Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1982, Blaðsíða 12

12
DV. MIÐVIKUDAGUR1. DESEMBER1982.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjdmarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriog útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjúrar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ristjóm: SÍOUMÚLA 12—14. SÍMI86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla,áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverð á mánuði 150 kr. Verð í lausasölu 12 kr. Helgarblaö 15 kr.
Á fallanda fæti
Lítil þátttaka í prófkjöri Alþýðuflokksins í Reykjavík
um helgina styður þá skoðun, að flokkurinn sé á fallanda
fæti.
Kjósendur í prófkjörinu voru innan við tvö þúsund.
Fyrir síðustu borgarstjórnarkosningar tóku um tvö
þúsund og sex hundruð þátt í prófkjöri Alþýðuflokksins.
Eðlilega þótti þaö lítið. I kosningunum, sem fylgdu á
eftir, galt Alþýðuflokkurinn afhroð í Reykjavík. Hann
fékk tæp fjögur þúsund atkvæði og aðeins einn mann
kjörinn af tuttugu og einum borgarfulltrúa. Fylgi Alþýðu-
flokksins minnkaði frá borgarstjórnarkosningunum 1978
um tvö þúsund og þrjú hundruð atkvæði.
I prófkjöri Alþýðuflokksins í Reykjavík fyrir þing-
kosningarnar 1979 voru þátttakendur um þrjú þúsund og
sex hundruð, eða hátt í tvöfalt fleiri en nú.
Alþýðuflokkurinn fékk þá í Reykjavík átta þúsund og
sjö hundruð atkvæði. Benedikt Gröndal og Vilmundur
Gylfason voru kjördæmakjörnir og Jóhanna Sigurðar-
dóttir uppbótarþingmaöur.
Prófkjör Alþýðuflokksins nú bendir til þess, að hann
muni tapa miklu fylgi í komandi þingkosningum, verði
ekki óvænt umskipti. Augljóst viröist, að eitt þingsæti er
fyrir borð hjá Alþýðuflokknum í Reykjavík.
I þingkosningunum 1979 var Guðmundur G. Þórarins-
son, annar á lista framsóknarmanna, kjörinn 12. þing-
maður Reykjavíkur og hafði á bak viö sig þrjú þúsund og
sex hundruð atkvæði.
Fylgi Alþýðuflokksins í síðustu borgarstjórnar-
kosningum nægði naumlega til að flokkurinn fengi mann
kjörinn, einn af tólf, í þingkosningum, þegar tillit er tekið
til f jölgunar kjósenda.
Utreikningur gæti gefið til kynna, að Alþýðuflokkurinn
fengi engan mann kjörinn í Reykjavík, yrðu hlutföllin
svipuð og þau voru í borgarstjórnarkosningunum milli
þátttöku í prófkjöri og fylgis á kjördag. Fáir munu þó
væntanlega spá því, að Alþýðuflokkurinn missi báða
þingmenn sína í borginni. Hitt er ljóst af þessu prófkjöri,
að lítill áhugi er á flokknum.
Líkur benda til, að við Alþýðuflokknum blasi ekki
minni ósigur í þingkosningum en flokkurinn beið í sveit-
arstjórnarkosningunum á liðnu vori.
Þá mundi verða hrun í þingliöi Alþýðuflokksins.
Skoðanakönnun DV í október styður og þessa ályktun.
Þótt prófkjöriö sanni það auðvitað ekki, er sú skoöun
nærtæk, að Vilmundur Gylfason geti hrósað happi.
Ahugaleysið á prófkjörinu sýni, að margir kjósendur
Alþýðuflokksins hafi setið heima vegna samúðar með
málstað Vilmundar.
Fjölmiðlar hafa eðlilega rætt um, að fáir sem engir
kunnir alþýðuflokksmenn hafi til þessa komið fram og
lýst yfir stuðningi við Vilmund.
En staðan kann að vera nokkuð önnur meðal
óbreyttra kjósenda.
Auk þessa hefur um langt skeið verið lítill áhugi á
málflutningi Alþýðuflokksins, eins og síðustu sveitar-
stjórnarkosningar sýndu gleggst.
Veöur í höfuðborginni var yfirleitt skaplegt nú um
helgina, þar til skömmu áður en prófkjöri
Alþýðuflokksins lauk. Skuldinni verður ekki skellt á
veðrið. Prófkjörið var vafalaust ámóta „spennandi” og
var fyrir borgarstjórnarkosningarnar. Alþýðuflokks-
foringjarnir verða að una því, að prófkjörið lofar ekki
góðu fyrir þá.
Haukur Helgason.
