Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1982, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. MÁNUDAGUR 22. MARZ 1982.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Utlönd
N
KÓLUMBÍA í SINNI
ÞRIÐJU GEIMFERÐ
Geimskutlunni Kólumbiu er ætlað
að fara á loft i dag í sína þriðju geim-
ferð. Að þessu sinni er það vikulöng
ferð, sem stendur fyrir dyrum — og
mesta eldraun skutlunnar til þessa.
Þessi sjö daga ferð er nær þrisvar
sinnum lengri en báðar fyrri ferðir
Kólumbíu, og á að sameina í henni
vísindalegar rannsóknir um leið og
reynd verður flug- og ferðahæfni
skutlunnar til þrautar.
Geimfararnir tveir í Kólumbiu,
Jack Lousma, ofursti úr flugdeild
sjóhersins sem 1973 sveimaði í tvo
mánuði á hringbraut umhverfis jörð-
ina — en það var nýtt met þá, og
Charles Fullerton, ofursti úr flug-
hernum, sem fer núna í sína fyrstu
geimferð.
Þeim er ætlað að láta Kólumbíu
leika ýmsar kúnstir á hringsóli sínu til
þess að ganga fyllilega úr skugga um
að hún geti skilað sínu ætlunarverki i
öðrum geimferðum í framtíðinni. I
þessari ferð á einnig að reyna vélar-
arminn kanadíska, en það fórst fyrir í
síðustu ferð í nóvember þegar bilun
kom upp sem leiddi til orkuskorts.
Eins og löngu er komið fram er
geimskutlunni, stærsta framtaki
Bandaríkjamanna í geimferðamálum
á þessum áratug, ætlað margháttað
hlutverk í framtíðinni, bæði á
vísindasviði, kaupsýslusviði og í
hernaðarþágu. En fyrst og fremst var
hún bylting í geimferðartækni með
þvi að hún skal notuð aftur og aftur,
meðan fyrri geimför voru einungis
smíðuð til einnar einustu ferðar.
í þessari Kólimbíuför eru níu mis-
munandi vísindatilraunir höfuð-
verkefni geimfaranna. Ein tilraunin
er gerð að undirlagi Kent-háskóla á
Englandi og er fyrsta verkefnið sem
sett er fyrir bandarískt geimfar og
geimfara af aðilum utan Banda-
rikjanna. Eins og i tilraunum i
annarri ferð geimskutlunnar eru
þessar i bland hæfnisprófun á flug-
hæfni hennar. Fyrir þá sök er fjöldi
tækja um borð í henni sérstaklega
settur til þess að mælaog meta hvern-
ig skutlan bregzt við sem geimar og
hvernig hún reynist sem geimrann-
sóknarstöð á hringsóli umhverfis
jörðina.
í ferðinni, sem er sú lengsta er
vænta má að skutlan verði lögð í,
mun sólarbirtan mæða mjög á henni
og hitinn frá sólinni. Er það með
ráðum gert til þess að ganga úr
skugga um, hve vel Kólumbía þolir til
lengdar hið mikla hitaálag.
Kanadiski . vélararmurinn sem
settur var í skutluna til þess að ferma
og losa hana með tilliti til hugsan-
legra ferjuflutninga hennar í framtíð-
inni til geimstöðva, var lítið eitt
reyndur i annarri ferð hennar. Að
þessu sinni verður hann látinn
„handleika” hluti. Honum er stýrt af
geimfara úr stjórnklefa skutlunnar og
á hann í þessari ferð að grípa um
Geimskutlan Kólumbía á leið út f geiminn, borín af þrumufleyg fyrsta áfangann.
stykki og tæki í lest skultunnar, lyfta
þeim upp og færa til. Sumt af því eru
mælitæki sem armurinn á að sveifla
út frá skutlunni til mælinga utan-
borðs. Auðvitað á armurinn ef hann
virkar eins og ætlazt er til að flytja
tækin aftur i lestina, en álestur
þeirra bíður þess að Kólumbía komi
aftur til jarðar.
Hinar vísindalegu mælingar og til-
raunir þessarar ferðar fara að mestu
leyti fram án þess að áhöfnin þurfi
þar nokkuð að leggja til. Samt verða
þær hinar umfangsmestu sem gerðar
hafa verið í skutlunni.
Ólíkar fyrri tilraunum og rann-
sóknum um borð í skutlunni, sem
allar lutu að yfirborði jarðar, snúa
rannsóknirnar að þessu sinni meir að
ytri geimnum.
Þeir Lousma og Fullerton þykja
báðir hæftr menn og reyndir, og þá
ekki sizt Lousma offursti. Hann var
flugstjóri í þriðju Skylab-ferð Banda-
rikjamanna, þegar þriggja manna
áhöfn dvaldi 59 daga um borð í geim-
stöðinni 1973, en það met hafa
Sovétmenn síðan margbætt.
Guðmundur
Pétursson
Lousma fór í sinn hvorn göngu-
túrinn út í geiminn frá Skylab-stöð-
inni og var alls ellefu klukkustundir
utanborðs.Hannog félagar hans unnu
að viðhaldi og viðgerðum á geimstöð- -
inni. Hann hefur verið geimfari siðan
1966 og er 46 ára gamall.
Hinn 45 ára gamli Fullerton hefur
verið í hópi geimfara síðan 1969, og
eins og Lousma er hann þrautreyndur
flugmaður með þúsundir flugtíma á
hinum ýmsu tegundum flugvéla.
Hann hefur ekki áður farið ,út í
geiminn, en hann flug fyrstu tilrauna-
skultunni „Enterprise”, sem borin
var á loft af júmbóþotu, sérstaklega
breyttri, í tilraunaflugi 1977.
Þótt áhöfnin sé nýir menn, er
Kólumbía í aðalatriðum sami .far-,
kosturinn og í hinum báðum skutlu-
ferðunum sem farnar voru í ápríl og
nóvember í fyrra og þóttu takast vel.
Hún er éina mannaða geimfarið sem
flogið hefur verið oftan en einu sinni
út í geiminn.
PRISMA
GEFUR &'RETTA GRIPIÐ
Laugavegi 170-172 Sími 21240