða umbun. Með
aukinni færni nemandans taka við
náttúrulegar afleiðingar verksins,
þ.e. að nemandinn hefur vald á því
sem hann er að gera og það heldur
honum gangandi. Þumalfingurs-
regla þess sem stýrir öðrum til
verka er því þessi: Byrjendur - smá
skref og mikil stjómun. Námsvanir
- stór skref og lítil stjórnun. Til að
framfylgja þessari stjómun á hegð-
un nemandans, sem þarf stöðugt
að vera í gangi, höfum við ýmis
gagnleg verkfæri. Tvö þeirra eru
einmitt vísbendingar og viðgjöf.
Að auka líkur þess að
nemandinn hafi
námsefni við hæfi
AHA+ reglan
Fyrirmæli og vísbendingar eru
þær aðstæður eða áreiti sem
nemandinn vinnur við og eru
AÐDRAGANDI þeirrar hegðunar
nemandans sem við köllum að
hann sé að læra. Aðdragandinn
myndar fyrsta liðinn (A) í AHA+
reglunni. Það má segja að aðdrag-
andinn sé eins konar merki um
hvað eigi að gera, svona rétt eins
og umferðarskilti eða götuvitar.
Þegar maður sér þetta merki, þá
gerir maður svona. Rautt ljós -
stoppa. Grænt ljós - áfram. Breyt-
ist aðdragandinn þá breytist
hegðunin. Hegðunin (H), að læra,
er annar liður AHA+ reglunnar.
Þriðji liðurinn (A) táknar
viðgjöfina sem gefur upplýsingar
urn hvernig til tókst. Viðgjöfin
felur í sér AFLEIÐINGAR hegð-
unarinnar. Til að undirstrika að
viðgjöfin var umbunandi, getum
við bætt við + tákni, og höfum þá
AHA+ regluna.
Með því að breyta aðdraganda
og afleiðingum á kerfisbundinn
hátt, sjáum við kerfisbundna breyt-
ingu áhegðuninni. Aðdragandi og
afleiðingar eru breytur sem við
stýrum. Hegðun er líka breyta og
er háð aðdraganda og afleiðingum.
Samband hegðunar við aðdrag-
anda og afleiðingar getum við
kallað AHA-vensl (contingency).
í flestum tilvikum vinnur nem-
andinn eftir meginferli kennslu-
forritsins þar sem afleiðingar þess
sem hann gerir felast m.a. í því að
opna honum leið áfram í næsta
þrep (A+). Breytist hegðunin
breytast afleiðingar hennar. Breyt-
ast afleiðingarnar þá breytist
hegðunin.
Þetta hringferli AHA - vensl-
anna er sívirkt á hverjum stað í
kennslufon'itinu og stillir sig stöð-
ugt af út frá því sem nemandinn
gerir og samkvæmt því marki sem
ákveðið var í upphafi. Á hverjum
stað er athugað hvort hegðun
nemandans falli að kennslumark-
miðinu eða markvissum áföngum
þess. Er hegðunin tæk? Já, höldum
áfram. Er hegðunin tæk? Nei,
gerum eitthvað í málinu.
Röð verkeininga
Kennsluforrit eru mislöng.
Löng kennsluforrit hafa fleiri verk-
einingar en þau sem styttri eru.
Skematískt yfirlit á góðu kennslu-
forriti getur litið út eins og flókið
vegakerfi þar sem hægt er að fara
um brýr og undirgöng, stytta sér
leið eða taka stóran sveig. Hvert
skref eða verkeining í kennslufor-
ritinu er mörkuð af vísbendingum
og viðgjöf. Hver verkeining eða
þrep er eðlilegur og rökrænn að-
dragandi þeirrar verkeiningar sem
á eftir kemur. Hver verkeining er
einnig eðlileg og rökræn afleiðing
þeirrar lausnar sem taldist tæk í
þrepinu sem á undan fór. Hvað við
köllum verkeininguna, skjá,
ramma, skref, þrep, áfanga eða
eitthvað annað, er háð samhengi
hverju sinni. Þrepin mynda sam-
fellu þar sem hvert þrep er í efnis-
legum og rökrænum tengslum við
önnur þrep.
Vinnuhraði nemanda, sem
vinnur eftir kennsluforriti þar sem
vel hefur tekist til um röð verk-
eininganna, eykst að öllum líkind-
um eftir því sem líður á kennslu-
forritið. Einnig gerist það oft að
3. mynd AHA + reglan
Aðdragandi Hegðun Afleiðingar
A : Hn+1 — A +
A
V
_______________________<■... ...........................
Með aðragandanum leggjum við upp fyrir hegðunina sem hefur
ákveðnar afleiðingar. Umbunandi afleiðingar auka líkur á að
hegðunin sem á undan þeimfór verði endurtekin.
22 - Tölvumál