RANGFÆRSLUR
í LEIÐARA
Þriöjudaginn 23.11 skrifaði Haukur
Helgason aðstoöarritstjóri leiöara í
DV sem bar yfirskriftina „Þá
dreymir um höft”. Næsta morgun
var útdráttur úr leiöaranum lesinn
upp í Ríkisútvarpinu.
Haukur fullyrðir í þessum leiöara
að þaö vaki greinilega fyrir fram-
sóknarmönnum aö innleiöa innflutn-
ingshöft svo draga megi úr halla á
viöskiptum viö útlönd. Þetta telur
Haukur hafa verið niöurstöðu nýaf-
staöins flokksþings Framsóknar-
manna. Hann segir hreint út að
Framsóknarflokkurinn boöi
„ómengaöa haftastefnu”.
I stuttu máli má segja um þessar
fullyröingar Hauks og leiöarann
raunar í heild sinni að þar sé sumt
vansagt, margt ofsagt en flest mis-
sagt. Haukur hefur bersýnilega ekki
kynnt sér þær ályktanir sem sam-
þykktar voru á flokksþinginu. I besta
falli hefur hann lesið f rásagnir Morg-
unblaðsins af f lokksþinginu sem vart
Kjallarinn
Bjöm Líndal
geta talist trúveröugar heimildir um
þingiö.
Innflutningur
keyrir úr hófi
Altalaö er manna á meöal að inn-
flutningur ails kyns neysluvara hafi
keyrt úr hófi á þessu ári. Sennilega
má finna leiðara í DV á undanföm-
um mánuðum þar sem bent er á
þessa staðreynd. Hvers vegna er þá
DV að agnúast út af því þótt for-
maður Framsóknarflokksins fjalli
um þann vanda sem þessu er sam-
fara í setningarræðu sinni á flokks-
þingi, sér í lagi þegar haft er í huga
aö útflutningstekjur fara minnkandi
á sama tíma ? Spyr sá sem ekki veit.
A flokksþinginu var mikið rætt um
þá erfiöleika sem þjóöarbúið á viö að
glíma vegna vaxandi viðskiptahalla
og hvernig erfiöleikunum skuli mætt.
Aö sjálfsögöu vildu menn draga úr
Heimsmálinog
íslenska kreppan
Island er gott land og gjöfult. Viö
Islendingar eram líka dugleg þjóö og
leggjum mikiö á okkur til þess aö
búa sem best í landinu. Þjóðartekjur
eru meö því hæsta sem þekkist á
alþjóöamælikvaröa. Menntun
þjóöarinnar er mikil og menning
blómstrar. Húsakostur íslendinga er
talinn meö því besta sem þekkist,
fleiri bílar eru hér á íbúa en í flestum
löndum, öll þau heimilistæki sem
fyrirfinnast notum viö og viö
ferðumst meira en flestar þjóöir.
Erkreppa
á íslandi?
Samt er talaö um kreppu. Því er
ekki aö ástæöulausu aö fólk spyrji
hvaö sé í rauninni aö?
Fyrst er rétt að gera sér grein fyrir
því aö á íslandi ríkir alls ekki
kreppuástand núna nema síður sé.
Viö búum blómlegu búi. Þaö sem í
fyrsta lagi gæti verið átt viö er aö
svokölluð heimskreppa hafi mögu-
lega áhrif á efnahagslíf okkar. Þaö
gæti hún vissulega gert, einhvern
tíma alla vega, en hún hefur ekki
gert þaöennþá.
Áhrif þess samdráttar, sem átt
hefur sér staö í heiminum undan-
farið, eru allsendis óljós á íslenskt
efnahagslíf. Venjulega hefur svona
samdráttur fyrst áhrif á verölag iön-
vamings, sem viö flytjum aö megn-
inu til inn. Vissulega ætti þaö aö hafa
góö áhrif á viðskiptakjörin, sérstak-
lega einnig meö tilliti til þess aö aðal-
útflutningur okkar er í matvælum,
sem hefur miklu minni veröteygni en
iðnvarningurinn, þ.e.a.s. eftirspurn-
in miöaö við eitthvað ákveðiö verö er
stööugri en í iðnvörunum og þolir
betursamdrátt.
okkur Islendingum erfiöleikum í ál-
inu og jámblendinu auk vaxtahækk-
ana á alþjóöa lánamarkaöi. Allsend-
is eru þó óljós heildaráhrifin á
viðskiptakjörin, þar sem viö flytjum
svo mikiö inn af iðnvarningi, sem
áöur segir, og vamingi sem iönrikin
bókstaflega greiöa stórlega niöur til
útflutnings. Einnig erum viö stórir
innflytjendur á hráefnum, en
verölækkun á þeim vegna krepp-
unnar ætti þá aö gagnast okkur.
