Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1983, Blaðsíða 28

28
DV. LAUGARDAGUR10. DESEMBER1983.
Þaö vakti athygli í fréttum fyrr í
vikunni þegar David Oyite-Ojok, for-
seti herráös Uganda, lést í þyrluslysi
aö ræöismaöur Islands í Kenya, Ingi
Þorsteinsson, var góökunningi hans.
Haföi Ingi kynnst forseta herráösins á
útlegöarárum Ojok í Tanzaníu og varð
síðar honum og Ugandastjóm til ráöu-
neytis. DV náöi tali af Inga Þor-
steinssyni rétt áöur en hann flaug til
London áleiöis til Afríku til aö vera
viöstaddur jarðarför Ojok, sem fór
framnúáföstudag.
Ingi Þorsteinsson hefur veriö hér á
landi sl. þrjá mánuði ásamt konu sinni,
Fjólu Þorvaldsdóttur, en þau eiga
heimili aö Faxaskjóli í Reykjavík, þótt
lögheimili þeirra sé í Kenya. I Afríku
hafa þau dvaliö í meira en áratug og
leikur eflaust ýmsum forvitni á aö vita
hvemig „strákur noröan af Islandi
endar sem ráögjafi ríkisstjómar
sunnan viö miöbaug”, en eitthvaö á þá
leið komst Ingi aö orði.
Ingi vildi ekki halda því fram aö þaö
væri einhver formúla fyrir sh'kum
frama. ,,Eitt leiöir af ööra,” sagöi
hann. „Maöur byrjar í viöskiptum og
kemst í samband bæði stjórnmálalegs
og viöskiptalegs eöiis og þannig veltur
þaökollaf kolli.”
Ferillinn hófst
á gerviþræði
Hann er rúmlega fimmtugur, hár
maöur vexti og norrænn yfirlitum og
andlit hans sólbrennt af sterkri Afríku-
sólinni. Af framkomu hans má ráöa aö
þar fer maður sem er vanur aö gefa
„ordrar” en fas hans er samt hlýtt og
hressilegt.
Ingi Þorsteinsson er fæddur í
Reykjavík á kreppuáranum, er stúd-
ent frá M.A. og !auk viöskiptafræði-
prófi frá Hl 1953. Næstu tíu árin rak
hann síðan heildve slun ásamt fööur
sínum. Örlagahjól hans fóra þó fyrst
veralega aö snúast þegar hann tók þátt
í stofnun sokkaverksmiöjunnar Evu,
sem síðar fór á hausinn. En sú
staöreynd aö Ingi haföi þar fengið
reynslu af framleiöslu gerviþráðs
leiddi til þess aö hann fékk starf hjá
fyrirtæki í Lundúnum, Imperial
Chemicals International, sem fram-
leiöir gerviþráö í kvenfátnað. Starf
Inga, sem hann tók viö áriö 1969, var
tæknilegs eðlis til aö byrja meö en
hann vann sig upp í framkvæmda-
stjórastööu fljótlega og var falin yfir-
umsjón meö útflutningi. Þaö leiddi til
þess aö honum var boðin staöa í
Tanzaníu.
„Þaö var árið 1970 sem ég fékk starf
hjá framkvæmdastofnuninni í
Tanzaníu og var þaö starf einnig tengt
vefnaöi. Mér var falið að setja upp
fyrirtæki sem átti aö skipuleggja áætl-
anir varöandi framleiöslu ailra
vefnaðarvöraverslana landsins og sjá
um dreifingu afurðanna. Svo ég taki
dæmi af magni framleiðslunnar þá ygr.
hér um aö ræöa um milljón metra af
hvers kyns vefnaði árlega og nam árs-
veltan á þessum tíma um 300 milljón-
um íslenskra króna. Um fjórtán
þúsund manns störfuðu viö þau fyrir-
tæki sem ég hafði yfirumsjón meö.
Ég byrjaöi á núlli á þessum vett-
vangi en öll ríkisfyrirtæki í þessum
bransa höföu fariö á hausinn.”
