Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1983, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR10. DESEMBER1983.
9
Á spástefnu Stjórnunarfélagsins var máluð ófögur mynd. Hallgrimur Snorrason iræðustól.
ÞRJl MOeUR AR
Árið, sem er að líða, hefur verið
okkur erfitt í efnahagsmálum. Það
þrengir að fjárhag heimilanna.
Hvað tekur við á næsta ári og næstu
ár?
Þetta var til umfjöllunar á spá-
stefnu Stjórnunarfélagsins í fyrra-
dag. Spekingar spjölluðu um, hvert
stefndi. Guðmundur Magnússon há-
skólarektor og hagfræðingur f jallaði
um, hver gæti oröið þróunin næstu
þrjúár.
Það verða mögur ár.
Oft hefur verið rætt að undan-
förnu, hverjar horfumar séu á næsta
ári, 1984. Þar hefur verið máluð ó-
fögur mynd. En hvenær komumst
við upp úr öldudalnum ?
Guðmundur Magnússon sagði, að
næstu þrjú ár væru of skammur tími
til aö gera annað en aö treysta undir-
stöður efnahagsins.
Við gætum ekki treyst á, að við-
skiptakjör við útlönd bötnuðu af-
gerandi á þeim tíma.
Búast megi viö nokkru atvinnu-
leysi.
i
10 ár að kyngja
Það kom fram hjá Guðmundi og
Sigurði B. Stefánssyni, hagfræðingi
hjá Kaupþingi hf., að við gyldum
enn olíuverðhækkananna, sem gætti,
árið 1973 og síöar. „Það tekur okkur
allt að 10 ár aö kyngja staðreynd-
um,” sagði Guðmundur. Við hefðum
enn ekki gert nægilegar ráðstafanir
til að mæta olíuverðshækkununum.
Ennfremur væru um 10 ár síðan vit-
að var, að fiskiskipaflotinn væri of
stór.
Þorskstofninn mundi tæplega ná
sér á þremur næstu árum, þótt nú
yrði gripiö til afgerandi aðgerða.
Næstu 4—5 ár yrðu léleg gönguár.
Samkeppnin hefði harðnað á erlend-
um mörkuöum. Ef nýta ætti orkuna,
reisa ný orkuver og verksmiðjur
tengdar þeim, þyrfti það langan um-
þóttunartíma.
Sérfræðingamir töldu, að næstu
þrjú ár yrði varla urrnt að reikna með
teljandi aukningu þjóðarframleiösl-
unnar.
Þó mættum við vænta þess, að það
skilaði sér með góðum vöxtum síðar,.
ef strangar aðgerðir yrðu gerðar til
að vernda auðlindir hafsins.
10% minnkun vegna
olíunnar
Sigurður B. Stefánsson gat þess,
að olíuverö væri nú tífalt hærra í doll-
urum en það var fyrir 1973. Olíu-
kreppur skullu á 1973—4 og 1979.
Áhrif þeirra hefðu hugsanlega orðið
að minnka þjóðarframleiðsluna hér
umallt aðlOprósent.
Þess vegna hefði meðalvöxtur
framleiðslunnar, hagvöxtur, færst
niöur á nýtt stig, ef borið væri saman
við tímabiUð eftir 1950.
Annað, sem ylli minni hagvexti til
langframa, væru stórauknar vaxta-
greiðslur af erlendum lánum.
Þær orsökuðu hugsanlega 3—4%
minni hagvöxt.
Það boðar ekki gott. Viö getum
tæplega reiknað með lækkun vaxta
erlendis eða minnkun skuldabyrðar
okkar erlendis á næstu árum, eins og
horfir.
Við getum ekki treyst á veröhækk-
anir á fiskafurðum okkar í Banda-
ríkjunum á næstunni vegna harðn-
andi samkeppni frá Kanadamönn-
um.
Óvenjulegur háski nú
Ef við lítum á fyrri samdráttar-
eða „kreppu”skeið hér á landi á síö-
ustu áratugum, eru árin 1983—1984 ó-
venjulega háskaleg.
Áður gátum við sumpart aukið
þorskafla og sumpart komizt úr
kreppunni vegna verðhækkana á af-
urðum okkar.
Nú getum við ekki gert ráð fyrir
aðauka þorskafla.
Nú getum við ekki vænzt hærra
verðs á erlendum mörkuðum.
Því mun okkur illa ganga að brjót-
ast upp úr þessu feni.
Munurinn á samdráttartímanum
nú og fyrri samdráttartímum er
einnig, hversu hörðum aðgerðum
stjórnvöld beita.
Ríkisstjómin hefur komið verð-
bólguhraðanum niður úr yfir 150% í
um 30%. Veröbólguhraðinn verður
nú um áramótin væntanlega 20—
25%, ef hann er miöaður viö heilt ár.
L;nitíai’«lai:s-
pislilliiin
Haukur Helgason
adstodarritstjóri
Rikisstjórnin hefur eins og allir
vita beitt fáu ööm en kjaraskerðingu
í baráttunni. Þó gætir spamaðar í
fjárlagafmmvarpi. Talað er um að
auka ekki byrðina af erlendum lán-
um.
Viðskiptajöfnuður við útlönd kann
að verða okkur óhagstæður um
1100—1200 milljónir í ár. Það er þó
mikill bati frá því, sem í stefndi.
