Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1985, Side 13

DV. MÁNUDAGUR 23. DESEMBER1985.
13
Friðsöm þjóð eða
fylgiríki hervelda?
INGIBJÖRG
HARALDSDÓTTIR
FORMAÐURSAMTAKA
HERSTÖÐVAANDST ÆÐINGA
a „Friðarsinnar gera sér vissulega
^ grein fyrir því að þau málefni sem hér
er deilt um eru aðeins fyrstu skrefin sem
stíga þarf svo varanlegur friður verði
tryggður í heiminum.“
Töluverð umræða hefur átt sér
stað að undanförnu um stefnu ís-
lendinga í utanríkismálum. Er þar
fyrst til að nefna kröfuna um
kjarnorkuvopnalaus Norðurl-
önd og síðan tillögu á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna um fryst-
ingu kjarnorkuvopna stórveld-
anna. I báðum þessum deiluefnum
er greinilegt að menn hafa skipst
í hópa eftir því hve háðir þeir eru
hernaðarbandalaginu NATO.
Rök vígbúnaðarsinna
Þeir sem harðast hafa mælt gegn
báðum þessum hugmyndum hafa í
reynd hafnað sjálfstæðri ákvarð-
anatekt íslendinga í utanríkismál-
um. Varðandi kröfuna um kjarn-
orkuvopnalaus Norðurlönd hafa
þeir aðallega nefnt tvennt:
I fyrsta lagi að það séu engin
kjamorkuvopn á Norðurlöndum
og því ekki nauðsynlegt að taka
slíka kröfu upp.
í öðru lagi að slík einhliða yfir-
lýsing veiki varnir NATO og ekki
sé hægt að tala um afvopnun nema
sem lið í víðtækara samkomulagi
risaveldanna. Mikilvægt sé að
rjúfa ekki einingu ríkja NATO því
þá sé aðeins verið að gefa eftir fyrir
Rússum.
Þetta er stefna sem byggir á því
að kjarnorkuvopn tryggi frið í
heiminum og að nauðsynlegt sé að
ekki sé lokað fyrir að hingað megi
flytja kjarnorkuvopn ef til stíðs
kæmi. Ennfremur er með henni
hafnað öllu frumkvæði annarra
þjóða en Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna til að reyna að koma á
friði og draga úr kjarnorkuvopna-
kapphlaupinu.
Varðandi tillöguna um frystingu
kjarnorkuvopna hefur þótt svo
mikið liggja við að Alþingi ályktaði
ekki um að ísland slægist í hóp
hinna 109 ríkja sem eru samþykk
tillögunni að Sjálfstæðisflokkur-
inn setti fram hótun um stjórnarslit
ef Framsókn héldi sig ekki á mot-
tunni. Eins og kunnugt er eru það
6 ríki sem sitja hjá en 11 eru á móti.
Afstaða almennings
Það hefur margoft komið fram í
skoðanakönnunum að meirihluti
íslendinga er hlynntur kjarnorku-
vopnalausum svæðum og því að
íslendingar komi fram sem friðel-
skandi þjóð á alþjóðavettvangi.
Upplýsingar sem liggja fyrir um
áhrif kjarnorkusprengja, um
kjarnorkuvetur og það að veruleg
hætta er á að með kjarnorkuvopn-
um megi tryggja nokkurn frið. Og
í kjamorkustríði verður enginn
sigurvegari. Þetta veit íslenskur
almenningur og vill því að Island
reyni að leggja sitt af mörkum til
að friður verði tryggður.
Og áhrif þess hugsunarháttar
herfræðinga sem svo mjög gegnsýr-
ir þá er mest starfa í tengslum við
NÁTO hefur sem betur fer aðeins
náð til þröngs hój)S. En því miður
valdamikils hóps Islendinga.
Leið friðarsinna
Friðarsinnar gera sér vissulega
grein fyrir því að þau málefni sem
hér er deilt um eru aðeins fyrstu
skrefin sem stíga þarf svo varanleg-
ur friður verði tryggður í heimin-
um.
Hvað varðar hugmyndina um
kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd
hafa friðarhreyfingar frá öllum
Norðurlöndum sett fram hug-
myndir um það hvernig að stofnun
slíks svæðis mætti standa. Á fundi
í Reykjavík í apríl 1983 var samin
stefnuyfirlýsing i þessu máli. Þar
er gert ráð fyrir bindandi samningi
milli Norðurlandanna um svæðið.
Ennfremur að sá samningur yrði
grundvallaður á alþjóðalögum og
viðurkenndur af Sameinuðu þjóð-
unum. Auk þess yrði leitað skuld-
bindinga kjarnorkuveldanna um
að þau virtu hið kjarnorkuvopna-
lausa svæði og myndu ekki nota
né hóta að nota kjarnorkuvopn
gegn svæðislöndunum. Friðar-
hreyfingarnar líta svo á að slík
yfirlýsing gæti stuðlað að stofnun
svæða í öðrum hlutum heims og
þannig varðað leið til friðar. I þessu
sambandi er rétt að benda á að t.d.
