Dagblaðið Vísir - DV - 23.02.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRUAR1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
NoviSaa*
BELGRAD
1 flestra augum eru öröugleikar
Pólverja nú sú staöreynd, sem mest
er um vert, þegar rætt er um ástand-
iö í Austur-Evrópu. En efnahagsleg
og pólitísk vandamál Júgóslavíu eru
nú mun alvarlegri fyrir öryggi ríkis-
ins en vandamál Póllands eru.
Vandamál Pólverja eru venjulega
útskýrð á þann hátt að skuldabyrði
ríkisins sé kæfandi og aö óvinsæl
stjórnvöld hafi gripiö til þvingunar-
aðgeröa gagnvart þegnunum, á
sama tíma og þau hafa neyðst til aö
semja aö nýju um endurgreiöslur á
hinum gífurlega háu lánum. Þar meö
hafa lífskjör þegnanna rýrnaö stór-
kostlega.
Ef erlendar skuldir Júgóslava eru
skoöaöar kemur í ljós aö þær eru nær
helmingi hærri en skuldir Pólverja
miðað viö höföatölu. Þó eru skuldir
júgóslavneska ríkisins aöeins hluti
skulda J úgósla va erlendis.
Sku/dir fyrírtækja
Hinn júgóslavneski kommúnismi
kenndur við Tító, gengur út á vald-
dreifingu og sjálfsstjórn bæöi svæða
innan ríkisins og fyrirtækjanna.
Þetta fyrirkomulag gefur fyrirtækj-
unum færi á aö taka lán á eigin veg-
um erlendis frá. Þeir möguleikar
hafa veriö nýttir meö þeim afleiöing-
um aö enginn veit með vissu hvað
miklar þær skuldir eru. Almennt er
þó giskaö á aö þaö sé um nokkra
milljarða dollara að ræða. Þá eru
engar opinberar tölur um skuldir
J úgóslava viö Sovétmenn, en útlagar
sem vitna til austur-evrópskra heim-
ilda segja aö þær nálgist 20 milljaröa
rúblna.
Enn einn þáttur er skuld ríkis-
valdsins við einstaklinga. Þær skuld-
ir eru kannski ekki stórar en hafa
mikla pólitíska þýðingu. Vegna efna-
hagsöröugleika gripu y firvöld í Júgó-
slavíu til þess ráös í fyrra að nota
hluta þess erlenda gjaldeyris sem
einstaklingar hafa lagt inn á reikn-
inga í júgóslavneskum bönkum til
þess aö mæta vaxtagreiðslum af
erlendum lánum. Þessir peningar til-
heyra júgóslavneskum þegnum sem
vinna erlendis. Nú mega þeir ekki
Engin undankomulelð. Umkomulausir flóttamenn í Mexíkó, sem eiga hefnd frá hernum handan landamær-
anna sífellt yfir höfði sér.
Mexíkó:
Flóttamenn óvelkomnir!
Fjörutíu þúsund Guatemalabúar
hafa hrakist frá landi sínu, undan
hersveitum stjórnarinnar og búa nú í
örbirgö handan viö landamærin í
Mexíkó. Þar búa þeir viö sjúkdóma,
næringarskort og árásir hersveita
Guatemalahers yfir landamærin.
Ungur drengur, Efrain Angel, lýsir
aöferðum hersveitanna svo: „Þegar
hermennimir komu til þorpsins
hlupum við burt. Þegar þeir náöu
einhver jum okkar skáru þeir af þeim
finguma eða hendurnar og skildu þá
svo eftir. Þeir skutu á þá, sem þeir
náöuekki.”