Verðbólgan og viöskiptahalUnn
eru þeir féndur, sem ríkisstjórnin
lagðitilatlöguvið.
Vel hefur gengið með verðbólguna
enn sem komiö er. Verr horfir með
viöskiptahallann. I spá, sem Hall-
grímur Snorrason, hagfræðingur í
Þjóðhagsstofnun, setti fram á fyrr-
nefndri spástefnu, gerir hann ráð
fyrir, að viðskiptahallinn versni enn
á næsta ári. Þvi veldur einkum
minni afli, sem Hafrannsóknastofn-
un boðar.
Verðbólgan
Hallgrímur spáir einnig sjö pró-.
sent minnkun kaupmáttar ráðstöfun-
artekna eftir skatta á næsta ári. Nú
væri æskilegast, að unnt væri að
dreifa þessari miklu kjaraskerðingu,
þannig að hún dyndi ekki yfir árin
1983 og 1984, eins og í stefnir. Höf-
undur þessa pistils telur til dæmis,
að ríkisstjórnin ætti að draga nokkuð
úr áætlun sinni um minnkun verð-
bólgu á næsta ári. Hún gefur í skyn,
að stefnt sé að því að koma verðbólg-
unni niður í 10% hraða í lok næsta
árs. Ekki væri fráleitt, að þar yrði
gefið eftir. Við gætum vafalaust un-
að viö 30% verðbólguhraða, ef nauð-
synlegt* reyndist, til þess aö hinir
lægstlaunuðu yrðu ekki að þola skell-
inn.
Láglaunafólkið þolir ekki öllu
meiri kaupmáttarskerðingu. Reynsl-
an sýnir, að erfitt er að bæta k jör lág-
launafólks, nema aðrir launþegahóp-
ar fái einnig einhver jar hækkanir.
Kauphækkanir leiða auðvitað til
meiri verðbólgu.
Þá má nefna stefnuna í gengis-
málum. Gengið hefur verið nokkuð
fastíhálftár.
Það getur verið hættulegt aö
halda genginu föstu, þegar gengi
krónunnar fer að verða of hátt. Því
heyrast nú raddir um, að brátt verði
að fella gengið. Ráðamenn sverja
það af sér. En að því kemur, aö fast-
gengisstefnan verður neikvæð.
GengLsfelling dregur á eftir sér
meiri verðbólgu.
Ríkisvíxlar
Utlán bankanna bar nokkuö á
góma á áðurnefndri spástefnu.
Fram kom, aö staða ríkissjóðs væri
mjögveik. Mikill hallarekstur ríkis-
sjóðs í ár hefur dregið 1 milljarö úr
Seölabankanum og „sent út í kerf-
ið”. Auk þess höfðu til nóvember-
loka 150 milljónir króna streymt út
úr Seðlabankanum gegnum við-
skiptabankana.
Utlán bankanna hafa aukizt meö
hraðanum 80 prósent, ef miöað er við
heilt ár. „Slíkt getur ekki gengið til
lengdar, „sagði Sigurgeir Jónsson,
aðstoðarbankastjóri Seðlabankans.
Aðrir ræöumenn tóku fram, að
slík útlánaaukning gengi alls ekki,
ætti að koma veröbólgunni lengra
niður. Aukning útlána á næsta ári
þyrfti fremur aö veröa 20—30 pró-
sent.
Því var að heyra, aö spekingarnir
teldu, að næsta ár yrði að draga úr
aukningu útlánabankanna. Viö það
mun enn herða aö almenningi og
fyrirtækjunum. Margir hafa „redd-
að sér” með þvi að auka skuldir sín-
ar á þessu ári til að mæta kjara-
skeröingunni og minni umsvifum.
Sigurgeir gat þess þó, að búast
mætti við nýjum sparnaðarformum.
Nú hefðu innistæður á 3ja mánaða
verðtryggðum reikningum minnkað
um 32% síðan í ágúst og um 6% á 6
mánaða reikningum.
Raunvextir væru háir og yrðu
áframháir. Enillagengiaðseljahin
nýju spariskírteini ríkissjóðs, þótt
boðnir væru háir vextir.
Búast mætti við, að ríkiö „korti
mjög fé á næstunni, og mundi það
sækja á lánamarkaðinn með nýjum
formum. Líklega kæmu fram geng-
ístryggð verðbréf og ríkisvíxlar, það
er verðbréf til skamms tíma. Þetta
yröi ríkiö að gera í samkeppni við
bankakerfið og atvinnulífið.
Við siglumkrappan sjó í peninga-
málum. Gera verður ráð fyrir, aö
hafa hemil á aukningu útlána.
Ríkið mun reyna að soga til
sinna þarfa f jármuni, sem ella kæmu
inn í bankakerfið, þar sem nota
mætti þá til almennra útlána.
Raunvextir munu áfram verða til-
tölulega háir miðað við það, sem ver-
ið hefur, að sögn aöstoöarbanka-
stjórans.
Framangreint er að miklu byggt á
því, sem fram kom á spástefnunni.
Það sýnir, að ekki er lofað gulli og
grænum skógum. Við blasa nokkur
mögurár.
Ræðumenn létu þó koma fram, aö
sólskinsblettir sæjust í heiði síðar
meir. Við mundum vinna okkur út úr
vandanum, þótt varla yrði það næstu
þr jú ár, eða f jögur eða fimm.
Haukur Helgason.