Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1986, Blaðsíða 2

Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1986, Blaðsíða 2
2 MIÐVIKUDAGUR 1. OKTÖBER 1986. Fréttir Rainbow-málið var leyst á leynifundi í London - segir Derwinsky í einkaviötali við DV Edward Derwinski ræðir við blaðamann DV á skrifstofu sinni í utanríkisráðuneytinu í gær Símamynd frá Washington Óskar Magnússon, DV, Washington; „Samkomulagið í Rainbow-mál- inu náðist á fundi íslenskra og bandarískra embættismanna sem haldinn var á Churchill hótelinu í London 4. september sl. Þessi fundur var haldinn með leynd til að forðast íiölmiðla," sagði Edward Derwinsky, lögfræðilegur ráðgjafi Schultz, utan- ríkisráðherra Bandaríkjanna, í einkaviðtali við DV í Washington i gæi-morgun. Leyniiundinn í London sat Edward Derwinsky, ásamt nokkrum aðstoð- armönnum sinum, og af íslands hálfu sóttu fundinn Ólafur Egilsson, Helgi Ágústsson. Sverrir Haukur Gunn- laugsson og Guðmundur Eiríksson. Fundurinn stóð aðeins í einn dag en á honum lögðu íslendingar fram þá hugmvnd sem fallist var á í aðalat- riðum. Sú hugmynd varð síðar að þvi samkomulagi sem nú er til með- ferðar í bandaríska þinginu. Samkvæmt upplýsingum DV, hafði Matthías A. Mathiesen utanríkis- ráðherra. frumkvæði að því að sendiráð Islands í Washington réði bandarísk lögfræðifirmu til ráðgjaf- ar um lögfræðilega þætti málsins. Leitað var til tveggja þekktra lög- fræðinga, Elliot Richardson annars vegar og Theodore G. Kronmiller. en þeir starfa hvor \dð sína lög- fræðiskrifstofuna. Utanríkisráð- herra ákvað síðan að fara að tillögum Kronmillers og voru við- ræðumar í London í framhaldi af þeirri ákvörðun. Endanlegt sam- komulag tókst svo í Washington fóstudaginn 19. september. I Was- hington-viðræðunum tóku þátt Ólafur Egilsson, Hreinn Loftsson, Hörður Bjamason, Helgi Ágústsson og Guðmundur Eiríksson. Umrætt samkomulag var loks undirritað af utanríkisráðherrum- beggja land- anna í Xew York 24. september. Hvers vegna nú? „Það vom ýmsar ástæður, sumar óskyldar, sem leiddu til þess að unnt var að ná samningum nú sem ekki var hægt að ná áður,“ sagði Der- winsky . „Ein þeirra var sú að við Bandaríkjamenn ákváðum að reyna að gera eitthvað til lausnar nú þegar áður en þingið verður. Sannleikur- inn er sá að það er ekki unnt að koma neinum málum áleiðis tvo til þrjá mánuðina sem nýtt þing situr. Þannig sáum við fyrir að málið gæti dregist fram i mars eða apríl. Aðalá- stæðan var samt áeggjan utanríkis- ráðherra ykkar og hans fólks og tilraunir þeirra tii að finna raun- hæfa leið. Auk þess tókst okkur hér, að sannfæra önnur bandarísk ráðu- neyti um að aðalatriðið væri samskiptin við Island í heild en ekki mætti einblína á tæknileg atriði eins og lögin frá 1904 eingöngu. Hitt að- alatriðið er að við ræddum við bandaríska þingmenn og komumst að því að þeir höfðu góðan skilning á nauðsyn þess að samskipti þjóð- anna væru góð. Þegar þetta allt tengdist saman á réttu augnabliki var laasnin möguleg,“ sagði Der- winsky . Derwinsky sagði að efir að Matt- híasÁ. Mathiesen utanríkisráðherra óskaði ekki eftir að Derwinsky kæmi hefði verið unnið af miklum