Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.1985, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR 9. MARS1985.
9
Ellert B. Schram
skrifar:
„Hvað fáum við Islendingar út úr
þessu?” spurði fréttamaðurinn og
þingmaðurinn rétti úr sér í stólnum
og svaraði hróðugur: „Sérstakur
sjóður, vest-norðursjóður hefur verið
stofnaður, með stofnframlagi sem
nemur 13,5 milljónum doUara. Or
honum má lána í nánast hvað sem
er”.
Og svo kom RagnhUdur mennta-
málaráðherra og upplýsti okkur um
að framlög tU menningarmála hefðu
hækkað um 11 mUljónir króna og PáU
Pétursson telur það merkast að gerð
hefur verið tUlaga um norræna rann-
sóknarstöð í lífefnafræðum á Islandi.
Síðast en ekki síst lagöi Arni Johnsen
til að heimilt verði að íslensk bók-
menntaverk verði lögð fram á ís-
lensku þegar bókmenntaverðlaun
eruákveðin.
Þannig reyna íslensku fuUtrúamir
á Norðurlandaráðsfundinum að
sannfæra bæði sjálfa sig og aðra um
að norrænt samstarf sé til gagns í
peningum og bókmenntum talið.
Það er sosum skUjanlegt, miðað
við allt þaö umstang, fundafyrirferð
og málskraf sem Norðurlandaráði
fylgir.
Krækiberin hinum megin
SannleUiurmn er þó sá að mestur
timi ráðsins fer í tUgangslítiö snakk
og yfirgengilega skriffinnsku, sem
hefur sáraUtla þýðingu fyrir aUan al-
menning. Norrænt samstarf verður
aldrei nema að óverulegu leyti mælt í
reiðufé og ef þingmenn eru heiöar-
legir við sjálfa sig eiga þeir að viður-
kenna að áþreifanlegt gUdi hins
norræna samstarfs felst ekki í fjár-
t*. .1 Jk
I skugga hins norræna anda
magni eða fyrirgreiöslu. Og á
kannski ekki að gera það.
Mér er til að mynda nærtækast að
vitna tU íþrótta- og æskumála sem
teljast tU menningarmála á þessum
vettvangi. Enda þótt Norðurlanda-
ráö ætti af augljósum ástæðum að
leggja áherslu á samskipti æskunnar
og greiða fyrir tengslum norrænnar
æsku í gegnum íþróttir hafa fögur
orð og fyrirheit um framlög til þeirra
mála drukknað einhvers staöar í
kerfinu. Framlögin tU menningar-
mála renna tU styrktar á furðulegustu
málum sem engum kemur við nema
þeim sérfræðingum sem við þau
grúska og þar að auki til ráðstefnu-
halds fyrir sama fólkið sem lagst
hefur í ferðalög tú að tala hvert við
annaö. Fjárframlög til styrktar ís-
lenskri íþróttaæsku í þágu norræns
samstarfs má líkja við krækiberin
hinummegin.
Eg er löngu hættur aö nenna að
ergja mig yfir þessum málalokum
vegna þess að mér er ljóst að nor-
rænt samstarf og Norðurlandaráð á
ekki að mælast í fjárframlögum,
ekki heldur í bókmenntaverðlaun-
um, ráðstefnum eða rannsóknar-
stöðvum um eldf jöll eða líf efni.
Málskraf
Norrænt samstarf hefur gildi í því
einu að finna til skyldleika með
hinum Norðurlandaþjóðunum, eiga
þá að vinum og bandamönnum þegar
á reynir og eiga meö þeim samleiö í
hugsun, löggjöf og grundvallaraf-
stöðu til lýðræðislegra stjórnarhátta.
Sagt er að veislumar, hanastélin,
vinskapurinn og nefndafarganið séu
fylgifiskar Norðurlandaþingsins. I
rauninni mætti snúa þessu viö og
segja aö fundahaldið sjálft sé til
málamynda fyrir allt hitt. Fundimir
í Þjóðleikhúsinu þessa vikuna voru
tíöindalitlir eins og endranær og
Islendingar hafa haft miklu meira
gagn af því einu aö átta hundruð
Noröurlandabúar hafi gist höfuö-
borgina þessa vikuna heldur en
fréttunum sem þeir hafa fengiö af
málskrafinu í leikhúsinu. Bara þaö
að viö erum hluti af þessu samstarfi
og að svo stór hópur áhrif amanna frá
hinum Norðurlöndunum kemur
hingað til lands og kynnist landi og
þjóð er fundarins viröi. En ekki hitt
hvort stofnaðir em sjóöir sem
íslendingar geta fengið lánaö úr.
Kratar móðgast
Það var líka eftirtektarvert að úti-
fundur á Lækjartorgi stal senunni
ofan úr Þjóðleikhúsi og það útifundur
sem aldrei var haldinn! Jón Baldvin
vakti meiri athygli á þessu Norður-
landaráösþingi en allar saman-
lagöar ræöumar á þinginu sjálfu, og
segirþaösínasögu.
Sumir segja aö Jón Baldvin hafi
oröiö frægur aö endemum vegna
þess að honum tókst að móðga nor-
rænu kratafjölskylduna. Þaö veröa
þeir að gera upp, kratarnir, í sínum
eigin bræðraflokkum, en ekki er því
að neita að margur hefur haft lúmskt
gaman af þessu upphlaupi. Það ferst
varla heimurinn þótt helgislepjunni
sé svipt í burtu stöku sinnum.