Segir Ingi aö vefnaður sé mikilvægur
þáttur í framleiðslunni en að meöaltali
eyöi fólk á þessum slóöum um helm-
ingi tekna sinna í fatnað. „Litskrúöug-
ir, áprentaöir dúkar, sem kallast kit-
enge-kangha, eru stööutákn þessa fá-
tæka fólks sem ekki hefur efni á aö
veita fé sínu í þá hluti sem Noröur-
landabúar gjarnan fjárfesta í. ”
Ingi segist hafa lært eitt Afríkumál,
swahili, en auk þess hafi hann haldiö
við menntaskólamálakunnáttu sinni,
þ.e. þýsku, frönsku sem og ensku og
Norðurlandamálum.
„Þaö eru mikil völd sem færast í
hendur á strák norður af Islandi aö
standa fyrir svona fyrirtækja-sam-
steypu,” segir Ingi. „En þetta er h'ka
mikill þrældómur enda rak ég sam-
steypuna eins og einkafyrirtæki.” Segir
Ingi aö hann hafi komist upp meö slíka
stjórnunarhætti þrátt fyrir aö stjóm-
kerfiö í Tanzaníu hafi átt aö vera ein-
hverskonar eftirlíking af sósíaldemó-
— rætt við Inga Þorsteinsson, ráðgjafa
tveggja ríkisst jðrna í Afríku
kratískum hagkerfum. „Julius
Mwalimu Nyerere forseti, sem er
góður vinur minn, hafði sænskan
ráögjafa í skipulagningu efnahags-
mála. Þróunin hefur orðið einhvers
konar afrísk jafnaöarmannastefna
semá íraunh'ttskyltviöþásænsku.”
Afstýrði þjóðnýtingu
smásöluverslunar
Ingi rekur upphaf kynna sinna og
forsetans til þess aö viðskiptaráðherra
ríkisstjómar Nyerere var yfirmaöur
Inga og skyldi hann gefa honum
skýrslur um starfsemi fyrirtækisins
sem síðan áttu að ná eyrum forseta.
Ymissa hluta vegna fór svo aö bein
lína skapaöist á milli Inga og Nyerere,
m.a. í kjölfar þess aö Ingi var eitt sinn
kallaður fyrir þingið til aö svara fyrir-
spurnum. „Þarna stóö ég á miöju gólfi
og skyldi svara þeirri spurningu af
hverju skortur væri á innfluttum varn-
ingi. Ég tjáöi þingheimi aö ástæöan
væri sú að seðlabanki ríkisins gæfi
engin innflutningsleyfi. Því var kippt í
lagnæsta dag.”
Annað dæmi af samskiptum sínum
viö Nyerere forseta segir Ingi vera aö
honum tókst aö fá forsetann ofan af
þeirri ákvöröun aö þjóðnýta alla smá-
söluverslun í landinu. „Ég var
kallaöur á fund forsetans á heimili
hans og hann tilkynnti mér og öörum
þessa ákvörðun. Ég- brá skjótt viö og
sagöi Nyerere að ef slík þjóðnýting
yröi aö veruleika, þá segöi ég upp. Ég
benti Nyerere á að 98 af hundraði
þeirra fimmtán þúsund smásölukaup-
manna sem væra í tengslum viö fyrir-
tæki okkar væra af asísku bergi brotnir
„Það eru mikil
völd sem fsrrast
íhendur
stráks norðan
af íslandi...
og því væri hreinskilnara af for-
setanum aö tala um afríkanseringu
fyrirtækjanna en þjóönýtingu. Þá benti
ég forseta hka á aö landsbankinn í
Tanzaníu myndi ekki lána fólki sem
ekki ætti peninga. Hann fór aö ráöum
mínum. En þaö þarf kjark th aö vera
svona hreinskilinn meö þaö í huga að
yfirleitt eru svona valdamenn um-
kringdir j á-mönnum á báða bóga. ’ ’
Segir Ingi að Nyerere forseti hafi
síðar viöurkennt aö þjóönýting í
Tanzaníu hafi aö mörgu leyti mis-
tekist, sérstaklega hafi samyrkjubú
borið sig Ula. „Ég held aö sósíalismi
geti ekki þrifist í Tanzaníu. Aldagömlu
skipulagi veröur ekki breytt á
nokkramáram.”