krafti í málinu. Komið hefðu fram mjög raunhæfar tillögur frá íslendingum, þar á meðal tillaga um að nálgast lausn frekar sem milliríkjasamning heldur en sem einhverja breytingu á reglum eða reglugerðum. Slíkt hefði áður verið reynt en stöðvað af dóm- stólum. „Við höíðum ekki áhuga á því að fara aftur fyrir dómstólana," sagði Derwinsky. Skipt um skoðun? - Það hefur þá orðið að snúa ein- hverjum bandarískum þingmönnum sem áður vildu ekki fallast á undan- þágur frá forgangsréttarlögunum? „Nei, það þurfti hins vegar að fá þá til að sjá, að það voru heildarsam- skipti við ísland sem máli skiptu en ekki þröng bandarísk lög. Við þurft- um að sannfæra þá um að samskiptin við ísland væru svo sérstök að það réttlætti að menn skoðuðu hug sinn betur og létu ekki pólitískan þrýst- ing hér i Bandaríkjunum hafa áhrif á sig. Það þurfti sem sagt svolítið meiri sölumennsku af okkar hálfu,“ sagði Derwinsky. Hann sagði að í upphafi, þegar Geir Hallgrímsson, þáverandi utan- ríkisráðherra, beitti sér í þessu máli, hefðu allmargir málsmetandi menn og ýmis ráðuneyti alls ekki tekið málið alvarlega. „Segja má að allar umræður og viðræður um málið frá upphafi hafi loks skapað breytt and- rúmsloft sem við gátum svo notfært okkur þegar íslendingar tóku nokk- urt frumkvæði sem hjálpaði okkur í því að finna út hvemig við gætum lagt málið upp hér. Leynifundur ákveðinn „Það var á þessu stigi sem ákveðið var að halda leynifund i London svo við værum lausir við fjölmiðla á meðan við reyndum að ná saman. Tilgangur fundarins var í raun að finna út hvort yfir höfuð væri unnt að leysa þennan hnút. Eftir tillögu frá utanríkisráðuneyti Islands kom- umst við að þeirri niðurstöðu að reyna að koma á milliríkjasamningi sem fjallaði eingöngu um herstöðina á íslandi og flutningana þangað. Við litum svo á að slíkt samkomulag hefði ekki fordæmisgildi og þvi þyrfti ekki að óttast að önnur lönd kæmu á eftir.“ Derwinsky sagði að beinasta leiðin til að forðast réttarsalina hefði verið að gera milliríkjasamning, vegna þess að slíkir samningar lúta ekki lögsögu dómstólanna, það er að ekki sé hægt að véfengja þá íýrir dómstól- um á sama hátt og reglugerðir eða fyrirmæli forsetans. Hann bætti því við að bandarískir þingmenn, sem ættu í samskiptum við önnur Nato- ríki, hefðu verið með á nótunum og stutt þennan framgang málsins. Ekki aftur fyrir dómstóla - Ekkert hefur heyrst frá Rain- bow-félaginu ennþá eða öðrum slíkum félögum sem hagsmuni hafa. Var þeim lofað einhverju til hliðar við samkomulagið, til dæmis öðrum flutningum? „Það er engin leið til að gera slíkt. Lögfræðingum þeirra var ljóst að ekki væri unnt að fara með þetta samkomulag fyrir dómstóla eins og þeir höfðu áður gert. Rainbow á sína möguleika samkvæmt samkomulag- inu þótt það félag sé ekki beinlínis neftit á nafn. Þeir hafa sína eigin vitneskju og útreikninga á því hvað þeir geti gert til að tryggja rekstur sinn í framtíðinni. Það var ekki at- riði sem heyrði undir mig. Það eina sem ég gerði, var að útskýra fyrir talsmönnum Rainbow hversu víð- tæka hagsmuni við hefðum andstætt þröngum hagsmunum þeirra. Hvalamálið hafði áhrif „Já, ég held að með nokkurri