Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.1985, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR 2. SEPTEMBER1985.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
„Mesta áfall i sögu vesturþýskra
njósnamála.”
Þannig hljóöa flestar fyrirsagnir
vesturþýskra blaöa eftir aö Hans-
Joachim Tiedge, háttsettur starfs-
maöur vesturþýsku gagnnjósnaþjón-
ustunnar, flúöi til Austur-Þýska-
lands.
Þetta er mikiö áfall fyrir leyni-
þjónustuna í Vestur-Þýskalandi.
Vitaö er aö Tiedge var vel kunnugur
starfsháttum vesturþýsku leyniþjón-
ustunnar. Hann veit hvaö vestur-
þýskir njósnarar í Austur-Þýska-
landi heita. Auk þess mun hann vita
meö hvaöa austurþýskum njósn-
urum er fylgst í Vestur-Þýskalandi.
Ofdrykkjumaður
Hvaö varö þess valdandi aö Tiedge
lét sig hverfa svo snögglega? Þetta
er spurning sem hingaö til hefur
aðeins verið hægt aö svara meö til-
gátum. Strax eftir aö fréttin frá opin-
beru þýsku fréttaþjónustunni barst
frá Austur-Þýskalandi fóru frétta-
menn á stúfana og spurðu nágranna
Tiedges hvaöa álit þeir hefðu á
honum. Ekki voru svörin Tiedge í
hag.
Ofdrykkjumaður og hiröuleysingi,
fengu sjónvarpsáhorfendur aö
heyra. Einnig voru sýndar myndir af
garöi hans sem var greinilega van-
hirtur. Athyglisverð var frásögn eins
nágranna hans sem haföi árangurs-
laust reynt að vekja athygli yfir-
manna Tiedges á sálarástandi ná-
granna síns.
Einnig var talaö við þjónustustúlk-
una á knæpunni á hominu þar sem
Tiedge var fastagestur. Hann haföi
oftsinnis trúaö henni fyrir áhyggjum
sínum.
Hvaö hefði gerst ef þessi viötöl
heföu verið tekin áöur en Tiedge tók
þá ákvöröun aö fara yfir landa-
mærin? Heföi hann ekki tekið sömu
ákvöröun? Eöa kannski framið
sjálfsmorö?
Vissi um drykkjuna
Vegna alls þessa beinast augun nú
aö yfirmanni Tiedges, og fyrrver-
andi yfirmanni hans, Hellenbroich.
Hann vissi fullvel um ofdrykkju
undirmanns síns. Hins vegar má lika
spyrja hvort Tiedge heföi engu aö
síöur fariö til Austur-Þýskalands ef
honum heföi veriö sagt upp eöa hann
settur í aðra stööu innan stofnunar-
innar.
Vera má aö vonbrigðin heföu oröiö
slík aö hann heföi tekiö sömu
ákvöröun ef þaö hefði gerst.
Yfirmenn Tiedges vissu aö skuldir
hans voru meiri en 100 þúsund mörk
eöa um ein og hálf milljón króna.
Einnig vissu þeir um ofdrykkju hans.
Sér til varnar segja þeir aö þaö
hafi aldrei komiö fyrir aö hann hafi
drukkið á vinnustað. Sérstaklega
munu vandamál Tiedges hafa aukist
eftir dauöa konu hans sem lést fyrir
um þremur árum.
Nú hefur rannsóknarlögreglan
tekiö þaö mál upp aö nýju. Kona
Tiedge lést af völdum meiðsla á höföi
sem hún hlaut er hún datt á vask.
Fleiri dularfullir hlutir hafa komiö
í ljós varöandi málefni Tiedges.
Nýlega tilkynnti lögreglan aö vin-
kona hans heföi reynt aö fremja
sjálfsmorð. Þessi vinkona mun um
tíma hafa búið meö Tiedge en upp úr
sambandi þeirra slitnaöi fyrir
nokkru.
Kemur Tiedge til baka?
Yfirmenn Tiedges eru ekki búnir
aö gefa upp alla von um aö hann snúi
til baka. Reynt hefur veriö aö ná
sambandi viö Tiedge í Austur-Berlín
en hingað til mun hann hafa hafnað
Ásgeir
Eggertsson,
f réttaritari DV
íMiinchen,
skrifar:
öllum viöræöum viö starfsbræöur
sína fyrrverandi.