Móttökumar sem flóttafólkiö hefur
fengiö í Mexíkó hafa verið hræöi-
legar. Stjórnvöld Mexíkó hafa ekki
undirritað samþykktir Sameinuöu
þjóðanna um meðferð flóttamanna
og hafa reynst óviljug aö leyfa
fulltrúum alþjóölegra hjálparstofn-
ana aö skoöa ástandið í flóttamanna-
búðunum. Þó fengu fulltrúar
UNICEF aö rannsaka búöirnar og
frásögn þeirra er hryllileg. Berklar
og malaría hrjá flesta íbúana. Á
þrem mánuöum létust 35 fullorönir
og 70 böm í flóttamannabúðum sem
kallaðar eru Puerto Rico. Mexíkanar
standa sig frámunalega illa viö aö
koma nauðsynjum til flóttamann-
anna, t.d. er ekki að finna nokkur lyf
í spítalanum í Puerto Rico. Stans-
lausar árásir frá Guatemala viröast
ekki koma stjórnvöldum við, og þau
veita flóttamönnunum ekki her-
vernd.
Yfirmaöur málefna innflytjenda á
svæðinu, Cesar Morales, afhenti full-
trúum hersins í Guatemala fyrir
nokkru fjóra flóttamenn, sern voru
bundnir og fluttir burt. Hann var
sviptur starfi um tíma en hefur nú
tekið viö því að nýju Yfirmaður
flóttamannahjálparinnar, sem
stjómvöld Mexíkó reka, Ricardo
Hemandez, hefur lýst því yfir aö
flóttamannavandamálið sé frekar
stjórnmálalegs eölis en mannlegs.
Hann neitaði í janúar aö lána flugvél
til aö flytja sjúka konu á spítala.
Konan lést degi seinna.
Ekkert lát virðist vera á flótta-
mannastraumnum. Þrátt fyrir yfir-
lýsingu Rios Montt, forseta Guate-
mala, þess efnis að aögerðum
stjórnarhersins væri lokiö, hafa
fimmtán þúsund flóttamenn bæst í
hópinn í flóttamannabúðum, sem
þegar eru yfirfullar. Og enn koma
flóttamennirnir á hverjum degi.
Yfirmaöur Flóttamannahjálpar
Sameinuðu þjóöanna, Paul Hartling,
fór til Mexíkó til alvarlegra viðræðna
viö forsetann, Miguel de la Madrid.
Hann lagði hart að stjórnvöldum í
Mexíkó aö færa flóttamennina þegar
í stað fjær landamærunum og veita
þeim hervernd. Hann vonast nú til aö
eftir þessar viöræður fái Flótta-
mannahjálp SÞ. aö senda fulltrúa
sinn til búðanna til aö hafa eftirlit
með aðbúnaöinum.
áratug. Nú leggja Júgóslavar erlend-
is fjármuni sína í banka þar.
Til aö stööva útstreymi á erlendum
gjaldeyri gripu stjómvöld til inn-
flutningshafta. En vegna þessa ná nú
margar verksmiðjur ekki aö halda
nærri fullum afköstum vegna hrá-
efnisskorts. Þetta dregur úr út-
flutningstekjum.
Ákvöröun um að herða innflutnins-
hömlur, jafnvel á því sem einstakl-
ingar flytja inn með sér, hefur leitt
til þess, aö feröamannastraumur,
sem er mikil tekjulind fyrir Júgó-
slava, hefur dregist saman. Nú ótt-
ast menn aö ferðamannastraumur-
inn á komandi sumri bregðist alveg.
Pólitísk kreppa
Samsíöa þessum efnahagsöröug-
leikum eiga Júgóslavar nú í erfið-
leikum á pólitíska sviöinu. Meöan
Tító var viö völd haföi hann buröi til
þess aö sameina þjóðarbrotin sem
byggja landiö. En þau vandamál
sem sambúö þjóðarbrotanna skapar
voru ekki leyst þá, frekar en nú. Arf-
takar Títós ríghalda sér í minningu
hans, á svipaðan hátt og geröist í
Kína fyrst eftir dauöa Maós. En í
Kína hafa þessi vandamál nú verið
rædd ef ekki leyst, en í Júgóslavíu er
öll umfjöllunumþaubönnuö.