vissu megi segja að samband hafi verið á milli hvalamálsins og lausnarinnar á Rainbow-málinu. íslendingum var ljóst að í hvalamálinu áttu þeir við viðskiptaráðuneytið okkar en ekki utanríkisráðuneytið. Umfjöllun fjöl- miðla um hvalamálið var slík að stjómvöld beggja landanna fundu að mjög nauðsynlegt var orðið að jákvæð teikn í samskiptum þjóðanna sæust á lofti. Þá var auðvitað áhri- faríkast að reyna að leysa Rainbow- málið hvemig sem um hvalamálið færi. Utanríkisráðuneytið hefði gjaman kosið að hvalamálið, að þvi er varðar ísland og Noreg, hefði ve- rið tekið öðrum tökum heldur en viðskiptaráðuneytið okkar gerði. Almenningsálitið á íslandi var orðið mjög erfitt og við vorum þess vegna orðnir mjög viðkvæmir fyrir sam- skiptum við ísland,“ sagði Edward Derwinsky. „Við hefðum átt að leysa þetta mál fyrr því samskiptin em venjulega góð og þá á að vera hægt að leysa mál af þessu tagi. Á hinn bóginn tók það okkur alllangan tíma að sannfæra menn hér. Mér sýnist eftir á að ekki hafi veitt af þeim tlma.“ Island í yfirtieyrslu í bandaríska þinginu Óskar Magnúaactn, DV, Washingtcn; „Samsteypustjóm, sem nú er við völd á íslandi, er vinveittari Banda- ríkjunum og Nato heldur en nokkur önnur íslensk ríkisstjóm á undan- fömum árum.“ Þetta sagði Edward Derwinsky með- al annars í yfirlýsingu sinni við yfirheyrslu hjá utanríkismálanefnd öldungadeildar bandaríkjaþings í gær. Yfirheyrslumar snerust um Rainbow- málið. Laust fyrir klukkan fimmtán í gær tóku ýmsir hagsmunaaðilar málsins að safnast saman í herbergi númer 419 í Dirksen byggingu Bandaríkjaþings þar sem yfirheyrslumar fóru fram, örskammt frá þinghúsinu sjélfu. Þama voru mættir lögmenn og for- stjóri Rainbow, allmargir starfsmenn bandaríska utanríkisráðuneytisins, lögfræðilegur ráðgjafi íslendinga í Rainbow-málinu, Theodore Kronmill- er, Helgi Ágústsson og Hörður Bjama- son frá íslenska sendiráðinu en þeir hafa mjög unnið að lausn deilunnar. Ekki komu fram merkar nýjar yfir- lýsingar eða upplýsingar við þessar yfirheyrslur þingnefndarinnar. Char- les Mathias, öldungadeildarþing- maður fyrir Maryland, stýrði yfirheyrslunni í fjarvcru Richards Lugars öldungadeildarþingmanns. Mathias virtist í flestu sammála vitn- isburði Derwinskys og lagði ítrekað áherslu á nauðsyn snurðulausra sam- skipta við Islendinga. Derwinsky fullvissaði Mathias um að hér væri um einstæða undantekningu á for- gangslögunum að ræða og ekki kæmu til álita neinar aðrar undantekningar á hveiju sem gengi. Derwinsky taldi að framkvæmd samkomulagsins myndi tiyggja að bandarísk skipafélög gætu enn tekið þátt í þessum flutning- um með raunhæfum hætti. Hann taldi nauðsynlegt fyrir öryggi bandarísku þjóðarinnar að samkomulagið tæki gildi. Ásamt Derwinsky svöruðu Hardy flotaforingi og Prost flotafor- ingi, æðsti yfirmaður sjóhers Banda- ríkjanna, nokkrum spumingum þíngnefndarinnar. Derwinski ber vitni fyrir utanríkismálanefndinni undir stjóm Charles Mathias öldungardeildarþingmanns. Hinn baksvipurinn tilheyrir Hardy flotaforingja sem mikil atskipti hefur haft af Rainbowmálinu. Simamynd frá Washington.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.