útfærsla fiskveiðilögsögu íslend-
inga var á á sínum tíma byggð á
einhliða yfirlýsingu okkar sem
síðan hafði áhrif á alþjóðavett-
vangi.
Hugmyndir um frystingu kjarn-
orkuvopna hafa hlotið mjög víð-
tækan stuðning. Má í því sambandi
benda á að slíkar hugmyndir voru
lagðar fram af Edward Kennedy
og Mark Hatfield árið 1982 og hafa
átt mikinn hljómgrunn í Banda-
ríkjunum. Vissulega er frysting er
ekki nægjanleg þar sem þegar eru
til tugþúsundir kjarnorkusprengja
í heiminum, miklu meira en þarf
til að eyða öllu lífi á jörðinni. En
einhvers staðar verður að byrja og
það að styðja ekki frystingu getur
varla talist friðsamleg afstaða.
En hvað um NATO?
í þessum málum sem hér hafa
verið gerð að umtalsefni er ekki
verið að fara fram á að ísland segi
skilið við NATO. Má t.d. benda á
að íhaldsstjórn Káre Willochs
styður frystinguna en vart getur
tryggari bandamann NATO á
Norðurlöndum en einmitt stjórn
hans. Hins vegar er þetta spurning
um hvort ríkin í bandalaginu njóti
sjálfræðis og réttar til sjálfstæðrar
afstöðu án þess að vera fjarstýrt
afNATO.
Því er ekki að leyna að við, ís-
lenskir herstöðvaandstæðingar,
höfum ákveðna afstöðu í þessu
máli. Við teljum að þrýstingur
Bandaríkjanna og NATO á ríkis-
stjórnir aðildarlandanna sé mjög
alvarlegur og þá sérstaklega fyrir
jafnfámenna þjóð og Islendinga.
Þrýstingurinn er bæði pólitískur
og fjárhagslegur. Við höfum á síð-
ustu vikum séð hvernig stórþjóð-
irnar Bretar og V-Þjóðverjar hafa
með stjarnfræðilegum fjármunum
verið lokkaðar til fylgis við svo-
nefnda stjörnustríðsáætlun Banda-
ríkjanna. Áætiun sem aðeins þýðir
stóraukið vígbúnaðarkapphlaup.
Og hver ætli yrði fyrirstaðan hjá
Geir og Steingrími ef íslendingum
byðust molar af því nægtaborði? -
Svarið liggur reyndar þegar í aug-
um uppi ef litið er á hernaðarupp-
bygginguna hér á landi.
Samtök herstöðvaandstæðinga
telja því að eina leið íslendinga til
að geta komið fram sem friðel-
skandi þjóð á alþjóðavettvangi sé
að landið segi sig úr NATO og skipi
sér í raðir hlutlausra þjóða. Annars
er hætt við að við flækjumst enn
meira inn í net hernaðarhyggju
sem byggir á því að tvö herveldi
ásamt fylgiríkjum sínum vígvæðist
af kappi til að viðhalda svonefndu
„ógnarjafnvægi“.
Ingibjörg Haraldsdóttir.
Jónas og Riddarinn
Vegna skrifa Jónasar Kristjáns-
sonar ritstjóra um veitingahúsið
Riddarann í Hafnarfirði sé ég mig
knúinn til að setjast niður og skrifa
í blaðið, þó ekki væri nema til að
leiðrétta ýmsar misfærslur óg mis-
skilning sem fram koma í greininni.
Sem hönnuður húss og innrétt-
inga í Riddaranum á ég bágt með
að sætta mig við að húsið sé talið
„gamalt". Staðreyndin er hins
vegar sú að húsið er alveg splunku-
nýtt og tekið í notkun sl. vor í
fyrsta sinn. Þar sem húsið stendur
við eins konar torg ásamt Bryde-
pakkhúsi, húsi Bjarna Sívertsen
og Hansensbúð, sem öll eru meira
en aldargömul, var talið nauðsyn-
legt að aðlaga útlit hússins nær-
liggjandi byggð. Lögun hússins
mætti því e.t.v. teljast gömul, þar
sem það er með risi. Þó fylgir sú
lögun ekki neinu sérstöku tímabili.
Að öllu öðru leyti er fylgt nýjum
straumum við hönnun hússins utan
sem innan. Eins og sjá má á upp-
talningu húsanna eru þau reyndar
fjögur en ekki „fimm“ eins og
Jónas telur þau vera. Bæði inn-
veggir og borðplötur eru í sama
ljósgráa litnum en ekki ljósbláum.
