Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.1985, Blaðsíða 34

34
DV. FIMMTUDAGUR 7. FEBRUAR1985.
Tíðarandinn Tíðarandinn Tíðarandinn Tíðarandinn Tíðarandinn
Þaö er margt sem bendir til þess aö
til vandræöa horfi hvaö stöðutákn
snertir í heiminum. Þessar fréttir ber-
ast aö minnsta kosti utan úr hinum
stóra heimi. Hér á Islandi mætti ætla
aö fólk ætti ekki í vandræðum með aö
velja sér stööutákn þegar svo margir
herða nú sultarólina. En hvaö sem því
líður virðist þetta einnig vera vanda-
mál erlendis.
Stööutákn er eitthvað sem menn á-
girnast til aö sýna öörum í hvaöa stööu
þeir eru. Fram að þessu hefur veriö
nóg aö kaupa sér dýra hluti. Þetta geta
verið dýrir bílar eða pelsar. En nú er
það svo aö almúginn er byrjaöur aö
eignast þessi stöðutákn í ríkari mæli og
þeir sem vita ekki aura sinna tal vita
ekki til hvaða ráða þeir eiga aö grípa.
Við hér á Islandi fréttum nýlega af
fólki sem vill eignast mikiö af stöðu-
táknum. Þaö var reyndar ekki margt
sem þetta fólk gat fengiö sér fram yfir
aöra í þjóöfélaginu. Þaö helsta virtist
vera þaö aö hægt var aö kaupa rándýr-
an pels. En því miður er til lítils aö
vinna meö því að ganga um og sýna sig
í dýrum pelsi þegar allir aðrir eiga
einnig pels. Hinir pelsarnir eru reynd-
ar ekki eins dýrir og pelsinn góöi. Hins
vegar eru fáir sem vita hiö raunveru-
lega verð pelsins. Eina leiðin til aö
gera lýðnum þaö kunnugt er aö láta
verðmiðann hanga í pelsinum. En
hverjum dettur þaöí hug?
Fjöldaframleiðslan
hefur eyðilagt
stöðutáknið
Fyrir nokkru var rætt við nokkra ríka
og sæta Amerikana um hvað væri stööu-
tákniö á þessu nýja ári.
Leikarinn Morgan Fairchild segir
þar um stööutákniö. ,,Eg held aö stöðu-
tákniö núna sé aö vera ekki upptekinn
af stööutákni.”
Þeir ríku eru nefnfiega orönir ráö-
þrota í leit aö stöðutáknum. Þaö hefur
litla þýöingu aö aka á BMW um
götur bæja þegar allir aörir gera þaö
líka, jafrivel ríkisstarfsmenn. Þaö
virðist því vera fokið í flest skjól fyrir
þeim sem hafa fram aö þessu getaö
státaö af stöðutáknum í efnislegu
formi.
Það sem nú virðist vera þýöingar-
mest í sambandi við stöðutákn er að
grípa til einhvers konar andstæöna. Nú
getur status t.d. verið þannig aö mold-
ríkir reyna aö vera eölilegir, þ.e. eins
og almúginn.
Stööutákn hafa alltaf heillaö félags-
fræðinga og aöra sem fást viö aö
skilgreina það sem gerist í
þjóðfélaginu. Stöðutáknin voru allt
önnur fyrir 100 árum en þau eru í dag.
Fram aö þessu hefur það veriö afger-
andi aö eiga peninga til aö geta skartaö
einhverju tákni. En í seinni tíö hefur
fjöldaframleiðslan sett strik í
reikninginn. Neyslan er orðin mikil og
almenn. Þaö veröur því stöðugt
erfiöara að skilja á milli ríkra og fá-
tækra.
Stööutáknin eru til orðin til aö sýna
misjafnlega mikil efnisleg gæði. Þegar
ekki er lengur hægt aö sýna þetta meö
dauðum hlutum veröur aö grípa til
annarra ráöa. Þau ráö eru alltaf til
staðar og þau eru stöðugt háð breyting-
um.
Fara til Eþíópíu
Þaö nýjasta hjá þeim sem vita ekki
aura sinna tal, er aö aumka sig yfir þá
fátæku eöa þá sem eiga ekki í sig og á.
Þetta hefur reyndar veriö þekkt fyrir-
brigöi áður. Þá hafa menn oftast gert
slíka hluti til aö hagnast líka á þeim.
Þeir fá gjaman skattafrádrátt fyrir
vikiö.
En þaö sem nú er orðið vinsælt er að
skreppa til Eþíópíu meö síldarmjöl í
ófíiœ'áu magni. Þeir skreppa gjarnan
Þetta mun vera fyrsti bill íslendinga. Á þeim tíma þótti mikið til koma að eiga einn bil eða svo.
David Bowie er einn þeirra sem
hafa næman skilning á þýðingu
þess að breyta ímynd sinni eftir tið-
arandanum.
sem leikur aðalhlutverkiö. Tíska og
stööutákn eru oft ómetvitaðir tilburöir
og fólk hrífst með því sem því er sagt
aögera.
Hér á Islandi virðist vera vandræða-
ástand hjá þeim sem sækjast eftir
stööutáknum. Við vitum að neyslan
hér á landi er ein sú mesta í heimi.