I þessu sambandi má benda á mál
sem snerti austurþýskan njósnara
sem yfirgaf Austur-Þýskaland fyrir
nokkrum árum. Vestur-Þjóðverjar
leyfðu Austur-Þjóöverjum aö ræða
við hann og aö loknum þeim
viöræöum sneri hann aftur til síns
heima.
Lenti undir
fallöxinni
Víst er aö aldrei verður unnt aö
setja undir þann leka sem er ekki
Njósnarinn Tiedge:
OFDRYKKIUMAÐUR OG
HIRÐULEYSINGI
aöeins frá Vestur-Þýskalandi til
Austur-Þýskalands heldur einnig á
hinn veginn. Aöeins er vitaö um eitt
tilfelli þess aö vesturþýskur njósnari
hafi unnið í háttsettu embætti í
Austur-Þýskalandi. Þaö var árið
1955 þegar komst upp um Elli
Barczati sem starfaði á skrifstofu
þáverandi forsætisráöherra Austur-
Þýskalands, OttoGrothewohl.
Hún og vinur hennar, Karl Lorenz,
voru dæmd til dauða og enduðu líf
sitt undir fallöxinni.
Núna er ööru vísi farið meö njósn-
ara sem hulunni hefur veriö svipt af.
Yfirleitt eru þeir látnir sitja í svart-
holinu í nokkurn tíma en síöan sendir
yfir landamærin í skiptum fyrir
fanga og þá oftast stjórnmálafanga.
Gatasigti
Leyniþjónustu Vestur-Þýskalands
má líkja viö gatasigti, enda er
auðvelt fyrir Austur-Þjóöverja aö
sigla undir fölsku flaggi í Vestur-
Þýskalandi.
Þaö liggur í augum uppi því sama
málið er talað í báöum löndunum og
fólkiö hefur alist upp í sama
menningarheimi.
Hvernig leyniþjónustan í Vestur-
Þýskalandi starfar í smáatriðum
veit almenningur litiö um. Ekki er
gefið upp nákvæmlega hvernig þeir
peningar, sem þingið veitir til leyni-
þjónustunnar, eru notaöir og ekki
eru til neinar opinberar reglur sem
leyniþjónustan starfar eftir.
1 raun eru til þrjár leyniþjónustur í
Vestur-Þýskalandi. Fyrst má telja
gagnnjósnaþjónustuna. Hún starfar
samkvæmt 73. grein stjórnarskrár-
innar og heyrir undir innanríkisráöu-
neytiö. Hlutverk hennar er meöal
annars aö koma upp um njósnara
annarra landa. Þar starfaöi einmitt
Tiedge.
Fylgist með öfgahópum
Þá er annað hlutverk hennar aö
fylgjast meö innra öryggi landsins.
Þaö er aö athuga hvort öfgahópar
stofna innra öryggi og lýöræöi
landsins í hættu. Um 2.000 manns
starfa hjá þessari gagnnjósnaþjón-
ustu. Lítil áhersla er lögö á greiningu
einstakra mála en reynt aö komast
aö því hvernig erlendar leyniþjón-
ustur starfa og meö hvaöa aöferöum
njósnurum er komið inn í landið og
hvaða hjálpartæki þeir nota viö sín
störf.
Mismunandi áhersla er lögö á
starfssvið deildanna innan gagn-
njósnaþjónustunnar. Þannig var
mikil áhersla lögö á deildina sem
fylgdist með vinstri öfgamönnum á
árunum eftir seinni heimsstyrjöld-
ina.
Kommúnistar og áhangendur
þeirra þóttu mjög grunsamlegir og í
fjölmiölum var ekki minna rætt um
gagnnjósnaþjónustuna þá en nú.
önnur
hernaðarleg
Önnur leyniþjónustan er hernaðar-
legs eölis. Varnarmálaráöherrann,
Wiirner, því æðsti yfirmaður þeirrar
leyniþjónustu.