Auk þess eru minnkandi líkur núna
á umtalaöri heimskreppu þar sem
bandarískir hagfræöingar spá efna-
hagsbata þar í landi áriö 1984, sem
örugglega hefur sín góöu áhrif á hag-
kerfi heimsins.
„Þáeruþað
heimsmálin"
Þetta tal hér á landi um kreppu
minnir reyndar á kallinn sem mætti
á framboðsfund og uppgötvaði þegar
hann stóö í ræöustólnum aö hann
haföi gleymt ræðunni heima. Eftir aö
hafa horft brostnum augum fram í
salinn í nokkurn tíma, ljómaöi hann
skyndilega allur og hóf upp raust
sína meö þessum oröum — „þá eru
þaðheimsmálin” —.
Stundum getur nefnilega verið gott
að hafa einhver mál úti í heimi til
þess aö ræða um þegar annað þrýtur.
Hvers vegna eru þá sumir að ræða
um íslenska kreppu? Jú, þaö á vissu-
lega sína ástæöu, en hún á lítið skylt
Skuldastaða %
Greiðslubyröi %
viö atburði úti í heimi. Ástæöan er
reyndar hér við bæjardyr okkar
sjálfra og gæti leitt til kreppu ef ekki
er spyrnt viö fótum. Sumir ættu þó aö
ræöa við þaö fólk, sem lifði hina geig-
vænlegu kreppu á fjórða áratugnum,
áöur en þeir flögguöu því hugtaki
meira.
Orsakir íslenskrar kreppu
En hvar gæti orsök kreppu á Is-
landi raunverulega legið? Víkjum til
ársins 1960. Þá haföi oröiö talsvert ör
aukning erlendra langtímaskulda
þjóðarinnar eöa sem nam 27,5% af
þjóðarframleiðslu og greiöslubyrðin
af þessum lánum náöi 11% af út-
flutningstekjunum áriö eftir. Þetta
þóttu mjög há hlutföll þá og áriö 1965
var skuldahlutfalliö komið niöur í
18% af þjóðarframleiðslunni og
greiöslubyröin var aöeins 7% út-
flutningsteknanna 1965.
Næstu ár dundu efnahagsáföll yfir,
sem óþarfi er að rekja nánar. Aðeins
skal minnt á, aö síldin hvarf,
verðhrun varö á freðfisksmarkaðin-
um, borgarastyrjöld í Nígeríu lokaöi
gersamlega skreiöarmarkaönum
þar og erfiðleikar voru á sölu salt-
fisks. Þá var ráöist í byggingu stór-
virkjana, hafin varanleg vegagerö
og mikil togarakaup áttu sér staö,
þannig aö áriö 1973 var skuldastaöan
oröin 23% þjóðartekna og greiðslu-
byröin 8,5% af útflutningstekjunum.
Síðan hefur þróunin veriö þessi:
1983
50,0 (áætl.)
25,0 (áætl.)
1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982
23,9 34,9 33,8 31,6 33,8 34,6 34,8 37,3 43,5 (áætl.)
11,2 14,2 13,8 13,7 13,1 12,8 14,1 16,8 23,0 (áætl.)
Áhrif heimskreppunnar
Bent hefur veriö á aö hækkun á
olíuverði vegna svokallaðrar heims-
kreppu valdi því að t.d. Nígería eigi
erfiöara meö aö kaupa af okkur
skreið. Slíkar afmarkaðar ástæður
eru auðvitað fyrir hendi, þar sem
Nígería er olíuútflutningsland, en
þar sem hækkaö olíuverð upphaflega
fyrir nær einum áratug er talið ein af
orsökum kreppunnar, þá ætti lækkaö
olíuverö á heimsmarkaði vissulega
að boöa bjarta framtíð, þegar til
lengri tíma er litið. Svokölluö heims-
kreppa hefur einnig valdiö lækkun á
veriö hráefna og hefur þaö valdiö
Skuldastaöan er reiknuö sem hlut-
fall vergrar þjóðarframleiöslu og er
því háö gengi krónunnar. Augljóst er
því aö hafi gengi krónunnar veriö
haldiö of háu þá versnar skulda-
staðan enn, þegar þaö er leiðrétt.
Greiöslubyröin er aftur á móti
óháö almennu gengi krónunnar en er
aö sjálfsögöu háö gengi lántöku-
gjaldmiðla og viöskiptamiðla, auk
lengdar lána, og vaxtahæðinni.
Æ& ??Það er hreinlega út í hött að vinka ein-
hverri heimskreppu í þessu sambandi.
Það gera einungis þeir, sem gleymdu ræðunni
heima eins og karlinn forðum...”