Sóleyjarstólana telur Jónas vera í
of mörgum litum. Þeir eru reyndar
aðeins í tveimur litum, gráu og
gulu. Sá guli var settur til að lífga
upp á salinn, sem annars hefði
orðið of grámuskulegur, og hefði
Jónas án efa kvartað undan því
líka. Hann segir þá vera gerða „fyr-
ir aðstæður þar sem taka þarf þá
saman eftir notkun til að rýma fyrir
öðru“. Að mínu viti voru þeir fyrst
og fremst gerðir til að sitja á þeim
eins og reyndar flestir stólar eru.,
Annars væru þeir líklega ekki stól-
ar, heldur borð eða eitthvað annað.
Aðrir kostir stólanna, eins og sá
að geta lagt þá saman, auka ein-
ungis fjölhæfni þeirra og aðlaga
betur hinum ýmsu aðstæðum. Það
er ekki ætlast til að gestir eða
starfsfólk taki hann saman eftir
notkun. Reyndar var hönnuður
stólsins, Valdimar Harðarson, með
í ráðum við innréttingu veitinga-
hússins.
Jónas kórónar upptalningu sína
með því að tala um „skandinavísk
plastljós í lofti“ að því er mér
sýnist í niðrandi merkingu. Reynd-
ar eru þau úr járni og hanga yfir
flestum borðumí ennishæð svo að
auðvelt er fyrir fólk að ganga úr
skugga um efni þeirra ef það á
annað borð telur ástæðu til að
kynna ljósin fyrir landslýð. Ljós
þessi eru líklega þau frægustu í
Vestur-Evrópu, sígild dönsk höhn-
un frá öðrum áratugnum eftir Paul
Henningsen. Vekur það furðu mína
að Jónas skuli ekki þekkja þau,
eins víðreistur og hann er.
Þessi upptalning á beinum rang-
færslum gefur mér vísbendingu um
óvönduð vinnubrögð og segir mér
að þessi maður sé ekki fær um að
fjalla um slík mál og síst af öllu á
prenti.
Mig grunar einnig í framhaldi af
þessu að Jónas dragi rangar álykt-
anir af röngum forsendum því hann
telur nýtískulegar innréttingar „út
f hött“, e.t.v. vegna þess að húsið
er gamalt að hans áliti.
Sú staðhæfing Jónasar að Ridd-
arinn sé „jafnvel óhugnanlegur"
er ekki svara verð því ég veit betur,
og lái mér sjálfsálitið hver sem vill.
Um matseðilinn og matinn vil ég
ekki dæma í smáatriðum, tel mig
ekki hafa á því næga þekkingu, þó
viða hafi ég borðað bæði heima og
erlendis á ferðum og búsetu, þó ég
slái varla Jónas út í því efni. Það
er annars bráðsniðugt að telja
veitingastaðina sem maður hefur
heimsótt til að hlaða undir sig.
Hins vegar hef ég undantekningar-
laust fengið mjög góðan og vel
framreiddan mat á Riddaranum og
get ekki samþykkt núllið sem Jón-
as gefur honum fyrir matreiðslu.
„Vínlistinn er með þeim lélegustu
hér á landi,“ segir Jónas. Reyndar
eru vínlistar íslenskra veitinga-
húsa afar keimlíkir, einfaldlega
vegna þess að þeir eru bundnir við
það litla úrval sem fyrirfinnst á
pöntunarlista ÁTVR. Að þessu
leyti er vínlisti Riddarans ekki
frábrugðinn öðrum slíkum hér-
lendis.
Rétt er að taka fram, Jónasi og
lesendum DV til glöggvunar, að
staðurinn var hannaður með tví-
þætta notkun i huga. Annars vegar
til notkunar á daginn fyrir fólk sem
vinnur í nágrenninu og kemst ekki
heim í mat. Það sest þarna inn og
borðar jafnvel i flýti og vill hlusta
á fréttir, en hinir sem vilja „niður-
soðna“ tónlist fara upp í ris. Hins
PÁLLV. BJARNASON
ARKITEKT
vegar er gert ráð fyrir kvöld- og
helgarnotkun og er þá breytt um
stíl, borð dúkuð, kertaljós tendruð
og umrædd „niðursoðin" tónlist
sett á.
Að lokum vil ég taka fram að
grein þessi er ekki rituð af sárind-
um vegna slæmrar gagnrýni Jónas-
ar á hönnun hússins, heldur til að
leiðrétta misskilning og missagnir.
Einnig hljóta það að vera sjálfsögð
réttindi hvers manns að verk hans
séu metin og dæmd á réttum for-
sendum.
Páll V. Bjarnason.
„...vil ég taka fram að grein þessi er
^ ekki rituð af sárindum vegna slæmrar
gagnrýni Jónasar á hönnun hússins, held-
ur til að leiðrétta misskilning og missagn-
ír.