Idi Amin lagði mikið
fé til höfuðs Ojok
Eftir fimm ára dvöl í Tanzaníu
ákvaö Ingi aö halda til Mauritius, smá-
eyjunnar á Indlandshafi (sem er aðili
aö Samtökum Afríkuríkja — innskot:
HÞ). Þaö var árið 1975 sem samningi
hans í Tanzaníu lauk og ákvað hann aö
skreppa í frí tU Mauritius. „Hins vegar
lauk þeirri ferð á því að ég skipulagði
uppsetningu vefnaöarvöraverksmiðju
fyrir stjórnvöld þar. Ég haföi komist í
kynni viö yfirvöld nokkrum árum áöur
sem fulltrúi frá Tanzaníu í boöi forseta
Mauritius. Og frá þessari sólareyju lá
svo leiöin til Nairobi í Kenya,” segir
Ingi.
Frá því 1979 hefur hann dvahst í
Kenya og séö um svæðisskrifstofu fyrir
þýskt fjölþjóöafyrirtæki sem hann er
sjálfur hluthafi í. „Starfssviö mitt nær
yfir Uganda, Tanzaníu, Zambíu og
Mauritius. Þetta markaössvæöi telur
yfir sextíu milljónir íbúa. En fyrir-
tækiö er bæði á innflutnings- sem út-
flutningssviði. Og þá rek ég mína eigin
ráögjafarþjónustu,” bætir hann viö og
segist hafa átta manns í vinnu þar.
Á vegum þeirrar sömu ráðgjafar-
þjónustu hefur Ingi starfaö í þágu
tveggja ríkisstjórna, stjórnar dr.
Milton Obote í Uganda og stjómar
Kenneth Kaunda í Zambíu.
Ingi kynntist dr. Milton Obote á út-
legöarárum þess síöamefnda í
Tanzaníu meöan ógnarstjórn Idi
Amins var viö völd í Uganda. „I
Tanzaníu tókst vinátta með okkur dr.
Obote. Þar kynntist ég einnig vini
mínum, David Oyite-Ojok, sem fórst í
slysinu um daginn. En Oyite-Ojok
starfaöi m.a. fyrir þýska fyrirtækið
okkar og þau umboðslaun sem hann
fékk þar voru síöar aö einhverju leyti
notuð th aö fjármagna innrásina í
Uganda. Aö baki þeirrar innrásar lá
gífurlegur undirbúningur,” segir Ingi
og bætir viö aö fáa menn hafi Idi Amin
óttast eins mikiö og Ojok. „Idi Amin
lagði mikiö fé til höfuös Ojok lífs eöa
hönum, en Ojok var hámenntaöur
maöur frá bresku hemaðarakademí-
unni í Sandhurst. En þaö var jafn-
framt rödd 0 jok í útvarpinu í Kampala
sem tilkynnti umheiminum voriö 1979
að Uganda heföi veriö frelsaö undan
ógnarstjórn Amins.”
Ingi Þorsteinsson tók mikinn þátt í
aö fjármagna kosningabaráttu Obotes
og var einn af höfundum stjómar-
stefnu forsetans eftir aö hann tók viö
völdum áriö 1980.
Skatta- og tollfríðindi í
kjölfar erlendrar
fjárfestingar
„Þaö tók mig fimmtán mánuöi aö út-
vega nægjanlegt fjármagn fyrir þessa
kosningabaráttu. Þá átti ég töluveröan
þátt í mótun stefnuskrár flokksins,
„Uganda’s Peoples Congress,” sem nú
hefur um 70 prósent kjörinna fulltrúa á
þingi.”
Þaö eru einkum þrír þættir sem Ingi
segir aö lögö hafi verið mikil áhersla á
í mótun stjómarstefnu dr. Obotes.
Nefnir hann þar helst aö gera
alþjóölegum fjármálastofnunum þaö
ljóst að í Uganda væri opiö hagkerfi.
„Verslun var gefin algerlega frjáls og
einstakhngum gert kleift aö festa kaup
á ríkisfyrirtækjum. Þá skyldi lagöur
grandvöllur að heppilegum jarðvegi
fyrir erlenda fjárfestingu í landinu
meö því að bjóöa skattfríðindi og toll-