Fráhvarf Títós frá miðstýringu
efnahagslífsins gaf fyrirtækjum
frjálsar hendur varöandi fjárfest-
ingu og fleira. Ein afleiöing þess er
sú að sambandslýðveldin , hafa
hneigst til aö fjárfesta í framkvæmd-
um þar sem þjóöarstolt ræöur meiru
en hagkvæmni. Hvert lýöveldi varö
aö eiga sitt stálver og sína olíu-
hreinsistöö, sem hefur t.d. leitt til
þess aö olíuhreinsistöövar í landinu
eru nú flestar reknar á hálfum
afköstum.
Hugsanleg lausn á þessum vanda-
málum væru aukin miöstýring frá
Belgrad. En meö því afneituöu ráða-
menn hugmyndafræöiarfi Títós, og
þar með forsendunum fyrir valdaaö-
stöðu sinni. Auk þess er þjóöemis-
stolt hinna ýmsu þjóða innan sam-
bandslýðveldisins mikiö og óvíst
hvort allir sætta sig viö slíka miö-
stýringu.
stöðuna.
Fyrir þessu erupólitískar ástæöur.
Júgóslavar munu í lengstu lög reyna
aö standa viö skuldbindingar sínar
óbreyttar, þó bæði Rúmenar og Pól-
verjar hafi neyöst til aö endursemja
um sínar skuldir. Hér er um aö tefla
hina júgóslavnesku leið, hugmynda-
fræöi Títós. Það hagkerfi sem
leiddi til hagvaxtarins mikla á sjötta
og sjöunda áratugnum. Júgóslavar
halda því fram sem fyrirmyndar-
kommúnisma og bera saman viö
stirðnaö skriffinnskukerfi Sovétríkj-
anna. Þess vegna hafa gagnaðgerðir
stjórnvalda verið hikandi og oft
beinst inn á rangar brautir.
Ákvörðunin um aö nota erlenda
gjaldeyrisinnstæöur þegnanna hefur
aöeins leitt til þess aö traust þeirra á
yfirvöldum hefur minnkaö. Þá hefur
innstreymi erlends gjaldeyris
minnkað mikiö vegna þessa. Allt að
fjórum milljöröum dollara var beint
til banka í Júgóslavíu á ári á síðasta
Otti valdhafanna nú við þjóöernis-
tilfinningu þegnanna er mikill. Ný-
legt dæmi er þaö hversu harkalega
var tekið á albönskum andófsmönn-
um frá Kosovo-héraði, en þeir fengu
langa fangelsisdóma. Kosovo-hérað
er reyndar viökvæmt svæði fyrir
yfirvöld í Belgrad, því þar eru lægstu
meöallaun í Júgóslavíu, og Albanir
frá Kosovo fara víöa um landið í at-
vinnuleit og mynda stærsta lág-
launahópinn í landinu.
Valdhafamir byggja rétt sinn til
valdanna á hugmyndum Títós. Meö-
an þeim er haldiö á lofti veröur erfitt
að vinna á efnahagsvanda, sem aö
hluta til stafar af þeim hugmyndum.
Því neyðast stjórnvöld til þess aö
reiða sig meir og meir á velskipu-
lagða og þrautþjálfaða leynilögreglu
ríkisins og beita henni fyrir sig gegn
andófsmönnum úr hinum ýmsu hóp-
um þjóðemissinna. En á meðan
verður erfiöara aö takast á viö
kreppuna.
Kenningar Títós em enn allsráðandi í Júgóslavíu.
taka nema hluta innstæöna sinna út í
reiðufé, en afganginn aðeins í
ávísunum, sem í reynd er ekki inn-
stæöa fyrir. Þetta er því viðbót á
skuldasöfnun rikisins.
Hei/agar kýr
Erlendir fjársýslumenn, lánar-
drottnar Júgóslava, hafa reynt að
semja um endurgreiðslurá skuldum,
meö breytingum, með tilliti til versn-
andi efnahagsástands. En slíkthefur
ætíö strandað á því að yfirvöld í land-
inu geta ekki eða vilja ekki láta þeim
í té upplýsingar um heildarskulda-