Umsjón:
Þórir Guðmundsson
Leyniþjónusta hersins hefur það
hlutverk að vei ja herinn gegn
aögeröum erlendra leyniþjónusta.
Einnig er á verkefnaskrá þeirra
2.500 starfsmanna, sem vinna hjá
henni, aö fylgjast meö þeim öflum
sem gætu stefnt hernum í hættu.
Á meöan gagnnjósnaþjónustan
starfar samkvæmt stjórnarskránni
eru ekki til nein lög yfir leyniþjón-
ustu hersins. Lengi hefur þess veriö
krafist aö sett yröu lög um starfssvið
hennar en án árangurs. Ef tekið er
eitt dæmi um verkefnasviö leyni-
þjónustu hersins má nefna að tekin
hefur verið ákvöröun um að ráöa
þýskan hermann í aðalstöövar
NATO í Brussel. Hann þarf aö gang-
ast undir öryggispróf sem gefið er í
samvinnu allra leyniþjónustanna
þriggja. Athuguð eru nöfn vina og
kunningja. Ef niöurstöður athugan-
anna eru jákvæöar er maðurinn aö
lokum ráöinn. Framkvæmdar eru
yfir 20.000 slíkar athuganir á ári.
Sem dæmi um þær gífurlegu upplýs-
ingar, sem geymdar eru í hirslum
stofnunarinnar, má nefna aö fyrir
nokkru voru eyöilögö yfir 500.000
spjaldskrárkort með persónulegum
upplýsingum um fólk. Hægt er aö
gera sér í hugarlund hve mörg spjöld
hafa ekki verið eyðilögð.
Njósnarar
verða sjaldgæfari
Síðasta af leyniþjónustunum
þremur er njósnaþjónustan. Henni
er faliö aö njósna og afla upplýsinga
erlendis frá. Hún heyrir undir
kanslarann. Lög eru ekki heldur til
um verkefnasviö þessarar leyniþjón-
ustu þó tilraunir hafi veriö geröar til
aö setja lög um stofnunina.
Eins og aörar leyniþjónustur aflar
þessi leyniþjónusta sér efnis meö
aðstoð njósnara. Njósnarar sem
slíkir eru þó notaöir sífellt minna. I
staö þess er fylgst náiö meö
símtölum og notkun gervihnatta viö
njósnirnar hefur aukist.
Þar aö auki er þaö efni sem birtist
opinberlega, svo sem bækur og blöð,
athugað gaumgæfilega.
Skrifstofa kanslarans fylgist
reglubundið meö aögeröum njósna-
þjónustunnar. Áriö 1980 runnu 153
milljónir marka til þessarar njósna-
þjónustu og á síöasta ári voru starfs-
menn hennar um 6.000 talsins.
Áhersla á
Miðjarðarhafslönd
Löndin sem njósnaþjónustan
leggur aöaláherslu á í sínum störfum
eru löndin fyrir botni Miöjarðarhafs
og aö sjálfsögöu Austur-Þýskaland.
Vegna mikils upplýsingastreymis
frá Austur-Þýskalandi eru ráöa-
menn í Bonn mjög vel inni í því
hvernig hag- og viðskiptamálum er
farið í Austur-Þýskalandi.
Þó er orðið æ erfiðara aö afla
upplýsinga frá Austur-Þýskalandi
vegna fullkomins tölvukerfis sem
tekið hefur verið í notkun í Austur-
Berlín. Njósnaþjónustan hefur unniö
meö bandarísku leyniþjónustunni
CIA aö ýmsum málum. Þannig unnu
þær saman aö uppljóstrun um
árásina á japönsku júmbóþotuna og
saman komust leyniþjónusturnar aö
því aö Andropov væri haldinn sykur-
sýki og nýrnaveiki.
Allar eru þessar þrjár leyni-
þjónustur mikið umtalaöar þegar
eitthvaö fer úrskeiöis í störfum
þeirra. Því umtali má þakka að ein-
hverjar upplýsingar, eins og þær
sem hér er sagt frá, koma fram í
dagsljósið.
• Það aru ekki fagrar lýsingarnar á Hans-Joachim Tiedge, fyrrum gagnnjosnamanni. En hvers vegna fékk
hann að halda starfinu?