Satt aö segja er maöur hálfhissa á
því aö veraldarvanir stjórnmála-
menn á borð við Anker Jörgensen og
Sorsa, forsætisráðherra Finnlands,
skuli fara i fýlu þegar íslenski
Alþýðuflokkurinn mannar sig upp í
aö haf a sjálfstæöa skoðun i utanríkis-
málum. Það væri að æra óstöðugan
ef finnskir stjórnmálamenn móðguð-
ust í hvert skipti sem minnst væri á
finnlandiseringuna sem allir vita að
er pólitísk staðreynd. Og á maður að
skilja viðbrögð Ankers svo að það
komi honum á óvart að íslenskir
jafnaðarmenn hafi aðra skoöun en
danskirkratar?
Alvarlegri deilur
Annars er þetta allt líkast stormi í
vatnsglasi. Deilur milli kratafor-
ingja og fjarvistir þeirra í kvöld-
verðarboðum eða á kjamorkufund-
um koma Islendingum ekki við. Nor-
rænt samstarf stendur vonandi af
sér útifundi sem ekki eru haldnir eöa
yfirlýsingar sem beðist er afsökunar
á.
Sarmleikurinn er líka sá aö aðrar
og alvarlegri deilur hafa herjað á
okkur um þessar mundir. Fiski-
skipaflotinn hefur legið í höfn vegna
verkfalls sjómanna og skólastarf
hefur lamast vegna uppsagna kenn-
ara.
Sjómannadeilan er leyst en þegar
þetta er skrifað situr allt við þaö
sama í kennaradeilunni. Það sem er
athyglisvert viö báöar þessar deilur
er sú harka sem þeim hefur fylgt.
Þaö er næsta fátítt að launþegar felli
samninga sem samninganefnd hefur
skrifaö undir og samþykkt og það er
sögulegur atburður þegar hundruö
manna í einni og sömu stéttinni segja
upp störfum, og það jafnvel í blóra
viö lög.
Hér éöur fyrr mátti rekja haröa
stéttabaráttu og vinnudeilur til
flokkspólitískra afskipta. Þessu er
ekki aö heilsa nú. Engum hefur dott-
iö i hug aö saka stjómarandstöðuna
um undirróður og hermdarverk eða
að sjómenn og kennarar hafi lotið
forskrift og fjarstýringu flokkspóli-
tískraafla.
Þjóðfélagslegt hneyksli
Skýringamar á kröfunum em
fólgnar í neyöinni og óánægjunni í
stéttarfélögunum sjálfum. Það er
auðvitað hreint þjóðfélagslegt
hneyksli aö einmitt sjómenn, skuli
þurfa aö berjast fyrir mannsæmandi
kjörum og þaö getur enginn krafist
þess að kennarar eöa aðrir stundi
vinnu sem ekki er hægt að lifa af.
Þaö þarf engum að koma á óvart þótt
langlundargeð þeirra sé brostið. I
rauninni er hér ekki aðeins um þaö
aö ræða að leysa úr kjaradeilu ein-
stakra stétta. Stærsta vandamálið á
Islandi er sú hrikalega staöreynd aö
daglaun alls þorra fólks duga ekki til
lífsviðurværis. Þetta er ekki vanda-
mál iaunþega, þetta er ekki sök at-
vinnuvega, þetta er sameiginlegt
áfall fyrir alla þjóðina, hvar í flokki
sem hún stendur.
Afleiðingar og örvænting þessa
ástands endurspeglast hins vegar
ekki síst í kennaradeilunni, van-
trúnni, forystuleysinu, vonleysinu
umaöúrrætist.
Sá maöur sem gert hefur kennslu
að ævistarfi sínu, kastar því starfi
ekki frá sér að gamni sínu.
Sjómenn neita ekki að róa um há-
bjargræðistímann nema þeim sé
mikiðniöri fyrir.
Rikisstjóm og ráöherrar segjast
hafa iagt sig fram um lausn vandans
og verður þaö ekki dregiö í efa. Það
vantar ekki aö þeir rey ni. Hitt vantar
aö almenningur i landinu, þar á
meðal stéttarfélög, hafi trú á að sú
viöleitni beri raunverulegan
árangur. FcJk er nefnilega tortrygg-
ið og vantrúað á að betri tímar og
blóm i haga séu framundan.
Trúnaöarbresturinn varö þegar upp
úr sauð í kjaradeilunum í haust, með
gengisfellingunni í kjölfar samning-
anna og því ráöleysi sem síðan hefur
ríkt á stjórnarheimilinu.
Óveðursskýin
Ungir framsóknarmenn senda
ríkisstjórninni ádrepu, borgarstjór-
inn í Reykjavík sendir ráðherrunum
kveðjur, skoðanakannanir sýna með
reglulegu millibili hvemig stöðugt
flæöir undan stjóminni.
Þegar maður er í skuldakröggum
er þakkarvert þegar skítblankir
velunnarar bjóða fram aöstoð. En
hún er ekki þegin af því að hún gerir
ekki gagn. Þegar maður fótbrotnar
er nærgætni viðstaddra hugulsöm,
en gerir ekki gagn meðan enginn er
læknirinn. Þegar stjómmálamannin-
um mælist vel í ræðustóli hefur
maöur gaman af ræöunni en kýs
hann ekki meöan ekki er unnt aö
treysta honum.
Þaö er þessi trúnaöarbrestur sem
ríkisstjórnin situr nú uppi með og
veldur upplausninni og örvænting-
unni í stórum þjóðfélagshópum.
Þjóðin er að missa vonina um getu
ríkisstjómarinnar til að leiða okkur
út úr ógöngunum. Fólkið metur
viðleitnina en treystir ekki
efndunum.
Auðvitað leysast allar deilur fyrr
eða síðar. En kvíðinn og óvissan
hverfa ekki, ekki frekar en kröppu
kjörin og basliö eða óveðursskýin
sem fylgja lægðinni á stjómar-
heimilinu.
Ellert B. Schram