Þess vegna er erfitt að nota efnislega
hluti sem stöðutákn. Þess vegna gripu
nokkrir úrræðagóöir til þess örþrifa-
ráðs að stofna sérstakan klúbb fyrir þá
sem sækjast sérstaklega eftir þessum
táknum. Með þessari aðferö gefst
þessu fólki tækifæri til aö bera saman
bækur sínar. Eftir samkomur hjá þeim
eru svo birtar myndir af skrílnum þar
sem ekki fer á milli mála hver er
meðlimur. Síöan, til aö vera öruggir
um að aörir geti virt fyrir sér myndir
af þessum klúbbi, gefur hann út tíma-
rit. Þetta tímarit er síðan reynt aö
selja almúganum sem ekki fær aö vera
meö i stöðutáknaklúbbnum.
Samt er ekki laust viö að sá grunur
læöist aö mönnum aö hér sé á ferðinni
fólk sem vilji láta líta svo út aö það hafi
einhver auraráð og dreymir um aö
komast til metoröa í athafnalífinu.
Það getur oft verið erfitt aö gera
sér grein fyrir þvi sem er í tísku. Fyrir
nokkrum árum þótti ákaflega fínt aö
stunda líkamsrækt af miklu kappi. Hér
á landi spruttu upp staðir af þessu tagi.
Færri komust að en vildu. Nú er hins
vegar tíöin önnur. Mörgum þessara
staða hefur þurft að loka. Líkamsrækt
er ekki lengur í tísku. Sömu sögu er aö
segja um sólarlampana. Það eru ekki
bara krabbameinsskrifin sem draga
úr aðsókninni. Nú um nokkurt skeið
hafa öll fermingarböm verið hálf-
gerðir negrar viö altariö. Þetta hefur
verið afleiðing af langri legu í sólar-
lömpum. Þaö hefur verið í tísku að
fermast brúnn.
En þaö fer fyrir brúnkunni eins og
ööru sem er í tísku. Aö endingu eru
allir komnir í það sama. Allir eru
orðnir brúnir. Þegar svo er komið er
kominn tími til að finna upp á ein-
hverjuööru.
Sömu sögu er að segja um skíði,
reiðhjól og svo margt annað. Við
höldum áfram aö fylgjast meö.
Stöðugt erfiðara að
velja sér stöðutákn
þangaö í sinni eigin flugvél. Og það
fylgir einnig aö vera klæddur í slitin og
ekkialveg hreinföt.
Þaö er sem sagt „anti-status” sem
virðist vera tíöarandinn núna. Þegar
Paul McCartney lét mála Rollsinn sinn
bleikan var hann lfidega að segja þeim
sem á horfðu aö einn Rolls væri eins og
hver annar Skoda í hans augum.
Þetta segir félagsfræðingum mikið.
Ef þú ekur t.d. um á skítugum
Mercedes og með sætin full af drasli
segir það meira um stöðu þína en ef þú
keyrir um í sama bíl tandurhreinum aö
innan og utan. Því þá ert þú gagngert
aö segja mönnum aö þú eigir þennan
bíl og ert líklega að reyna aö tilheyra
öðrum stéttum en þú raunverulega til-
heyrir.
Pelsinn er ekki lengur óbrigðult stöðutákn. Ekki sist vegna þess að loð-
skinnaframleiðslan er orðin mikil i heiminum.
Tískan er breytileg
Tískan eða stööutáknin breytast
stööugt. Hér áður fýrr var þaö nóg aö
vera með fagra konu sér viö hlið sem
var vel búin og með langar neglur.
Neglumar áttu að undirstrika að hún
þyrfti ekki aö gera ærlegt handtak.
Lengi vel var þaö þónokkuö aö eiga bil.
Þaö breyttist þegar bílar flæddu yfir
hinn vestræna heim. Þetta hefur í raun
gerst meö flesta hluti. Utvarp og
sjónvarp gat veriö ákveðiö stööutákn
fyrir nokkrum árum eöa svo. Þaö
sama átti sér stað með stereo-
græjurnar.
Manngildið blívur
Samkvæmt niöurstöðum færustu
vísindamanna er það manngildið eða
manngeröin sjálf sem er í tísku um
þessar mundir. Þeir sem vilja tolla í
þeirri tísku verða aö gera eitthvað til
þess að aðrir taki eftir þessum eigin-
leikum. Aö öðrum kosti veröa aörir
ekki þess áskynja, aö viðkomandi sé
búinn einhver ju sérstöku manngildi.
David Bowie er sá sem hefur skiliö
þetta fullkomlega. Hann hefur stööugt
skipt um ytra og innra útlit í gegnum
árin. Hann hefur alltaf verið ákveðinn
„karakter” í þessum gervum sínum.
Vandasamt líf
En þetta með tísku og stööutákn
getur veriö erfitt mál. Bæði fyrir þann
sem er aö kanna fyrirbrigðið og þann
Að eiga dýran og fallegan bíl nú til
dags er ekki eins öruggt stöðutákn
og það var hár áður fyrr. Nú er bila-
eign orðin svo almenn og hver sem
er getur ekið um i flottri og dýrri
límósínu.
Vandamál íhinum vestræna heimi: