Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.1983, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 21. JOLl 1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjórí og Otgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritsfjóm: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 84óll. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiósla, áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. P rentun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI1».
Áskriftarverð á mánuði 230 kr. Verð í lausasölu 20 kr.
Helgarblað22 kr.
Verö endurspegli gæði
Þegar íslenzk fiskiskip sigla með afla, fer fiskurinn
yfirleitt á heildsölumarkað, sem endurspeglar framboð
og eftirspurn. Bezti fiskurinn er seldur á svimandi háu
verði, en lítið sem ekkert fæst fyrir hinn lakasta.
Á fiskmörkuðum erlendra löndunarhafna eru samt ekki
sveitir opinberra eftirlitsmanna til að meta fisk til gæða
og verðs. Aðhaldið felst í sveiflum markaðsverðsins, sem
framkalla bæði mestu gæði og nákvæmar tímasetningar í
löndun.
Við búum hins vegar hér heima við einkar flókið kerfi,
— verðjöfnunarkerfi með þátttöku ríkisvaldsins. Svo
virðist sem þetta kerfi hafi rofið hin nauðsynlegu tengsli
milli kaupenda og seljenda á ýmsum stigum málsins.
1 hæstu verðflokkum getur farið gegnum kerfið fiskur,
sem neytandinn í Bandaríkjunum fúlsar svo við, þegar
ætlazt er til, að hann kaupi dýrum dómum og vilji síðan
frekari viðskipti. Skilaboð um svörun hans ganga treg-
lega til upprunans.
Hér ákveður sérstök yfirnefnd verð og verðflokka með
atkvæðum oddamanns ríkisstjórnarinnar og einhvers
málsaðilans. Síðan raða opinberir matsmenn hinum land-
aða fiski í þessa verðflokka án þess að hafa stuðning af
skýrum mælikvörðum.
Málið verður flóknara fyrir þá sök, að víða eru seljandi
og kaupandi í raun sami aðilinn, sem gæti haft hag af því
að reyna að fleka sölusamtökin til að taka við vöru, sem
ekki er eins góð og matið fullyrðir.
Ástæða er til að ætla, að allt þetta kerfi sé verulega
gallað. Það sýna umræður í kjölfar birtingar Fiskifélags
Islands á umdeildum prósentutölum um gæðaflokkun
afla úr einstökum skipum og eftir einstökum veiðiað-
ferðum.
Fyrst er að nefna, að verðmunur á gæðaflokkum er
áreiðanlega allt, allt of lítill. Hann endurspeglar ekki að-
eins gæði, heldur einnig pólitíska tillitssemi við ákveðin
sjávarpláss, ákveðnar veiðiaðferðir og ákveðna fjárfest-
ingu.
Of lítill verðmunur gæðaflokka er óbeinn stuðningur við
netaútgerð, sem nær aðeins 70% aflans í efsta gæðaflokk,
og við togaraútgerð, sem nær aðeins 90% aflans í þennan
flokk, meðan línu- og handfæraútgerð ná 100%.
Dæmi togaranna er raunar heldur verra en prósentu-
talan segir. Afli þeirra er svo mikill, að hann er lengi í
vinnslu í landi. Er hann þá oft orðinn mun síðri að gæðum
á síðasta vinnsludegi en hann var á löndunardegi.
Settar hafa verið fram óskir um, að bannaður verði
allur tveggja og þriggja nátta netafiskur, svo og neta-
fiskur af of miklu sjávardýpi. Ennfremur, að bannaður
verði eldri togarafiskur en einnar viku gamall.
Til viðbótar hafa verið settar fram óskir um, að löndun-
um togara sé hagað svo, að vinnslu afla sé lokið fyrir
helgi, svo og að helgarvinna verði heimiluð, ef þetta tekst
ekki. Fyrirstaða er gegn öllum slíkum óskum.
Lög um slík atriði og hreinar lögregluaðgerðir í kjölfar
þeirra geta verið nauðsynleg forsenda betri söluvöru í
sjávarútvegi. Enn betra væri þó, að hin opinbera verð-
flokkun endurspeglaði átakalaust raunverulegan gæða-
mun, ekki bara hluta hans.
Bezt væri þó, ef hægt væri að koma hér á beinu sam-
hengi milli verðs og gæða, sem menn þekkja frá er-
lendum fiskmörkuðum, svo að veiði- og vinnsluaðilar fái
þann verðmun, sem markaðurinn vill borga fyrir gæða-
mun þessarar sömu vöru.
Jónas Kristjánsson.
Umræðu þörf
Á þessu sumri minnumst við þess
að tvö hundruö ár eru liðin frá eld-
gosinu í Lakagígum og móöuharð-
indunum sem kennd eru við móðuna
miklu er frá eldgosinu lagði yfir lönd
og álfur. Þegar lesnar eru heimildir
um þetta ægilega eldgos og þær af-
leiðingar sem þaö hafði veröur manni
ljóst að Islendingar nútímans þekkja
ekki náttúruhamfarir af þeirri stærð
sem forfeður okkar hafa oft þurft að
glíma viö. öll eldgos sem orðiö hafa
hérlendis síðan 1918 eru i raun og
veru lítil gos þótt þau hafi valdið um-
talsverðu eignatjóni sum hver.
Hvað ef.. .7
Eldgosið sjálft var ógurlegt en til
viðbótar komu mikil harðindi og
jarðskjálftar. Náttúruöflin virtust
ákveðin í því að útrýma þeirri hungr-
uðu þjóð sem hírðist hér norður við
heimskautsbaug, mergsogin af er-
lendu valdi og innlendu sundurlyndi.
Aldrei hefur íslensk þjóð verið nær
því að þurrkast út en á þessum hörm-
ungarárum fyrir tveim öldum.
stæður nú saman við aðstæður í
móðuharðindunum. Við ráðum yfir
margháttaðri tækni sem myndi nýt-
ast okkur í viðbrögðum okkar viö
slikum hamförum og við þekkjum
margar félagslegar aðgerðir, sem
forfeður okkar þekktu ekki og máttu
ekki nota. Engu að síður er okkur
hollt að staldra við í nútima þegar
við minnumst móðuharöindanna.
Hvenær sem er
Sannleikurinn er nefnilega sá að
hamfarir eins og móðuharðindin
geta hvenær sem er duniö yfir okkur
og þær geta átt upptök sín víða um
landiö, höfuðborgarsvæðið þá ekki
undanskilið. Hvenær sem er geta
orðið stórgos í Snæfellsjökli eða á
Reykjanesskaganum. Þótt nokkuð sé
umliðið frá eldgosum á þessum
stöðum er sá tími skammur á mæli-
kvarða jarðsögunnar. Þeim gleymist
seint sem horfðu á húsin á Heimaey
molna og hrynja undir hraunjaðar-
inn. Enda þótt það tjón verði aldrei
bætt aö fullu, sem þar varð, var það
Vitað er að yfir vofir mikill jarð-
skjálfti á Suðurlandi sem verður því
meiri þeim mun lengur sem það
dregst á langinn að hann komi. I
honum mun verða mikið eignatjón og
gæti orðið verra en það. Hér á höfuð-
borgarsvæðinu getur einnig hvenær
sem er orðið mikill jarðskjálfti.
Þá verður margra
spurninga spurt
I raun þarf ekki að rökræða það
hvort miklar náttúruhamfarir verði
hérlendis í náinni framtíð. Spum-
ingin er hins vegar hvar og hvenær. I
okkar stóra og strjálbýla landi geta
vissulega orðið ægilegar náttúru-
hamfarir sem valda tiltölulega litlu
eignatjóni og engu manntjóni. En
verði manntjón í náttúruhamförum
er margra spuminga spurt sem hefði
þurft að svara áður en ósköpin dundu
yfir. Þá villmörgum vefjast tunga
um tönn og margir þykjast vafalítið
mjög hissa, rétt eins og þeir hafi
aldrei giuggað í Islandssögu.
Það er því ekki óeðlilegt að þeirri
spumingu skjóti upp hvemig ís-
lenska þjóðin myndi bregðast við í
dag ef áh'ka náttúruhamfarir dyndu
yfir hana. Hvemig myndi sú kynslóð,
sem emjar og æpir í hvert skipti sem
hún verður að hægja á sér í lífsgæða-
kapphlaupi sínu, bregðast við því, ef
gróður jarðar sölnaöi, búpeningur
félli, ár og vötn eitruðust, loftið for-
pestaöist, heilu landsvæðin legðust í
auðn um tíma og byggingar á stórum
hluta landsins skemmdust eða lösk-
uðust i jaröskjálfta, allt á einu og
sama árinu?
Vissulega er ekki unnt að bera að-
vel viðráðanlegt fyrir þjóðina aö
létta undir með þeim sem um sárt
áttuaðbinda.
En hvað myndi gerast ef hraun
rynni á Reykjavík? Eða stóru kaup-
staöina í nágrenni hennar? Þó yrði
eignatjón, sem yrði svo mikið að
þjóðin gæti á engan hátt risið undii
að bæta það. Allt getur þetta gerst
hvenær sem er.
Það eru ekki aðeins eldgos sem á
okkur geta dunið hvenær sem er.
Jarðskjálftar em jafnvel enn ægi-
legri ógnir en eldgosin. Langt er nú
umliðið síðan jarðskjálfti hefur
valdið umtalsverðu tjóni hér á landi.
Fyrsta spumingin verður vafa-
laust hvernig á því stendur að sú
opinber stofnun sem á að gera fyrir-
byggjandi ráðstafanir og' stjórna að-
gerðum á neyðarstundum hefur allt-
af verið svelt um fjármagn á meðan
fé hefur gegndarlaust verið ausið ó
bóða bóga í margskyns munað.
önnur spurniningin verður vafalitiö
um það hvort mannvirki hafi verið
hönnuö og reist i samræmi við þá
vitneskju sem ölium ætti að vera
kunn, að hamfarir þurfa ekki að
koma okkur að óvörum. Verði til
dæmis mikill jaröskjálfti á höfuö-
borgarsvæðinu á skólatíma er hætt